Μελαχρινός Βελέντζας: «Το σύγχρονο ναυάγιό μας είναι η διάλυση οποιασδήποτε έννοιας συλλογικότητας»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ένας διαφορετικός Ροβινσώνας Κρούσος από αυτόν που γνωρίζουμε από το κλασικό μυθιστόρημα του Ντάνιελ Ντεφόε, παρουσιάζεται στο θέατρο Φούρνος. Η Αννίτα Καπουσίζη και η συμπεριληπτική θεατρική ομάδα ARTimeleia παρουσιάζουν το «Αντίο, Ροβινσών» μια πολύ ενδιαφέρουσα διασκευή του έργου, που στηρίζεται σε κείμενα του Μισέλ Τουρνιέ, του Τζόρτζιο Αγκάμπεν και του Χούλιο Κορτάσαρ, αναδεικνύοντας ιδιαίτερα επίκαιρες πτυχές της γνωστής ιστορίας.

Στην παράσταση συμπρωταγωνιστούν δύο ηθοποιοί, ένας αρτιμελής και ένας με αναπηρία, ο ένας στον ρόλο του Ροβινσώνα και ο άλλος στον ρόλο του Παρασκευά. Μοιράζονται ισότιμα την σκηνή, προσπαθώντας να αποτυπώσουν την περιπέτεια του ναυαγού στο έρημο νησί του Ειρηνικού Ωκεανού, αλλά και την πάλη με τη φύση γύρω του και μέσα του. Χρόνια μετά οι δυό τους, γυρίζουν για τελευταία φορά ως επίτιμοι καλεσμένοι στο νησί τους, που είναι πια ένας σύγχρονος τεχνολογικός παράδεισος.

Στόχος της παράστασης αλλά και της ομάδας πέρα από την ουσιαστική συμπερίληψη, είναι το κοινό να αντιμετωπίσει την παράσταση ως βίωμα και να αποκτήσει περισσότερη ενσυναίσθηση για τους ανθρώπους γύρω του.

Με αφορμή αυτή την εξαιρετική δουλειά, είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τον έναν από τους δύο πρωταγωνιστές, τον Μελαχρινό Βελέντζα για τη συγκεκριμένη παραγωγή, για τη μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου, τη δυνατότητα συνάντησης και σύνδεσης με τον Άλλο και τον εαυτό του, για τη σημερινή ανάγκη αντίστασης στα πράγματα.

- Για ποιο λόγο αποφάσισες να πεις ναι στη συγκεκριμένη παράσταση; Τι βρήκες ενδιαφέρον σε αυτό το πρότζεκτ;

Η συνθήκη του να βρεθώ επί σκηνής με έναν ανάπηρο ηθοποιό και αυτό να συμβεί με όρους ισοτιμίας. Για μένα, η ένταξη και αυτό που ονομάζουμε συμπερίληψη δεν πρέπει να εξαντλείται σε θεωρητικά πλαίσια, αλλά είναι αναγκαιότητα να γίνεται πράξη. Και όχι για λόγους πολιτικής ορθότητας. Η προσέγγιση της Αννίτας Καπουσίζη, ιδρύτρια της ομάδας ARTimeleia, εμπεριείχε αυτό το πνεύμα ισοτιμίας. Βασίζεται δε σε συγκεκριμένη υποκριτική μέθοδο. Τέλος, το θεωρητικό πλαίσιο της παράστασης (κείμενα του Κορτάσαρ, Τουρνιέ, Αγκάμπεν και Μαρινέττι) έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αναφορικά με τη σχέση του ανθρώπου με τη Φύση. Είναι κάτι που με απασχολεί πολύ αυτή την περίοδο της ζωής μου βλέποντας και όλα όσα γίνονται γύρω μας.

- Πώς έβλεπες τον Ροβινσώνα Κρούσο πριν την παράσταση και τι άλλαξε στη δική σου οπτική, μέσα από τις πρόβες, αλλά και μέσα από τη μελέτη των κειμένων των Τουρνιέ, Αγκάμπεν και Κορτάσαρ;

