Κων/νος Αβαρικιώτης: «Είμαστε ένα στάχυ στο μηχανισμό της ύπαρξης και νομίζουμε ότι είμαστε πεύκο»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Το Εθνικό Θέατρο παρουσιάζει τις «Βάκχες» του Ευριπίδη στο Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου, την Παρασκευή 2 και το Σάββατο 3 Αυγούστου. Η τραγωδία του μυστικισμού, της έκστασης αλλά και της βαρβαρότητας, έρχεται σε σκηνοθεσία Θάνου Παπακωνσταντίνου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου σε μια παράσταση με ενορχηστρωτή τον ίδιο τον θεό του θεάτρου, Διόνυσο.

Όταν ο θεός φτάνει στη Θήβα, ο βασιλιάς Πενθέας αρνείται να δει τον πρώτο του εξάδελφο ως Θεό και απαγορεύει τη διάδοση της νέας θρησκείας. Η άρνησή του εγείρει τη μήνι του θεού ο οποίος, σε μια τραγική αντιστροφή διώκτη και διωκόμενου, οδηγεί τον Πενθέα στον αφανισμό από την ίδια του τη μητέρα. Φέρνοντας για πολλοστή φορά τους συμπολίτες του αντιμέτωπους με τις ανθρώπινες συμπεριφορές που στηλίτευε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο Ευριπίδης συνθέτει μια τραγωδία για τη σύγκρουση του θεού με τον άνθρωπο, για την ανθρώπινη αρετή και αγριότητα, τη σύνεση και την πλάνη, το λογικό και το άλογο.

Λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα της παράστασης, μιλήσαμε με τον Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη που ερμηνεύει τον Θεό Διόνυσο.

-Ποιο είναι το πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπετε εσείς τις Βάκχες του Ευριπίδη και πού εστιάζει η δικιά σας παράσταση;

Νομίζω ότι η δική μας παράσταση εστιάζει σε αυτό το ξένο, το ανοίκειο και τι σημαίνει όταν εμφανίζεται κάτι διαφορετικό στην ζωή του ανθρώπου. Η πρώτη φράση του Διόνυσου στο έργο είναι το «Ήρθα». Δηλαδή είναι συγκλονιστικό να λέει κάποιος «Ήρθα». Είναι αυτό που λες «το περίμενες;». Μάλλον το περίμενες ή έκανες ότι δεν θα έρθω. Ήξερες όμως. Είναι αυτό που οι άνθρωποι θεωρούν ότι όλα είναι τακτοποιημένα, όλα μαζεμένα, το σπίτι τους, η πόλη τους, το χωριό τους, η χώρα τους με τους νόμους της, προκειμένου να τα προφυλάξουν από κάτι, το οποίο προσδοκούν να μην έρθει. Τον ξένο; Το κακό; Το θάνατο; Την αρρώστια; Ξαφνικά, όμως, πάντα κάτι έρχεται. Είναι αναπόφευκτο να μην έρθει, αυτό το οποίο για μένα είναι ο Θεός που είναι η φαντασία, αυτό που δεν μπορεί να ερμηνευτεί με νόμους, ούτε μπορεί να το καταλάβει κανείς. Οι άνθρωποι νομίζουμε ότι μπορούμε να ζήσουμε ερήμην του. Κι όταν εμφανίζεται, είναι λίγο αργά.

- Οπότε αυτή η άφιξη που όλοι την περιμένουν ή που είναι απρόσμενη, τι σημαίνει για τους ανθρώπους;

Σημαίνει θα συμβεί κάτι. Δηλαδή από εδώ και πέρα τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Η Θήβα δεν είναι η ίδια, μετά τον ερχομό του Διόνυσου. Υπάρχει ένα διαμελισμένο σώμα στην σκηνή. Η Αγαύη κι ο Κάδμος εξορίζονται. Ο Διόνυσος έρχεται με το θίασό του και υπενθυμίζει στους ανθρώπους ότι όλα γυρνάνε. Δεν μένει τίποτα σταθερό. Αυτή η ανάγκη του ανθρώπου να ριζώνει κάπου, να κάνει κτήμα του τα πράγματα για να ορίζει κάτι, να μη φοβάται ουσιαστικά, είναι μάταιη, γιατί είμαστε πάνω σε έναν πλανήτη ο οποίος γυρίζει διαρκώς. Αν το σκεφτεί κανείς αυτό, τρελαίνεται. Κι ο θεός δεν στέκεται πουθενά. Λέει «ήρθα εδώ, θα κάνω αυτό και μετά θα πάω σε άλλη γη». Και φανταστείτε ότι είναι ένας θεός, που κινείται συνεχώς ανάμεσα στους ανθρώπους με τον θίασό του. Δεν έχει ανάγκη από ναούς. Ο Διόνυσος σου υπενθυμίζει διαρκώς ότι είσαι μέρος ενός όλου, δηλαδή της ζωής, του θανάτου, ενός ατέρμονου πράγματος που ανακυκλώνεται και προχωράει. Και όσο εσύ θεωρείς ότι αυτό δεν ισχύει, τόσο πιο έντονα θα σου ‘ρθει ας πούμε αυτό που λέμε…

- Η σφαλιάρα.

