Ο Μιχάλης Πανάδης σκηνοθετεί το «The Aliens», το θεατρικό έργο της Αμερικανίδας Annie Baker στο Από Μηχανής Θέατρο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο «The Aliens» της Αμερικανίδας Annie Baker, που ανέβηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ το 2010, σκηνοθετεί ο Μιχάλης Πανάδης στο Από Μηχανής Θέατρο. Πρόκειται για ένα καυστικό έργο για τη φιλία, την τέχνη, τον έρωτα και το θάνατο με επίκεντρο την ιδιαίτερη σχέση τριών απόκληρων, που αδυνατούν να μπουν στις νόρμες και τα καλούπια της κοινωνίας και αυτό τους οδηγεί τελικά στην καταστροφή. Είναι οι «εξωγήινοι» του Δυτικού κόσμου, απέχουν πολύ από αυτό που θεωρείται επιτυχία και η ίδια η ζωή τους οδηγεί στην ήττα. Προσπαθούν παρόλα αυτά να παραμείνουν άνθρωποι, να αποφύγουν τη μετριότητα και να γίνουν υπολογιστές. Παλεύουν για την αγάπη, να μην γίνουν ένα με τους υπόλοιπους γύρω τους.
Πρωταγωνιστές είναι δύο απογοητευμένοι τριαντάρηδες-κολλητοί φίλοι που περνούν τις μέρες τους στο πίσω μέρος ενός μικρού επαρχιακού καφέ, συζητώντας για μουσική και ποίηση. Προσελκύουν στην παρέα τους τον καινούργιο υπάλληλο του μαγαζιού και αποφασίζουν να του μάθουν όλα όσα ξέρουν. Τον μυούν στον κόσμο τους με τα μαγικά μανιτάρια, τις φιλοσοφικές συζητήσεις και τις μεγάλες μπάντες που δεν υπήρξαν ποτέ.
Μέσα από το χάρισμα του χιούμορ, της ενσυναίσθησης και της αληθινά συμπονετικής παρατήρησης του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου η Αμερικανίδα συγγραφέας, μας συστήνει τρεις καλτ ήρωες, τρεις εξίσου ασήμαντους και αξιοσημείωτους ανθρώπους. Βάζει τη σύγχρονη κοινωνία στο μικροσκόπιο μιλώντας για τη γενιά που δε μεγάλωσε ποτέ, για την απομόνωση και την εσωστρέφειά της που παλεύει με την ανάγκη για συντροφικότητα.
Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή του έργου Μιχάλη Πανάδη για την επιλογή και το περιεχόμενο του έργου, αλλά και για τους τρεις χαρακτήρες του.
-Ποιος ήταν ο λόγος που αποφάσισες μετά από αρκετά χρόνια να σκηνοθετήσεις ξανά;
Η σκηνοθεσία με ενδιέφερε εξίσου με την υποκριτική από παιδί. Δεν αποφάσισα ποτέ να σταματήσω, ούτε αποφάσισα να ξαναρχίσω. Δεν έχω σταματήσει ποτέ να δημιουργώ κόσμους στο κεφάλι μου, απλώς υπάρχουν μεγάλες περίοδοι ματαιότητας που δεν νιώθω καμία ανάγκη να επικοινωνήσω σε άλλους αυτούς τους κόσμους. Η ανάγκη να σκηνοθετώ προς τα έξω προκύπτει, όταν νιώθω ότι έχω κάτι επιτακτικό να εκφράσω και να επικοινωνήσω και κυρίως όταν συναντώ ανθρώπους που με γοητεύουν καλλιτεχνικά και υπαρξιακά και νιώθουμε ότι θέλουμε ή ακριβέστερα ότι πρέπει να δημιουργήσουμε κάτι μαζί. Η σκηνοθεσία λειτουργεί μέσα μου όπως ο έρωτας. Πρέπει να ερωτευτώ ένα κείμενο, μια ιδέα, μια συνθήκη, κάποιους ανθρώπους για να προκύψει αυτή η ανάγκη. Δε θα μπορούσα να λειτουργήσω σαν επαγγελματίας σκηνοθέτης, με την έννοια ότι θα πρέπει κάθε χρόνο να ανεβάζω μία παράσταση. Οριακά μπορώ να λειτουργήσω σαν επαγγελματίας ηθοποιός.