Η έρευνα είναι πάντοτε το κλειδί για να ανακαλύψεις τα πράγματα για πρώτη φορά, είτε για να τα επαναπροσδιορίσεις. Στην περίπτωση αυτής της παράστασης έχουν συμβεί και τα δύο. Και με έναν τρόπο, τοποθετήσαμε τον Ροβινσώνα στη σημερινή εποχή. Λέει στο κείμενο του Κορτάσαρ ο Παρασκευάς στο Ροβινσώνα: «Χρειάστηκε να επιστρέψεις εδώ, μαζί μου, για ν’ ανακαλύψεις πως ακόμα και ανάμεσα σε εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες ήσουν το ίδιο μόνος όπως και τότε στο νησί». Υπάρχει δηλαδή στο έργο αυτή η συνειδητοποίηση της μοναξιάς του σύγχρονου ανθρώπου, της αδυναμίας μας να συνδεθούμε με ό,τι έχουμε πραγματικά ανάγκη. Στα κείμενα, που στηρίζεται η παράσταση, σκιαγραφείται ένα δίπολο αυτής της μοναξιάς: από τη μία πλευρά μία ζωογόνος μοναξιά που οδηγεί στη γείωση, από την άλλη μία μοναξιά γεμάτη απογοήτευση, θλίψη και ματαίωση. Σε αυτόν τον ενδιάμεσο χώρο ίσως γεννιέται η πραγματική μας ελευθερία. Πότε επιλέγουμε να είμαστε μόνοι μας και πότε οδηγούμαστε εκεί από ανημπόρια;

- Γιατί πιστεύεις ότι μας αφορά σήμερα ένας ναυαγός σε ένα έρημο νησί του Ειρηνικού;

Νομίζω πως όλοι μας σήμερα έχουμε ναυαγήσει. Έχουμε ματαιωθεί ξανά και ξανά. Ζούμε σε νησιά ή καλύτερα σε ένα παγκόσμιο νησί που περιβάλλεται από απέραντη μοναξιά. Και το πονηρό της εποχής έχει να κάνει με το ό,τι αυτό το νησί διαφημίζεται ως παράδεισος αυτοπραγμάτωσης και επιθυμιών. Και όσο οι άνθρωποι νομίζουμε πως βρίσκουμε το κέντρο μας, τόσο μετατρεπόμαστε σε μονάδες που αμύνονται ή/και επιτίθενται για να κατακτήσουν και να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους. Το σύγχρονο ναυάγιό μας είναι η διάλυση οποιασδήποτε έννοιας συλλογικότητας. Το μαζί απουσιάζει. Ωστόσο, σε αυτή την απουσία κρύβεται κι ένας απέραντος χώρος για αλλαγή και πρωτοβουλίες. Απλώς, όπως και ο Ροβινσώνας στο έργο που έρχεται σε οργανική επαφή με τη Φύση (κυρίως μέσα του), πρέπει να ξαναβρούμε το ενεργό σώμα: την οργανική επαφή με πράγματα που μας αφορούν.

- Ποια είναι η ηθική τάξη που θέλει να επιβάλλει ο Ροβινσώνας στο νησί και γιατί θεωρεί την ηθική ως αναγκαίο «όπλο» έναντι της φύσης;

«Τώρα εδώ το ζήτημα δεν είναι απλά να επιβιώσω. Η επιβίωση είναι θάνατος. Υπομονετικά και ακατάπαυστα πρέπει να οικοδομώ, να οργανώνω, να βάζω τάξη. Κάθε σταμάτημα είναι ένα βήμα προς τα πίσω». Η ηθική τάξη που επιβάλλει ο Ροβινσώνας στο νησί είναι νομίζω η επιτομή του καπιταλισμού και μάλιστα ενός καπιταλισμού στην παρακμή του. Το να είσαι δηλαδή παραγωγικός με ασταμάτητο ρυθμό, να ξεπερνάς τα όριά σου ως κριτήριο αποτελεσματικότητας. Να αξιολογείσαι διαρκώς γι’ αυτό. Νεκρή ζωή. Ο Ροβινσώνας θεωρεί αυτή την «ανήθικη» ηθική ως αναγκαίο «όπλο» έναντι της φύσης, ακριβώς επειδή η φύση τον καλεί σε έναν άλλο ρυθμό που, για να το πω με μουσικούς όρους, είναι ένας ρυθμός που φτιάχνεται από την ησυχία, τη σιωπή και την παύση. Είναι ένας ρυθμός που ο Ροβινσώνας και ο σύγχρονος άνθρωπος, ούτε τον αντέχουν ούτε μπορούν να τον διαχειριστούν.