Η σφαλιάρα, ή αυτό που ουσιαστικά με τους νόμους προσπαθείς να κρύψεις, να κρυφτείς, να νιώσεις μία ασφάλεια σαν ύπαρξη, το οποίο δεν ισχύει. Διότι αυτό συνεχώς αλλάζει, μεταμορφώνεται. Η προσπάθεια δηλαδή του ανθρώπου να χωρίζει διαρκώς τα πράγματα, προκειμένου να τα κατανοήσει. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τη διαφορετικότητα, γιατί ο άλλος πρέπει να είναι ίδιος με εμάς. Όλοι να είμαστε ίδιοι. Και ξαφνικά, επειδή έχουμε ένα δέρμα ίσως που μας κάνει διαφορετικούς. Αν δεν υπήρχε το δέρμα δεν ξέρω τι θα ήταν. Ίδιοι θα ήμασταν ίσως.

Ο Διόνυσος λέει ότι αυτό που νομίζεις όλο και πιστεύεις ότι είναι ένα εγώ που γίνεται τεράστιο, αν το δεις κομματιασμένο, τότε καταλαβαίνεις την ύπαρξη. Ότι είναι πάρα πολλά πράγματα. Δεν είσαι ένα. Γι’ αυτό έχεις την ανάγκη του άλλου, των άλλων και κυρίως όλου του κόσμου, που σε περιβάλλει. Αυτό νομίζω ότι έρχεσαι και το βιώνεις. Είναι ότι ο άνθρωπος ζει απομονωμένος, θέλει το εγώ του να γίνει τεράστιο. Θεωρεί ότι είναι παντοδύναμος και ότι μόνος του μπορεί να τα καταφέρει. Ή με την οικογένεια του, με τον γκόμενό του, με την γκόμενά του, τους φίλους του. Κλείνει μετά μια πόλη, μια χώρα, οπότε οτιδήποτε είναι διαφορετικό, είναι απειλητικό.

- Οπότε για εσένα ο ρόλος του Διονύσου έχει θετικό πρόσημο για τον άνθρωπο;

Είναι και τα δύο. Είναι όπως είναι η φύση. Έχει ζωή και θάνατο. Το φαγητό που τρώμε, οτιδήποτε τρώμε προέρχεται από τη χώρα των νεκρών. Δηλαδή κάτι πρέπει να πεθάνει για να τραφείς εσύ. Ο άνθρωπος ξεχνάει ότι η ζωή και ο θάνατος είναι αλληλένδετα. Δεν υπάρχει καλό και κακό. Είναι πράγματα που αλληλοσυμπληρώνονται. Και ο άνθρωπος όσο προσπαθεί να τα ορίσει αυτά «αυτό είναι καλό, αυτό είναι κακό, αυτό είναι ζωή, αυτό είναι θάνατος», αρχίζει και χάνει τον σύνδεσμο ανάμεσα στα δύο. Προσπαθεί να ερμηνεύσει ο καθένας με τους δικούς του νόμους και τους τρόπους του, κάτι το οποίο, κατά τη γνώμη μου, δεν ερμηνεύεται.

Πώς να ερμηνεύσεις την φαντασία; Εκτός κι αν τη δεχτείς. Ας πούμε οι άνθρωποι έχουν φαντασία όλο και λιγότερο. Αυτό κλείνεται κάπως από ένα παιδί που αρχίζει και μεγαλώνει. Το πρώτο πράγμα που αρχίζει να σταματάει, είναι η φαντασία. Αυτό δεν γίνεται; Αυτό το άλογο, που το παιδί επικοινωνεί πάρα πολύ με αυτό. Με το καλό, το κακό. Ένα παιδί μπορεί να γίνει πάρα πολύ καλό και πάρα πολύ κακό. Δεν μπορεί να καταλάβει τη διαφορά. Ο Διόνυσος είναι ένα παιδί. Μεταμορφώνεται σε έναν ψυχισμό παιδιού, που λέει «ναι αυτό είναι, δεν καταλαβαίνω». Γελάει όλη την ώρα. Είναι σαν να σου δείχνει ότι όλο αυτό που συμβαίνει, είναι μία γελοιογραφία.

