Το ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θήρας εγκαινιάζεται με την περιοδική έκθεση «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων» που παρουσιάστηκε με τεράστια επιτυχία στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης πριν λίγο καιρό
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
Έναν ακόμη σημαντικό πολιτιστικό πόλο αποκτά το νησί της Σαντορίνης, καθώς άνοιξε μετά από αρκετά χρόνια αδράνειας, το πλήρως ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, στην καρδιά των Φηρών. Το κτίριο που κτίστηκε μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1956 πάνω στην Καλντέρα, είχε ανάγκη, εδώ και πολλά χρόνια, ριζικού εκσυγχρονισμού.
Αποκαταστάθηκαν λοιπόν όσα στοιχεία του είχαν αλλοιωθεί, αναβαθμίστηκε το σύνολο των υποδομών και των εγκαταστάσεών του και έγινε πλήρως προσβάσιμο. Το έργο περιέλαβε την ενίσχυση της στατικής επάρκειας του κτηρίου, την ενεργειακή του αναβάθμιση, την προσβασιμότητα για ΑμεΑ, νέους φωτισμούς και σύγχρονες μουσειογραφικές υποδομές. Το κόστος της ανακαίνισής του έφτασε τα 750.000 ευρώ.
Κεντρικά στοιχεία του αρχικού κτιρίου, τα οποία φρεσκαρίστηκαν και αναδείχτηκαν είναι το μωσαϊκό δάπεδο, οι λοξοί φεγγίτες στην οροφή που αφήνουν να μπει μέσα στο κυκλαδίτικο φως, τα υαλοστάσια και ο φοίνικας που κυριαρχεί στο μικρό, αλλά όμορφο αίθριο του μουσείου.
Κεντρικό και εμβληματικό έκθεμα του ανανεωμένου Μουσείου είναι η «Κόρη της Θήρας», το αρχαϊκό άγαλμα ύψους 2,48 μέτρων, από ναξιακό μάρμαρο, που ανακαλύφθηκε, το 2000, στη Σελλάδα, την νεκρόπολη της Αρχαίας Θήρας. Η Κόρη ηλικίας 2.700 ετών, βρίσκεται τοποθετημένη πλέον πάνω σε μια πρωτοποριακή βάση, που της προσφέρει υψηλή αντισεισμική προστασία.
Η βάση κρύβει έναν πολύπλοκο μηχανισμό που σχεδιάστηκε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, σε μελέτη του ομότιμου καθηγητή Βλάση Κουμούση και μπορεί να αντέξει σεισμό έως και 8 Ρίχτερ. Έτσι απελευθερώθηκε από το δαχτυλίδι που την προστάτευε και τις αντηρίδες που την στήριζαν στην πρώτη παρουσίασή της στο ελληνικό κοινό, στο Μέγαρο Σταθάτου, πριν από λίγο καιρό.
Η Κόρη περιλαμβάνεται στην εντυπωσιακή έκθεση «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων» που παρουσιάστηκε με τεράστια επιτυχία στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης πριν λίγο καιρό και μεταφέρθηκε σχεδόν αυτούσια τώρα στη Σαντορίνη για τα εγκαίνια του νέου μουσείου. Εδώ βρήκε τη μόνιμη θέση της, σε μικρή απόσταση από την νεκρόπολη, όπου ανακαλύφθηκε:
«Για εμάς είναι μια ιστορική μέρα, γιατί μπορέσαμε και ανοίξαμε ξανά το Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, μετά από αρκετά χρόνια. Το ανοίγουμε, ανακαινίζοντας πλήρως ένα πολύ σημαντικό αρχιτεκτονικά κτίριο, ένα σημαντικό δείγμα του μοντερνισμού, σχεδιασμένο από τον Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα, μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1956. Επομένως, ανακαινίσαμε ένα σημαντικό κέλυφος που παραδίδεται στην Θήρα και πιο συγκεκριμένα στα Φηρά. Ταυτόχρονα εγκαταστήσαμε μέσα στο Μουσείο, στη νέα μόνιμη θέση της, την περίφημη Κόρη της Θήρας. Είναι ένα από τα σπουδαιότερα δείγματα της αρχαίας ελληνικής πλαστικής των αρχαϊκών χρόνων.
Η χαρά μας, όπως είπα, είναι μεγάλη, γιατί η Σαντορίνη, η οποία έχει ένα τεράστιο πλούτο μνημείων και μουσείων, προικίζεται με ένα ακόμη σπουδαίο μουσείο, το οποίο θα περιέχει όχι μόνο την Κόρη αλλά και τις Κυκλαδίτισσες, τη μεγαλύτερη πανκυκλαδική έκθεση που έχει οργανωθεί ποτέ και τη μεγαλύτερη αρχαιολογική έκθεση που έχει οργανωθεί ποτέ στις Κυκλάδες.