-Πώς προέκυψε λοιπόν το «The Aliens»;
Η συγκεκριμένη παράσταση γεννήθηκε από τη συνάντησή μου με τον Γιάννη Βασιλώττο με τον οποίο παίζουμε μαζί από πέρσι στον «Παράδεισο των Κυριών». Η υποκριτική χημεία που είχαμε μεταξύ μας από την πρώτη μέρα των γυρισμάτων, ενώ δε γνωριζόμασταν καθόλου, ήταν κάτι που δεν μου έχει ξανασυμβεί σε τέτοια ένταση, στα χρόνια που δουλεύω. Μαζί με αυτό το δεδομένο που καθόρισε εξαρχής τη σχέση μας, καταλάβαμε ότι είμαστε στο ίδιο μήκος κύματος και σε σχέση με τις παρούσες καλλιτεχνικές μας ανάγκες, το γούστο, το χιούμορ και την αισθητική. Τα παραπάνω μας οδήγησαν αρκετά γρήγορα να εκφράσουμε ο ένας στον άλλο την επιθυμία να φτιάξουμε κάτι μαζί κι έτσι εδώ και οκτώ μήνες προετοιμάζουμε την παράστασή μας.
-Τι είναι αυτό που σου άρεσε στο συγκεκριμένο έργο; Πώς θα το χαρακτήριζες;
Γνώρισα την Annie Baker πριν τρία χρόνια, όταν έπαιξα στο έργο της «The Flick»που σκηνοθέτησε ο Βασίλης Μαυρογεωργίου. Και την ερωτεύτηκα κεραυνοβόλα, θα ήθελα να ανεβάσω όλα της τα έργα. Αυτό που μου αρέσει και με συγκινεί βαθιά σ’ αυτή τη συγγραφέα είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση και το καταπληκτικά παρηγορητικό χιούμορ με το οποίο αντιμετωπίζει τις αναπηρίες του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου. Μου αρέσει επίσης η ανάγκη της για απλότητα, η οποία πηγάζει από την ανάγκη της για εμβάθυνση και η ανάγκη της να μιλήσει για τον άνθρωπο εν γένει και όχι για μικρά ασήμαντα καθημερινά δραματάκια. Τα έργα της μου φαίνονται θεραπευτικά και εκπαιδευτικά με ψυχολογικό, κοινωνικό και μεταφυσικό τρόπο. Θα χαρακτήριζα αυτό το έργο σαν μια τρυφερή αγκαλιά δύο αντιπάλων που τους επιβλήθηκε να είναι αντίπαλοι στο μεσοδιάστημα μεταξύ δύο μαχών.
-Θα μπορούσες να μας περιγράψεις τη σχέση αυτών των τριών ανδρών; Τι είναι αυτό που τους ενώνει και τι είναι αυτό που τους χωρίζει;
Μου είναι δύσκολο να αναλύσω θεωρητικά τη σχέση αυτών των ανδρών σε μια απάντηση. Με δύο λόγια μπορώ να πω ότι είναι τρεις άνθρωποι που ψάχνουν στα μάτια του άλλου τον εαυτό τους και τις δυνατότητες του. Σαν τα παιδιά που οτιδήποτε αντικρίζουν αποτελεί ένα θεόρατο ερέθισμα που υποσυνείδητα σμιλεύει την προσωπικότητά τους. Είναι τρεις άνθρωποι που αρνούνται να αποχαιρετήσουν το παιδί μέσα τους και παλεύουν να βρουν έναν τρόπο να επιβιώσει αυτό το παιδί μέσα σε έναν κόσμο βίας, προδοσίας, αδιαφορίας και ανίας. Τους ενώνει ο εαυτός τους και ο ίδιος τους χωρίζει. Γιατί όταν μεγαλώνεις σε ένα σύστημα που σε εκπαιδεύει πώς να μην έχεις εαυτό, είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνδεθείς με αυτόν, να τον γνωρίσεις, να τον διαμορφώσεις και να πειραματιστείς μαζί του, και ακόμα δυσκολότερο να τον επικοινωνήσεις.