- Ο καθρέφτης που βάζει ο Διόνυσος μπροστά στον Πενθέα τι του δείχνει; Τι του αποκαλύπτει;

Του δείχνει τον κατακερματισμό που θα υποστεί στο τέλος. Και στους θεατές. Ότι ίσως νομίζετε ότι βλέπετε τον εαυτό σας στον καθρέφτη, αλλά αυτό που καλείστε μέσα από το θέατρο να δείτε είναι ότι είστε χιλιάδες κομμάτια και ο καθρέφτης είναι παραμορφωμένος. Δεν είστε ένα πράγμα και για να το καταλάβετε αυτό, θα πρέπει να διαμελιστεί ένα σώμα στην σκηνή. Γιατί και ο Διόνυσος είναι ένας θεός που διαμελίζεται συνεχώς, ως βρέφος, μετά ως ενήλικας. Υπάρχει αυτός ο τεμαχισμός. Μετά θα ξαναγεννηθεί. Δηλαδή είναι ένα πρόσωπο, ένα πλάσμα, το οποίο είναι διαμελισμένο. Το ξέρει πολύ καλά αυτό. Αλλά είναι θεός. Ενέχει μέσα του δηλαδή τη δύναμη που έχει το σύμπαν.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Γιατί ο Πενθέας δεν μπορεί να ανοιχτεί σε αυτό το άλλο;

Γιατί πρέπει να προστατέψει ως βασιλιάς μια χώρα, μια πόλη που έχει νόμους. Δηλαδή ουσιαστικά προστατεύει την ύπαρξή του. Αν πιστέψει στον Διόνυσο, θεωρεί ότι κλονίζεται η πίστη των ανθρώπων στο δικό του σύστημα. Με τον Διόνυσο, δεν υπάρχει πλέον καμία γυναίκα στην πόλη. Πώς θα αναπαραχθούν; Αυτό που κάνει ο Διόνυσος, είναι ότι ουσιαστικά του δείχνει ότι «έχω τη δύναμη να σε αφανίσω». Όπως και η φύση έχει τη δύναμη να αφανίσει τον άνθρωπο, γιατί ο άνθρωπος θεωρεί ότι δεν είναι μέρος της, τα βάζει μαζί της. Και ξαφνικά αυτός πρέπει να υπερασπιστεί τους νόμους, τα ήθη, τον κόσμο του. Δεν θέλει να δει αυτό που ήδη έχει μέσα του.

Θέλει όμως να δει τι είναι ο Διόνυσος και τι είναι οι Βάκχες. Ο Διόνυσος του ξεκλειδώνει δηλαδή αυτή τη βαθιά καταπιεσμένη επιθυμία, την οποία δεν θέλει να δει. Νομίζω ότι είναι κάτι που συμβαίνει κατά κόρον στους ανθρώπους αυτό το πράγμα το πιεσμένο, το ζώο, τα ένστικτα, τα οποία καταπιέζονται και κάποια στιγμή σκάνε ή δεν σκάνε. Αυτή τη δύναμη ξεκλειδώνει ο Διόνυσος στον Πενθέα. Δεν μπορεί να την καταλάβει, γι΄ αυτό και πρέπει να καταστραφεί.

- Ο Πενθέας δεν πιστεύει στον Διόνυσο. Είναι όλα τελικά θέμα πίστης; Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ή δεν πιστεύουμε σε κάτι το οποίο δεν μπορούμε να καταλάβουμε;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ναι είναι θέμα πίστης. Το θέμα του έργου έχει να κάνει με αυτό. Τι εννοώ πίστη; Πίστη σε κάτι το οποίο με ξεπερνάει. Τώρα το λες θεό; Το λες φαντασία; Για μένα είναι κάτι το οποίο συνδιαλέγεσαι με αυτό και αν πραγματικά πιστεύεις, έχεις έναν ανάλογο τρόπο ζωής. Έχεις δηλαδή ένα σεβασμό απέναντι στην ύπαρξη. Όχι μόνο τη δικιά σου. Των άλλων, των φυτών, των ζώων. Είναι αυτό που ουσιαστικά λέει και ο Χριστός. Το να πιστεύεις ότι είναι γιος Θεού και όχι γιος ανθρώπου, είναι πάρα πολύ δύσκολο. Γιατί δεν πρέπει να έχεις εγωισμό. Μετά από λίγο δεν υπάρχει το δικό μου, ο φίλος μου, το «εγώ», «αυτό». Οπότε πρέπει συνεχώς να αισθάνεσαι μέρος ενός όλου, το οποίο είναι ανώτερο από εσένα.