Αμέσως μετά το τέλος αυτής της περιοδικής έκθεσης, το μουσείο θα εμπλουτιστεί με τα μόνιμα εκθέματά του. Θα στεγαστούν δηλαδή τα ευρήματα από τους ιστορικούς χρόνους, όπως λέμε, δηλαδή από την κλασική αρχαιότητα, τη ρωμαϊκή περίοδο, την ελληνιστική περίοδο, μέχρι το πρώιμο Βυζάντιο. Υπάρχουν σπουδαία γλυπτά, υπάρχουν σημαντικότατα αγγεία, υπάρχουν εξαιρετικά ευρήματα μικροτεχνίας, τα οποία μέχρι σήμερα δεν εξετίθεντο. Τώρα θα εκτίθενται και αυτά, εμπλουτίζοντας ακόμη περισσότερο το πολιτιστικό απόθεμα του νησιού» αναφέρει ο Δρ. Δημήτρης Αθανασούλης, Διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και επιμελητής της έκθεσης.
Η έκθεση «Κυκλαδίτισσες» περιλαμβάνει 180 μοναδικά αριστουργήματα από όλα σχεδόν τα μουσεία και τις αρχαιολογικές συλλογές των Κυκλάδων. Χρονολογούνται από την πρώιμη προϊστορία μέχρι και τη γέννηση του ελληνικού κράτους και πρόκειται για έργα μοναδικά, τα περισσότερα από αυτά δεν έχουν ταξιδέψει ποτέ εκτός Κυκλάδωνς, ενώ ορισμένα δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ στο κοινό. Είναι συγκινητικό μάλιστα ότι τα κυκλαδικά ειδώλια που ταξίδεψαν εδώ από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης επιστρέφουν για πρώτη φορά στη γενέτειρά τους, τις Κυκλάδες, μετά τη λαθρανασκαφή τους, περίπου στα μέσα του προηγούμενου αιώνα.
Ο κύριος στόχος της έκθεσης είναι να μας διηγηθεί άγνωστες ιστορίες για γυναίκες που έζησαν στο πέρασμα των αιώνων στις νησιωτικές κοινωνίες και να αναδείξει τον κομβικό ρόλο τους. Εστιάζοντας σε αυτές τις ιστορίες, η έκθεση επιδιώκει να αμφισβητήσει τα κυρίαρχα στερεότυπα φύλου και να προάγει την εκτίμηση για τις ποικιλόμορφες εμπειρίες των γυναικών στις Κυκλάδες, αναδεικνύοντας τις συνεισφορές τους στη ζωή της οικογένειας, τις τοπικές οικονομίες, τις πολιτιστικές παραδόσεις αλλά και την πολιτική ζωή του τόπου.
Θεότητες και μητέρες, ιέρειες, εταίρες, έμποροι, μαχήτριες, διανοούμενες, θρηνωδοί, μάγισσες, μετανάστριες, είναι οι πρωταγωνίστριες σε αυτό το πρωτότυπο εκθεσιακό εγχείρημα. Ο επισκέπτης θα γνωρίσει τις Κυκλαδίτισσες τόσο στον δημόσιο βίο όσο και στην ιδιωτική σφαίρα, στην κοινωνική, πολιτική, θρησκευτική και οικογενειακή ζωή. Μέσα στις δώδεκα ενότητες, παρουσιάζεται η σχέση τους με τον ερωτισμό, τον θάνατο και τον θρήνο, η συμμετοχή τους σε θρησκευτικά δρώμενα και διονυσιακές εορτές, η βία και οι περιορισμοί που τους επέβαλε η κοινότητα.
Ειδώλια και μεγάλου μεγέθους γλυπτά, αγγεία, κοσμήματα, νομίσματα, επιτύμβιες στήλες και επιγραφές με νομικά κείμενα, τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, χαρακτικά, χειρόγραφα και εικόνες που χρονολογούνται από τα προϊστορικά έως τα μεταβυζαντινά χρόνια, συνθέτουν το μωσαϊκό της. Στην έκθεση της Σαντορίνης προστέθηκε ένα άγαλμα της Αφροδίτης Σανδαλίζουσας από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας ενταγμένο στην ενότητα του ερωτισμού ενώ το ταφικό μνημείο της Παρθενίκας, έργο θηραϊκό, έχει τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε η εγκατάσταση και τα κτερίσματά της να είναι σε άμεση οπτική επαφή με το πρωτότυπο μνημείο που βρίσκεται στο αίθριο του μουσείου.