- Σε κάποια στιγμή στο έργο, αναφέρεται ότι ο Ροβινσώνας είναι ένας νάρκισσος νέου τύπου. Τι σημαίνει αυτό κατά τη γνώμη σου;

Στο μυαλό μου έρχονται τα social media και το πώς κατασκευάζεται ο εαυτός σε αυτά, με βάση την εικόνα. Η ζωή έχει πολλές διαφορετικές ποιότητες: χαρά, πόνο, θλίψη, αρρώστιες, αλληλεγγύη και φυσικά το θάνατο. Κάνω ψυχοθεραπεία και ενώ τη θεωρώ πολύ χρήσιμη, νοικιάζοντας ταυτόχρονα αυτιά για να μας ακούνε, ελλοχεύει ένας κίνδυνος: είναι τέτοια η (συ)στροφή προς τον εαυτό μέσω μιας άκαμπτης οριοθέτησης απέναντι στους γύρω μας που ξεχνάμε πως «το πρόσωπό μας, είναι εκείνο το μέρος της σάρκας μας, που η παρουσία των ομοίων μας το πλάθει και το ξαναπλάθει, το αναθερμαίνει και το ζωντανεύει αδιάκοπα». Δεν μπορούμε να υπάρξουμε χωρίς τους άλλους. Ο νάρκισσος νέου τύπου προσπαθεί να υπάρξει μόνο μέσα από τον εαυτό του. Και αυτή είναι η βαθιά μας θλίψη. Ειδικά όταν αυτή η προσπάθεια διαφημίζεται ως ο δρόμος προς την ευτυχία.

- Τι είναι αυτό που λείπει τελικά από τον Ροβινσώνα, όταν επιστρέφει στον πολιτισμό; Τι έχει ανακαλύψει; Γιατί το νησί Χουάν Φερνάντες και οι κάτοικοί του δεν τον συγκινούν και βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στην επικράτεια της θλίψης και στη σιωπή;

Το σώμα. Το σώμα είναι πια νεκρό. Υπάρχει μία σκηνή στο έργο μας, όπου ο Ροβινσών έρχεται σε επαφή σχεδόν ερωτική με το νησί. Αυτή η ενεργοποίηση των αισθήσεων και του σώματος είναι κάτι που απουσιάζει όταν πια επιστρέφει σε αυτό το ψηφιακό νησί, όπου οι «επαφές είναι αχρείαστες». Το σώμα όμως ξέρει και μας υπενθυμίζει τι έχουμε ανάγκη. Και οφείλουμε να το ακούμε. Να το ακούμε όταν κουράζεται για παράδειγμα. Στο νησί του Χουάν Φερνάντες ο Ροβινσών προσπαθεί να επικοινωνήσει με τους κατοίκους και τη Νόρα, όμως «είναι πια αργά». Κι έτσι βυθίζεται στη θλίψη και σε μια σιωπή που πια είναι πληγωτική, αφού αντανακλά την αποξένωση των ανθρώπων και την απόσταση μεταξύ τους.

- Ποιος μπορεί να σώσει τελικά τον ήρωά μας από τη μοναξιά και τι είδος είναι αυτή η νοσταλγία που αισθάνεται;

Η νοσταλγία σχηματίζεται από τις λέξεις νόστος (επιστροφή) και άλγος (πόνος, θλίψη): η επιστροφή σε έναν τόπο όπου έχουμε βρεθεί και ήταν ωραία. Ο Ροβινσών, όταν επιστρέφει στο νησί του, ψάχνει εναγωνίως να αισθανθεί, να συνδεθεί, όπως συνέβη τότε που ήταν μόνος και συνδεόταν με κάθε σπιθαμή του νησιού. Είναι τραυματικό να είσαι μόνος ανάμεσα σε τόσο κόσμο, έχοντας τόσες δυνατότητες σύνδεσης με τους άλλους, που όμως παραμένουν ανεκπλήρωτες δυνατότητες. Πρόκειται για μια ύπαρξη σε άρση που πραγματώνεται μόνο φαντασιακά. Η νοσταλγία είναι σήμερα πια η επιστροφή όχι σε ένα υπαρκτό μέρος, αλλά σε κάτι που το φανταζόμαστε. Κάπως έτσι, διαλύεται και η δυνατότητά μας να θυμόμαστε, γιατί όταν δεν βιώνουμε τα πράγματα, δεν παράγονται και μνήμες. Η μνήμη είναι πια μια ψευδαίσθηση του πραγματικού. Αυτό είναι είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό του ψηφιακού μας κόσμου.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

- Πού καταλήγουν τελικά οι συνειδητοποιημένοι ναυαγοί της ιστορίας;