– Από την άλλη πλευρά όμως αυτή η πίστη μπορεί κάλλιστα να σε μεταμορφώσει αλλά και να σε παραμορφώσει, γιατί ακόμα και στο έργο βλέπουμε ότι οι Βάκχες φανατίζονται με τον θεό τους.

Δεν φανατίζονται με τον θεό. Αυτό νομίζω είναι μια επιπόλαιη και πρόχειρη ανάγνωση. Αυτά που λένε οι Βάκχες, που είναι ο θίασος του Διόνυσου, κατ’ εμένα δεν έχουν καμία βακχεία. Κατ’ εμένα με το ζόρι θα έπρεπε να κουνιούνται. Θα έπρεπε να είναι σαν τη Ριάνα με ένα τρίφυλλο και να κοιτάνε το κοινό με αυτό το απειλητικό ύφος ότι «εδώ θα πάθεις κάτι κακό». Γιατί το λέω αυτό; Οι Βάκχες είναι σαν ψυχές που έρχονται εκατομμύρια χρόνια μαζί με τον Διόνυσο. Ψυχές νεκρών. Αυτοί είναι οι πιστοί.

Πώς είναι στον Καβάφη το ποίημα το «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον», που λέει για τον θίασο «σαν ακουσθεί αόρατος θίασος να περνά με μουσικές εξαίσιες , ο Αντώνιος πεθαίνει». Ο Αντώνιος είχε ταυτιστεί με τον Διόνυσο τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Και το λέει και στο έργο, με έναν θίασο φεύγει η ψυχή. Δηλαδή οι Βάκχες δεν είναι κατ’ εμένα κάτι groupies ή οπαδοί. Είναι ψυχές, γιατί τα χoρικά που λένε, ο τρόπος που μιλάνε, αυτά που λένε, έχουν τεράστια πνευματικότητα. Κανένας οπαδός δεν έχει αυτή την πνευματικότητα. Γιατί ο Διόνυσος δεν επιβάλλει «Πείτε αυτό το σύνθημα». Δηλαδή δεν είναι ένας θεός που φανατίζει. Δεν ζητάει ένα φανατισμό, γιατί για να γίνεις μύστης του Διόνυσου, σημαίνει ότι έχεις επαφή με κάτι ανώτερο, με την ουσία της ζωής.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

– Από την άλλη πλευρά όμως η ίδια η τραγωδία τελειώνει με ένα ξέσπασμα βίας και ένα άταφο σώμα. Δεν υπάρχει ουσιαστικά ένα όριο, όπου αυτό το πράγμα γίνεται φανατισμός ή όχι;

Δεν υπάρχει φανατισμός, γιατί δεν ξεσκίζουν οι πιστές του Διόνυσου. Η Αγαύη κατασπαράζει τον Πενθέα. Και αν το δεις και από την άλλη, ο καθένας μας κατασπαράζει κάποιον και τον εγκαταλείπει. Αν το σκεφτείς, υπάρχουν παντού κατασπαραγμένα, διαμελισμένα σώματα, που εμείς τα προσπερνάμε καθημερινά. Κι εμείς είμαστε κατακερματισμένοι. Δεν το βλέπουμε για να μπορέσουμε να δούμε και τον άλλον ότι είναι 300 κομμάτια. Είναι εύθραυστος, γιατί είναι 300 κομμάτια και σπάει. Δεν είναι ένα μασίφ πράγμα. Γι’ αυτό και είμαστε βίαιοι. Εμείς νομίζουμε ότι είμαστε καλοί άνθρωποι κι οι κακοί είναι στη φυλακή. Ε όλοι εμείς οι καλοί είμαστε που διαμελίζουμε και παρατάμε πράγματα. Ο Διόνυσος νομίζω ότι αυτό δείχνει στο κοινό, ότι «Αυτό κάνεις. Δες το».