Η έκθεση αποτελεί την πρώτη κοινή δράση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και το Υπουργείο Πολιτισμού, σε εφαρμογή του Μνημονίου Συνεργασίας που υπογράφτηκε τον Μάιο 2024, με στόχο τη μελέτη, ανάδειξη και προβολή του κυκλαδικού πολιτισμού στην Ελλάδα και στο εξωτερικό:
«Θα έλεγα ότι οι Κυκλαδίτισσες που εγκαινιάζονται σήμερα στα Φηρά, είναι ουσιαστικά μια άλλη έκθεση. Θα έλεγα ότι είναι το δεύτερο “παιδί” του μνημονίου συνεργασίας με το Υπουργείο Πολιτισμού, γιατί είναι μια εντελώς διαφορετική έκθεση σε σχέση με αυτήν που παρουσιάσαμε στην Αθήνα. Έχουμε τα ίδια αντικείμενα, το ίδιο αφήγημα, αλλά ο χώρος του μουσείου, η αρχιτεκτονική του, ο φωτισμός του, αυτή η ιστορία που κουβαλάει το ίδιο το κτίριο και ο διάλογος που έχει και με την καλντέρα και με το κυκλαδίτικο φως, για να πούμε και κάτι αρκετά κοινότοπο, διαμόρφωσαν την έκθεση εντελώς διαφορετικά.
Εμείς διαφορετικά την είχαμε σχεδιάσει επί χάρτου. Η ίδια όμως η έκθεση, τα ίδια τα αντικείμενα μας καθοδήγησαν διαφορετικά στην πορεία. Είμαστε πραγματικά ενθουσιασμένοι με την έκθεση, γιατί πιστεύω ότι ο κόσμος και αυτοί που την έχουν δει στην Αθήνα θα εκτιμήσουν διαφορετικά πράγματα, τις ίδιες ιστορίες ειπωμένες με ελαφρώς διαφορετικό τρόπο» επισημαίνει ο Δρ Παναγιώτης Ιωσήφ, Επιστημονικός Διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και συνεπιμελητής της έκθεσης.
Για την έκθεση της Σαντορίνης, όπως και της Αθήνας, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης δημιούργησε πλήρη δίγλωσσο φωνητικό οδηγό (audio guide), με αφηγήσεις των ιστοριών των γυναικών των Κυκλάδων και της γενικότερης θεματικής της έκθεσης. Επιπλέον, επιλεγμένα αντικείμενα συνοδεύονται από QR-code μέσα από το οποίο ο επισκέπτης μπορεί να διαβάσει εκτενείς και αναλυτικές πληροφορίες των αντικειμένων στο κινητό του, χρησιμοποιώντας την εφαρμογή του Μουσείου.
Επιμελητές της έκθεσης είναι ο Δρ Δημήτρης Αθανασούλης, Διευθυντής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και οι Επιστημονικοί Διευθυντές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Δρ Παναγιώτης Ιωσήφ, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Radboud της Ολλανδίας και Δρ Ιωάννης Φάππας, Επίκουρος Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η μουσειογραφική μελέτη της έκθεσης εκπονήθηκε από τους τρεις επιμελητές και τις αρχιτεκτόνισσες Δέσποινα Τσάφου και Κατερίνα Αποστόλου.
Ο κατάλογος της έκθεσης αποτελείται από δύο τόμους. Ο δεύτερος (Δ. Αθανασούλης – Π. Ιωσήφ (επιμ.), Κυκλαδίτισσες. Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων. Δοκίμια των έργων της έκθεσης, Αθήνα, 2025, 960 σελ.), που μόλις κυκλοφόρησε, φιλοδοξεί να αποτελέσει το απόλυτο σημείο αναφοράς στις αρχαιολογικές και ιστορικές έρευνες των Κυκλάδων για τα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, αποτελεί τον πρώτο κατάλογο αρχαιολογικής έκθεσης στην Ελλάδα με πλήρη φωτογραφική τεκμηρίωση του συνόλου της εγκατάστασής της στην Αθήνα.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας είναι πλέον ανοικτό για το κοινό κι εντάσσεται δυναμικά στον πολιτιστικό χάρτη των Κυκλάδων. Η περιοδική έκθεση «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων» διαρκεί μέχρι τις 31 Οκτωβρίου.
INFO
Aρχαιολογικό Μουσείο Θήρας
«Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων»
Διάρκεια: Μέχρι 31 Οκτωβρίου 2025
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα: κλειστό, Τρίτη-Παρασκευή, Κυριακή: 08:30-15:30, Σάββατο: 09:00-21:00
Τιμή εισόδου: 10 ευρώ