Νομίζω είτε ματαιώνονται εξ ολοκλήρου γινόμενοι κυνικοί και είρωνες για να επιβιώσουν, είτε αντιστέκονται επιστρέφοντας νοσταλγικά σε έννοιες όπως το μαζί, τη μνήμη, την αλληλεγγύη, την ενσυναίσθηση. Κλείνοντας τα 40 μου χρόνια σε λίγες μέρες, προτιμώ το δεύτερο δρόμο. Πιστεύω στην αντίσταση στα πράγματα, όχι γιατί θα συμβεί η μεγάλη αλλαγή, αλλά γιατί μέσω των τοπικών μικρο-αντιστάσεων δημιουργούνται μικρές κοινότητες, όπου τα πράγματα μπορούν να συμβούν προς όφελος των κοινοτήτων αυτών.

- Η ARTimeleia συνεργάζεται με ανθρώπους που έχουν αναπηρίες. Πώς δουλέψατε λοιπόν με τον συμπρωταγωνιστή σου, τον Πάνο Πολυπαθέλη και ποια ήταν η βασική πρόκληση για σένα; Υπήρχε ένα ζήτημα προσαρμογής, μια διαφορετική προσέγγιση της υποκριτικής διαδικασίας;

Με έναν τρόπο όλοι είμαστε «ανάπηροι» και όλοι «κανονικοί». Διδάσκω πιάνο κι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος να εξελίξουμε ένα κομμάτι με τους μαθητές μου, είναι να το παίξουν με κλειστά μάτια. Να γίνουν δηλαδή τυφλοί. Η τεχνητή αυτή αναπηρία αναπτύσσει άλλες αισθήσεις. Με άλλα λόγια, η αναπηρία και η έλλειψη εξελίσσουν τα πράγματα. Έτσι και σε αυτό το έργο, έχω μάθει από τον Πάνο πάρα πολλά πράγματα. Ο Πάνος κάνει πράγματα κινησιολογικά, που εγώ δεν μπορώ. Κι έχει ενδιαφέρον να πάω από τον δικό του δρόμο. Να δω εμένα μέσα από τα μάτια και κυρίως το σώμα του. Να καταλάβω τι τον δυσκολεύει και τι τον κινητοποιεί. Αντίστοιχα κι εκείνος έχει ακολουθήσει παρόμοιο δρόμο ως προς εμένα. Αυτό για εμένα δημιουργεί ένα πλαίσιο ισοτιμίας. 

Η μέθοδος που μας πρότεινε η Αννίτα στις πρόβες θέτει ένα κοινό σημείο αφετηρίας για την υποκριτική, είτε είσαι ανάπηρος είτε όχι. Και η διαδρομή μας απαιτεί μία διαρκή προσαρμογή. Ποτέ δεν κατακτάς τα πράγματα: είναι μια δυναμική διαδικασία όπου το ανοίκειο γίνεται οικείο, λειαίνοντας τις διαχωριστικές γραμμές. Αυτό συμβαίνει επειδή πριν απ’ όλα αναγνωρίζουμε αυτές τις διαφορές. Αλλά δεν εγκλωβιζόμαστε σε αυτές. Οι διαφορές είναι μέσο για να δούμε τον κοινό μας τόπο. Ένα παιχνίδι που χαλαρώνει την ύπαρξη. Εξάλλου, μόνο αν αλλάξεις τη θέση σου μπορείς να δεις ποιος πραγματικά είσαι. Υπάρχει μια σκηνή στο έργο όπου οι δυο τους παίζουν ένα παιχνίδι ρόλων: Ο Παρασκευάς κάνει τον Ροβινσώνα και ο Ροβινσώνας τον Παρασκευά. Επειδή όμως ο Πάνος είναι ανάπηρος, αυτό που επί της ουσίας συμβαίνει είναι πως ο Πάνος κάνει τον Μελαχρινό και ο Μελαχρινός τον Πάνο. Είναι μία σκηνή όπου δεν παίζουμε κάτι. Αντιδρούμε ο ένας στη δράση του άλλου, παίζοντας ένα παιχνίδι. Αυτή η φιλοσοφία διατρέχει τον τρόπο που προσεγγίσαμε υποκριτικά το έργο.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

- Μπορεί η παράσταση και η δική σας υποκριτική προσέγγιση να αλλάξει έστω και λίγο το πώς βλέπουν οι θεατές τα ανάπηρα άτομα;