-Τι ονειρεύονται και τι τους οδηγεί τελικά στην ήττα;
Ονειρεύονται τη ζωή και η ζωή τους οδηγεί στην ήττα.
-Ποιο ρόλο κράτησες για σένα; Πώς θα μας τον σύστηνες; Τι το διαφορετικό έχει;
Κράτησα για μένα το μικρότερο ρόλο, επειδή έπρεπε να σκηνοθετήσω. Ο Χρήστος είναι ένας άνθρωπος που παλεύει να αγαπήσει τον εαυτό του, όπως κάθε άνθρωπος. Είναι ένας ανήσυχος άνθρωπος, με βαθιές υπαρξιακές απορίες. Ένας ταλαντούχος άνθρωπος που κατακλύζεται από ματαιότητα την οποία προσπαθεί με νύχια και με δόντια να πολεμήσει γιατί η ανάγκη του να ζήσει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη είναι πυρηνική. Ηττάται παταγωδώς καθώς η αλήθεια είναι ότι στις κοινωνίες που ζούμε είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεγελάσεις τη ματαιότητα των πάντων.
Τουλάχιστον όμως, είναι εκείνος ο άνθρωπος από την ορχήστρα του Τιτανικού που παίζει τη μουσική του μέχρι το τέλος και όχι αυτός που πηδάει στη θάλασσα πριν τη σύγκρουση. Το διαφορετικό που έχουν όλοι οι χαρακτήρες του έργου και άρα το ίδιο το έργο είναι ότι δεν παρακολουθούμε τα προσωπικά δράματα κάποιων προσώπων, αλλά μέσα από αυτούς το δράμα του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου που παλεύει να μείνει άνθρωπος και να μάθει μόνος του να αισθάνεται, ενώ όλα γύρω του τον υποχρεώνουν απλώς να υπολογίζει.
-Απέχει αυτή η εικόνα και η κατάσταση από τη δική μας ελληνική πραγματικότητα; Ή τελικά έχουμε να κάνουμε με τον ίδιο σύγχρονο Δυτικό άνθρωπο;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟι σπουδαίοι συγγραφείς δεν έχουν εθνικότητα. Τα έργα τους μιλούν για τον άνθρωπο και τον κόσμο έξω από λαογραφικές μικροσυνήθειες. Το μοντέλο του δυτικού ανθρώπου είναι ένα και το αυτό. Κι αυτό είναι εξίσου παρηγορητικό όσο και καταστροφικό.
-Είναι τελικά αυτοί οι τρεις «εξωγήινοι» σε σχέση με τους υπόλοιπους ανθρώπους;
Φαντάζομαι πως είναι εξωγήινοι για τους υπόλοιπους ανθρώπους. Ένας άνθρωπος δηλαδή που προσπαθεί να ασπαστεί την κανονικότητα που προτείνεται, είτε τη συντηρητική είτε τη νεοσυντηρητική του πολιτικά ορθού, σίγουρα θα βλέπει αυτούς τους ανθρώπους σαν εξωγήινους. Για μένα εξωγήινοι είναι όλοι οι υπόλοιποι εκτός από αυτούς τους τρεις. Γιατί αυτοί οι τρεις προσπαθούν να αντισταθούν σε ό,τι ο όχλος προσπαθεί να αφομοιώσει. Αντιστέκονται στη βία, παλεύουν για την αγάπη, προσπαθούν να αγαπηθούν γι' αυτό που είναι κι όχι γι' αυτό που πρέπει να είναι, ρισκάρουν, εκτίθενται, δεν αντιστέκονται στον πόνο και δε δρουν σε ασφαλείς περιοχές μιας επιβίωσης της μετριότητας.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Μετάφραση: Χρύσα Κοτταράκου
Σκηνοθεσία, προσαρμογή: Μιχάλης Πανάδης
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣκηνικό, κοστούμια, φωτισμοί: Ζωή Μολυβδά Φαμέλη
Πρωτότυπη μουσική: Γιάννης Βασιλώττος
Κινησιολογική δραματουργία: Αρετή Πετροπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Παναγιώτης Παυλίδης
Φωτογραφίες: Εβίτα Σκουρλέτη
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΕπικοινωνία: Ευαγγελία Σκρομπόλα
Κατασκευή σκηνικού: Θοδωρής και Άγγελος Καρύδης
Οπτική ταυτότητα, Βοηθός φωτογράφου: Ζένια Σπύρου
Παραγωγή: Φοίβος Πετρόπουλος, Tabotto E.E., Luminus E.E.