– Οπότε εσύ πώς βλέπεις αυτό τον διαμελισμό του Πενθέα και το σώμα που παραμένει άταφο; Είναι ένας φόνος ή μια απαραίτητη θυσία;

Δεν είναι θυσία. Είναι αυτό που λέει. Αυτός πέθανε, όπως έπρεπε. Είχε θάνατο δίκαιο κι αχρείο. Δηλαδή εμείς προσπαθούμε συνεχώς να πούμε «είναι καλό αυτό; Είχε λόγο; Είναι άδικο; Είναι σκληρό;». Ενώ σου λένε: Μία λέαινα κατασπαράζει ένα ελάφι. Αυτό είναι σκληρό; Αν το δεις από την πλευρά της λέαινας που πεινάει, δηλαδή αν ο αφηγητής κάνει το ντοκιμαντέρ και μας δείχνει ότι αυτή η λέαινα πεινάει και πρέπει να ταΐσει τα μικρά της, είσαι με τη λέαινα ή με την αντιλόπη; Με τη λέαινα. Αν σου δείξω τη ζωή της αντιλόπης λες «Μα η λέαινα τι κάνει;». Αλλά αυτός είναι ο μηχανισμός της φύσης και της ζωής.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

– Στην ανθρώπινη όμως κοινωνία;

Και ο άνθρωπος το ίδιο πράγμα κάνει. Νομίζει ότι επειδή είναι σε κοινότητα και έχει νόμους, ότι δεν το κάνει αυτό, ενώ το κάνει. Τώρα, για παράδειγμα, ψηφίστηκε ένα νομοσχέδιο για την ψυχική υγεία. Θα κλείσουν όλα τα ψυχιατρεία, θα κλείσουν οι δομές, θα πάνε σε ιδιώτες. Αυτοί οι άνθρωποι οι κατακερματισμένοι, οι εξαρτημένοι, αυτά τα σώματα τα πεταμένα στην Ομόνοια στα πεζοδρόμια, οι ψυχικά κατακερματισμένοι, αυτοί τι θα απογίνουν; Εμείς το κάνουμε με έναν τρόπο, ότι προσπαθούμε να πούμε ότι δεν το κάνουμε, ενώ το κάνουμε. Κι αυτό συμβαίνει μέχρι να το δεις να γίνεται μπροστά σου και να πεις «Αυτό είναι φόνος».

– Αισθάνεσαι όμως , όπως φαίνεται κι από το έργο, ότι η βία είναι η μόνη γλώσσα που μπορεί να καταλάβει ο άνθρωπος; Ή αυτή που θα τον αναγκάσει να κατανοήσει κάτι που δεν θέλει;

Όχι, γιατί η βία υπάρχει, απλά ο άνθρωπος κάνει ότι δεν είναι βία. Η βία υπάρχει παντού, από την έκρηξη του σύμπαντος. Ως άνθρωπος, έχεις απωθήσει όλη τη βία που ενέχει η ύπαρξή σου. Δηλαδή μόνο όταν εμφανιστεί ο άλλος με το όπλο και απειλήσει το σπίτι σου, θα καταλάβεις τι θα πει βία. Ενώ ο τρόπος που εσύ χτυπάς ή μπορεί εσύ να ασκείς βία παντού και οπουδήποτε, δεν το βλέπεις, γιατί το θεωρείς κάτι μακρινό. Ας πούμε λες «η βία δεν αφορά εμένα, το κακό δεν αφορά εμένα, εγώ είμαι καλός». Αυτό δεν συμβαίνει στους περισσότερους; Σε όλους μας; Οι κακοί είναι κάπου αλλού.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Κι εμείς είμαστε πάρα πολύ καλοί άνθρωποι που κάνουμε ότι δεν είμαστε βίαιοι. Οπότε μόνο όταν κάτι σκάσει τρομακτικά κι απότομα θα πεις «α αυτό είναι έκρηξη βίας». Μα η βία υπάρχει πάντα δίπλα σου. Γεννήθηκες με βία, με ωδίνες. Δέχεσαι μια δύναμη, μια βία. Η βαρύτητα έχει μια βία, σε τραβάει προς τα κάτω. Η αντίσταση του σώματος για να μην πέσει στο πάτωμα, είναι τερατώδης ενέργεια. Δεν ασκεί μία βία; Η γη θέλει να σε πάει προς τα κάτω. Είναι βίαιο κι εσύ προσπαθείς να αντισταθείς. Πρέπει να φας. Αυτό που τρως δεν είναι βία; Κάτι καταστρέφεις για να ζήσεις εσύ. Είσαι με τον άλλο και λες «Θέλω να σε φάω».