Θα μοιραστώ δύο φράσεις που μου έχει πει ο Πάνος σε συζητήσεις στη διάρκεια των προβών. Μια μέρα προσπαθούσα με ζήλο να του εξηγήσω κάτι και μου απάντησε: «Μελαχρινέ, εγκεφαλική παράλυση έχω, δεν είμαι ηλίθιος». Και μια άλλη φορά, επειδή τον πείραζα για το ύψος του λέγοντάς τον «κοντούλη» μου απάντησε με λίγη στενοχώρια: «καλύτερα ανάπηρος παρά κοντός». Νομίζω πως ο καλύτερος τρόπος να μιλήσουμε για ισοτιμία και συμπερίληψη είναι αφενός να καταλάβουμε πραγματικά τι σημαίνει αναπηρία και όχι να την προσεγγίζουμε με πνεύμα φιλανθρωπίας για να διαφοροποιηθούμε από αυτή, να αισθανθούμε ανώτεροι και να πούμε μέσα μας «ευτυχώς, εγώ δεν είμαι έτσι». 

Αφετέρου, οφείλουμε να εκτεθούμε εμείς απέναντι στα ανάπηρα άτομα. Για να καταλάβουμε ότι κι ένα μη ανάπηρο άτομο τελικά ανάπηρο είναι. Ίσως με άλλο τρόπο, αλλά ανάπηρο. Είμαστε ατελείς υπάρξεις από τη στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι τη στιγμή που θα πεθάνουμε. Αν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, τότε οι διαχωριστικές γραμμές δε θα είναι τόσο έντονες. Θα χαλαρώσουμε ζώντας το χρόνο που μας έχει δοθεί σε αυτή τη ζωή με περισσότερη ενσυναίσθηση και αγάπη για εμάς και τους γύρω μας.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Σκηνοθεσία & Δραματουργική Επεξεργασία: Αννίτα Καπουσίζη

Βοηθός σκηνοθέτη & Διεύθυνση Σκηνής: Μαρία Γκιώνη

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Βοηθός σκηνοθέτη & Βοηθός Διεύθυνσης Σκηνής: Luluwah Awwad Alharbi, Talal Al Anazi

Σύνθεση πρωτότυπης μουσικής: Νίκος Συμβουλίδης

Σύνθεση πρωτότυπου τραγουδιού: Mohammad Almowallad

Ερμηνεία πρωτότυπου τραγουδιού: Mohammad Almowallad, Μαρία Γκιώνη

Σχεδιασμός εικονικής πραγματικότητας: Μάνθος Σαντοριναίος

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σχεδιασμός φωτισμού: Απόστολος Τσατσάκος

Βοηθός σχεδιαστή φωτισμού: Lujain Salaam

Σχεδιασμός ήχου: Λευτέρης Δούρος

Βοηθός σχεδιαστή ήχου: Mohammad Almowallad

Trailer: Αναστάσης Παπαγγελής

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Φωτογραφίες: Γιώργος Δανόπουλος, Gordon Jackson

Κινηματογράφιση υλικών: Γιώργος Δανόπουλος

Οργάνωση παραγωγής: Ιάσονας Τσουκαλάς

Ηθοποιοί: Μελαχρινός Βελέντζας (Ροβινσών), Πάνος Πολυπαθέλης (Παρασκευάς)

Voice over: Χρήστος Καπενής

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Avatar: Εύα Λαμπάρα (Νόρα)

ARTimeleia

Η ανεξάρτητη θεατρική ομάδα ARTimeleia, αποτελείται από ηθοποιούς με και χωρίς αναπηρία. Δημιουργήθηκε το 2012 και έχει ως βάση της την Αθήνα. Δουλεύει πάνω στη μεθοδολογία «νευρολογική προσέγγιση της υποκριτικής» που ανέπτυξε η δημιουργός και καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας, Αννίτα Καπουσίζη. Ο πρωταρχικός της στόχος είναι μέσα από τη δουλειά της να εξερευνά τις αμέτρητες δυνατότητες που οι σωματικοί περιορισμοί δημιουργούν σε μια θεατρική πραγματικότητα που οφείλει να εμπεριέχει την έννοια της συμπερίληψης.

INFO

Θέατρο Φούρνος

Μαυρομιχάλη 168, τηλ. 2106460748

«Αντίο, Ροβινσών»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Διάρκεια: 80’

Παραστάσεις: Πέμπτη και Παρασκευή στις 21:00

Προπώληση εισιτηρίων: viva.gr & more.gr

Εισιτήρια: 15€, 12€

Η παράσταση υποστηρίζεται με διερμηνεία στη νοηματική. Μπορείτε να ενημερώνεστε για τις μέρες στο: 2106460748

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