Βοηθός παραγωγής: Νικολέττα Πικέα
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗθοποιοί: Γιάννης Βασιλώττος, Αναστάσης Γεωργούλας, Μιχάλης Πανάδης
INFO
ΘΕΑΤΡΟ ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΗΣ
Ακαδήμου 13, τηλ. 210 52 32 097
Παραστάσεις: κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 21.15 και κάθε Κυριακή στις 18.00
Διάρκεια παράστασης: 105’
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤιμές εισιτηρίων: 15 ευρώ κανονικό, 12 ευρώ μειωμένο (φοιτητικό, άνω των 65, ομαδικά), 8 ευρώ (άνεργοι, ατέλειες, ΑΜΕΑ)
ANNIE BAKER
H Annie Baker γεννήθηκε το 1981. Είναι Αμερικανίδα θεατρική συγγραφέας, βραβευμένη με Πούλιτζερ. Το έργο της «Body Awareness» ανέβηκε στο Off-Broadway από την Atlantic Theater Company το Μάιο του 2008. Το έργο της «Circle mirror transformation» έκανε πρεμιέρα στο Playwrights Horizons τον Οκτώβριο του 2009 και έλαβε το βραβείο Obie για το καλύτερο νέο αμερικάνικο έργο. Το έργο της «The Aliens» έκανε πρεμιέρα στο Rattlestick Playwrights Theater τον Απρίλιο του 2010 και κέρδισε το βραβείο Obie για το καλύτερο νέο αμερικάνικο έργο. Η διασκευή της στο έργο του Άντον Τσέχοφ «Ο θείος Βάνιας» έκανε πρεμιέρα στο Soho Repertory Theater το 2012 και αποθεώθηκε από τους New York Times. Άλλα έργα της είναι το «Nocturama» (2010), το «The Flick» (2013) (βραβείο Πούλιτζερ), το «John» (2015) το «The Antipodes» (2017) και το «Infinite Life» (2023). Οι έπαινοι για το έργο της συνεχίζονται το 2017 όταν της απονεμήθηκε η «επιχορήγηση ιδιοφυίας» του Ιδρύματος MacArthur.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΝΑΔΗΣ
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1991. Αριστούχος απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου (2012). Σπούδασε πιάνο στο Ωδείο Βορείου Ελλάδος από το 1998 ως το 2009. Στο θέατρο έχει συνεργαστεί ως ηθοποιός σε έργα κλασικού και σύγχρονου ρεπερτορίου με τις: Μάρθα Φριντζήλα, Ελένη Σκότη, Ρούλα Πατεράκη, Άντζελα Μπρούσκου, Μαριτίνα Πάσσαρη, Σοφία Βγενοπούλου και με τους: Νίκο Χατζόπουλο, Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη, Αιμίλιο Χειλάκη, Βασίλη Μαυρογεωργίου, Γιώργο Νανούρη και Θάνο Παπακωνσταντίνου. Στην τηλεόραση έχει συνεργαστεί με τους Μιρέλλα Παπαοικονόμου, Λάμπη Ζαρουτιάδη, Μαρία Λάφη και Γιάννη Βασιλειάδη. Έχει σκηνοθετήσει τα έργα: «Festen» του Τ. Vinterberg, «Σταγόνες πάνω σε καυτές πέτρες» του R. W. Fassbinder και «Στη μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι» του B. M. Koltes. Από το 2012 μέχρι το 2020 ήταν συνεργάτης του Αττικού Σχολείου Αρχαίου Δράματος και του Baumstrasse υπό την αιγίδα του Διεθνούς Δικτύου Αρχαίου Δράματος, ως υπεύθυνος μικτών θεατρικών εργαστηρίων σπουδαστών, επαγγελματιών και ερασιτεχνών και σκηνοθέτησε έργα των: Σοφοκλή, Αισχύλου, H. Muller, J. Anouilh, Δ. Σωτάκη και Μποστ. Το 2019 ήταν υποψήφιος για το βραβείο Δημήτρης Χορν.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