Αυτό δεν θέλουμε; Κάπως μέσα σου ξυπνάει αυτό το να το κατασπαράξω, να το κάνω δικό μου, να το φάω. Θέλω να πω ότι αυτό το πράγμα υπάρχει παντού και συνεχώς. Απλά κάνουμε ότι δεν υπάρχει. Κάνουμε νόμους, όλους αυτούς τους πολιτισμούς. Κι έρχεται ένας βάρβαρος θεός και σου λέει «καλά υπάρχει και κάτι άλλο τώρα». Γιατί όταν ξαφνικά γίνει ένας σεισμός, τι θα πεις; Ότι η φύση σε εκδικείται. Ο άνθρωπος το παίρνει προσωπικά. Γίνεται ένας σεισμός. Είναι καλό ή κακό; Είναι ένα φαινόμενο. Εσύ θεωρούσες απλά ότι δεν θα γίνει ποτέ και έχτιζες σε μέρη που δεν έπρεπε. Οπότε νομίζω πως και ο Διόνυσος είναι ακριβώς αυτό.

– Αυτός ο Διόνυσος τι έρχεται να μας πει σήμερα;

Ότι είσαι ένα στάχυ ουσιαστικά κι εσύ νομίζεις ότι είσαι πεύκο. Νομίζεις ότι είσαι γίγαντας αλλά είσαι ένα στάχυ το οποίο ο,τι και να κάνεις, θα αλεσθείς. Διότι η ζωή, η ύπαρξη στη φύση πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν. Δεν είσαι τίποτα άλλο. Αν το καταλάβεις αυτό, θα έχεις μια ταπεινότητα απέναντι στη ζωή. Δεν το λέω χριστιανικά. Εννοώ ότι θα έχεις ένα σεβασμό. Τι σημαίνει ασέβεια; Δεν σέβομαι. Δεν είναι ότι δεν σέβομαι τον θεό μόνο. Δεν σέβομαι τίποτε. Γιατί θεωρώ ότι μου οφείλουν. Ο άνθρωπος κατακτάει τη φύση και του οφείλονται. Τα ζώα του ανήκουν, τα φυτά του ανήκουν, οι θάλασσες του ανήκουν, τα ποτάμια του ανήκουν, ο αέρας του ανήκει. Έτσι νομίζεις!

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Γιατί αυτό το πράγμα που γυρίζει, άμα γυρίσει λίγο στραβά, την έκατσες. Δεν είσαι αυτό που νομίζεις ότι είσαι. Νομίζω ότι φαίνεται πάρα πολύ ότι όλοι οι πολιτισμοί είναι αγνώμονες και ασεβείς, απέναντι στην ύπαρξη, στη συμπαντική ύπαρξη. Νομίζω ότι αυτό έρχεται ο Διόνυσος να σου πει, ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα, γιατί θα έρθει. Υπάρχει κάτι που σε ξεπερνάει και κυρίως είναι μέσα σου. Αυτό είναι το θέμα: ο Διόνυσος είναι δίπλα σου και σου λέει «Είσαι ασεβής».

– Αν οι Βάκχες γίνονταν σήμερα ταινία, τι θα ήταν; Μια ταινία splatter;

Δεν νομίζω να ήταν splatter. Θα ήταν μια ταινία του Φελίνι. Ο Φελίνι θα μπορούσε να αποδώσει τις Βάκχες με το τρομερό, το διαβολικά παιδικό και σατανικό χιούμορ του και τη ματιά του στη ζωή και στους ανθρώπους. Νομίζω θα το έδειχνε πάρα πολύ καλά, γιατί έχει κάτι γελοίο όλο αυτό. Είναι μια γελοιογραφία. Εξ ου και ο Διόνυσος είναι ο θεός του θεάτρου. Σου δείχνει κάτι. Τον μηχανισμό της ύπαρξης. Ότι «κάνω ένα ρόλο για να σου δείξω ότι κάνεις ρόλους. Δεν είσαι ένα πράγμα». Δηλαδή ο θεατής είναι και ο Διόνυσος και ο Πενθέας και η Αγαύη και ο χορός και ο Κάδμος και ο Τειρεσίας. Απλά έχει ανάγκη ο καθένας μας να ταυτιστεί με έναν ή με κανέναν.

-Τι σου δείχνει λοιπόν το θέατρο σε αυτό το μηχανισμό της ύπαρξης;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Το θέατρο σου λέει «κοίταξε τα κομμάτια. Αυτά είσαι. Δεν είσαι ένα». Γι’ αυτό νομίζω είναι και ο θεός του θεάτρου, γιατί δείχνει το θέατρο, τον κατακερματισμένο καθρέφτη στον θεατή. Αυτό είναι. Δεν είναι ένα. Και ξέρει τον μηχανισμό. Αυτό κάνει το θέατρο. Βλέπει τον μηχανισμό που οι άνθρωποι κρύβονται πίσω από αυτόν, καμώνονται, χρησιμοποιούν ρόλους συνεχώς. Και πού είναι ο καθένας; Εσύ είσαι δημοσιογράφος, αδερφός, γιος, ξάδερφος, είσαι φίλος. Πόσους ρόλους παίζεις τη μέρα; Εσύ πού είσαι πίσω από αυτό;

Εμείς θεωρούμε ότι είμαστε ένα, αλλά κάποιες στιγμές που μένεις μόνος σου δεν υπάρχει μια φωνή στη σκέψη που λες «Αυτή η φωνή μπορεί να είναι γυναικεία, είναι κάτι που δεν είναι η δικιά μου η φωνή». Τι είναι αυτό που με ορίζει; Εγώ νομίζω ότι είμαι ο Κωνσταντίνος που τώρα παίζω τον Διόνυσο. Τώρα μιλάω σε σένα και κάνω τον έξυπνο ηθοποιό, που λέει εξυπνάδες, που προσπαθώ να φανώ ευφάνταστος. Θέλω να πω ότι κάπως λες «Πόσα πράγματα είμαι;». Αναγκαστικά για να επιβιώσω, να υπάρξω, παίζω. Μαθαίνω να είμαι έτσι στη μάνα μου, έτσι στον πατέρα μου, έτσι στον αδερφό μου, έτσι στην ανιψιά μου, έτσι σε σένα, έτσι στον σκηνοθέτη. Και γίνεται αντανακλαστικά μετά από λίγο.

– Οπότε μετά από όλο αυτό που συμβαίνει επί σκηνής στις Βάκχες, τι μένει για τον θεατή να κατανοήσει;

Ότι είμαστε ένα κομμάτι ενός συνόλου. Δεν είμαστε το όλον. Δεν είμαστε εμείς το σύμπαν. Είμαστε ένα απειροελάχιστο πράγμα ενός αδιανόητου μηχανισμού. Εγώ νομίζω ότι αυτό είναι.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

– Οπότε είναι λιγάκι σαν να σε βάζει στη θέση σου το έργο;

Για εμένα είναι ένα «Δες τα κομμάτια». Από πόσα κομμάτια αποτελείσαι και σε πόσα κομματιάζεις τη ζωή σου. Πόσα πράγματα κατακρεουργείς, τα κάνεις κομμάτια και τα παρατάς, τα έχεις αφημένα. Μέσα σου πόσα κομμάτια είναι αφημένα και σαπίζουν, ή δεν τα έχεις καν αγκαλιάσει, δεν τα έχεις ενώσει, να προσπαθείς να δεις αυτό πού κολλάει με το άλλο; Γιατί έχω φτάσει στο σημείο αυτό να νιώθω πάντα αποκομμένος και μόνος από κάτι και να προσπαθώ απεγνωσμένα να ερωτευτώ, να έχω φίλους, να έχω δουλειά, να θέλω κάτι το οποίο δεν με γεμίζει; Τι δεν γεμίζει; Κάποια κομμάτια λείπουν; Πού είναι παρατημένα;

Ο Κωνσταντίνος των τεσσάρων ετών που στο διάολο είναι; Τον έχω παρατήσει στον Αβαρίκο; Είναι εκεί αυτό το κομμάτι και κάθε φορά που πάω στο χωριό τρομάζω γιατί κάτι πάει να κολλήσει και δεν μπορεί να κολλήσει και με τρομάζει; Στη Δραματική Σχολή έχω αφήσει κάποια κομμάτια; Στο Πανεπιστήμιο; Σε κάποιες σχέσεις; Έχω πάρει κομμάτια άλλων; Έτσι αισθάνομαι ότι αυτό το έργο είναι σαν να σου υπενθυμίζει ότι είναι όλα κομμάτια. Αυτό μπορώ να σκεφτώ εγώ.

-Γιατί το έγραψε κατά τη γνώμη σου ο Ευριπίδης;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Φαντάζομαι ότι υπάρχουν και πολιτικοί λόγοι για τους Αθηναίους εκείνης της εποχής. Σίγουρα ήξερε ότι αυτό το είδος της τραγωδίας πέθαινε και έρχεται κάτι καινούριο. Ίσως όπως λέει και ο Νίτσε, το έργο αυτό να γράφτηκε για να δείχνει, όταν η Αγαύη φέρνει το κεφάλι του Πενθέα και ο Κάδμος το διαμελισμένο σώμα, ότι το καινούριο πράγμα που έρχεται, έχει τη μορφή της τραγωδίας, αλλά θα είναι πια κατακερματισμένο. Θα είναι κάτι διαφορετικό. Οπότε οι ερμηνείες είναι πάρα πολλές. Αλλά για εμένα ίσως είναι πιο υπαρξιακά αυτό: κομμάτια παντού. Γιατί στα Τέμπη τα κομμάτια τα ψάχνουν οι άνθρωποι σε άλλα οικόπεδα. Δεν λέω ότι το έργο είναι για τα Τέμπη αλλά γιατί αυτοί οι γονείς ψάχνουν τα κομμάτια;

Το έργο τελειώνει με αφημένα τα κομμάτια. Είναι σαν να λέει στον θεατή «Θα σηκωθείς εσύ να τον θάψεις τον Πενθέα; Να του ενώσεις τα κομμάτια; Ή θα τον αφήσεις έτσι; Θα χειροκροτήσεις και θα πας στον Λεωνίδα μετά και όλα καλά;» Γιατί αυτό θα συμβεί. Τι θα γίνει με αυτό το σώμα το άθαφτο, που δεν σε αφορά γιατί δεν είναι συγγενής σου; Θα σηκωθείς από τη θέση να πεις «Ντάξει, αλλά μπροστά μου τον σκότωσαν, τον είδα τόση ώρα μιλούσε το παιδί αυτό. Δεν θα το θάψει κανείς;» Όχι, θα φύγεις. Οπότε νομίζω ότι αυτό το κάνει επίτηδες ο Διόνυσος. Θα βρεθεί κάποιος να τα ενώσει; Να τον θάψει; Ή θα μείνει εκεί να θυμίζει κάτι; Αυτός ο διαμελισμός γίνεται ένα μνημείο που δείχνει στον άνθρωπο πόσο κατακερματισμένος είναι.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς

Σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Δραματουργική Επεξεργασία: Ιωάννα Ρεμεδιάκη

Σκηνικά - Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού

Πρωτότυπη Μουσική: Δημήτρης Σκύλλας

Χορογραφία: Νάντη Γώγουλου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σχεδιασμός Φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα

Mουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου - Δημήτρης Σκύλλας

Δραματολόγος παράστασης: Έρι Κύργια

Βοηθός Σκηνοθέτη: Φάνης Σακελλαρίου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Β´ Βοηθός Σκηνοθέτη: Παντελής Μπακατσέλος

Βοηθός Σκηνογράφου: Γιάννης Σέτζας

B΄ Βοηθός Σκηνογράφου: Ζωή Κελέση

Βοηθός Ενδυματολόγου: Πηνελόπη Χάνσεν

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Βοηθός Φωτίστριας: Ιφιγένεια Γιαννιού Σχεδιασμός κομμώσεων: Κωνσταντίνος Κολιούσης Σχεδιασμός μακιγιάζ: Olga Faleichyk

Κατασκευή κεφαλιού Πενθέα: Roger Fischer

Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή

Βίντεο: Πάτροκλος Σκαφίδας

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Παίζουν οι ηθοποιοί: Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης (Διόνυσος), Μαριάννα Δημητρίου (Τειρεσίας), Αλεξία Καλτσίκη (Αγαύη), Θέμης Πάνου (Κάδμος), Αργύρης Πανταζάρας (Πενθέας), Γιάννης Κόραβος, Διονύσης Πιφέας, Φώτης Στρατηγός (Αγγελιαφόροι)

Χορός: Μαργαρίτα Αλεξιάδη, Στελλίνα Βογιατζή, Χρυσιάννα Καραμέρη, Ελένη Κουτσιούμπα, Μαρία Κωνσταντά, Κλεοπάτρα Μάρκου, Ελένη Μολέσκη, Ειρήνη Μπούνταλη, Τζωρτζίνα Παλαιοθόδωρου, Ιοκάστη-Αγαύη Παπανικολάου, Θάλεια Σταματέλου, Δανάη Τίκου

Μουσικοί: Θοδωρής Βαζάκας, Μαρία Δελή, Αλέξανδρος Ιωάννου, Γιάννης Καΐκης

H παράσταση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2024. Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η παράσταση περιέχει σκηνές γυμνού και βίας. Κατάλληλη άνω των 15 χρόνων.

Γίνεται χρήση στροβοσκοπικού φωτισμού.

INFO

Βάκχες του Ευριπίδη

Σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Παρασκευή 2 & Σάββατο 3 Αυγούστου | Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

Ώρα έναρξης: 21:00

Διάρκεια: 120 λεπτά

Προπώληση εισιτηρίων: more.com

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Πληροφορίες: www.n-t.gr