Η ταινία προβάλλεται ήδη στις κινηματογραφικές αίθουσες από τις 28 Νοεμβρίου και θεωρείται ένα από τα φαβορί για τα φετινά Όσκαρ
Με την πρώτη ματιά, το Nuremberg μοιάζει με μια ταινία που –πέρα από κάποιες έντονες στιγμές– δεν αφήνει βαθύ αποτύπωμα στον θεατή. Ωστόσο, η σημασία της μέσα στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής μας ίσως ξεπερνά την καλλιτεχνική της εκτέλεση. Και υπό αυτή την έννοια, η Νυρεμβέργη είναι εξαιρετικά επίκαιρη.
Η νέα δουλειά του σεναριογράφου και σκηνοθέτη Τζέιμς Βάντερμπιλτ είναι μια ισορροπημένη κινηματογραφική προσέγγιση. Η ταινία αποτελεί δραματοποιημένη εκδοχή των πρώτων Δικών της Νυρεμβέργης (1945–1946), στις οποίες καταδικάστηκαν 22 εγκληματίες του ναζιστικού καθεστώτος, ανάμεσά τους και το «δεξί χέρι» του Αδόλφου Χίτλερ, Χέρμαν Γκέρινγκ.
Όταν ο θεραπευτής χάνει την απόσταση
Στο επίκεντρο της ιστορίας βρίσκεται η σχέση ανάμεσα στον Γκέρινγκ (Ράσελ Κρόου) και τον Ντάγκλας Κέλι (Ράμι Μάλεκ), ψυχίατρο που έχει αναλάβει να εξετάσει και να αξιολογήσει την ψυχική κατάσταση των ναζί πριν από τη δίκη.
Ο Κέλι φτάνει στη Νυρεμβέργη με την ελπίδα ότι, μέσω της ψυχολογικής ανάλυσης, θα μπορέσει να εντοπίσει το στοιχείο του «απόλυτου κακού» που –κατά τη δική του σκέψη– ξεχώρισε τους Γερμανούς από τον υπόλοιπο κόσμο και τους οδήγησε σε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα της ιστορίας. Ο Μάλεκ σε αρκετές στιγμές υπερπαίζει, εγκλωβισμένος ανάμεσα σε έναν γιατρό καιροσκόπο και έναν ήρωα βγαλμένο από χολιγουντιανό δικαστικό δράμα.
Η σχέση του Κέλι με τον Γκέρινγκ παίρνει σταδιακά ανησυχητική τροπή. Ο ψυχίατρος γίνεται σύνδεσμος μεταξύ του κρατούμενου και της συζύγου του, παραβαίνοντας εντολές ανωτέρων και παραβιάζοντας τους επαγγελματικούς του κανόνες. Έτσι, παγιδεύεται σε ένα πλέγμα εξαπάτησης που ο Γκέρινγκ υφαίνει με δεξιοτεχνία.
Αυτή η δυσλειτουργική δυναμική προσφέρει στον Ράσελ Κρόου ίσως μερικές από τις πιο ώριμες ερμηνείες του. Αποδομεί τον Γκέρινγκ κομμάτι-κομμάτι και τον ξαναχτίζει σε τέτοιο βαθμό, ώστε τη στιγμή που αποκαλύπτεται η πραγματική του σκληρότητα, ο θεατής ξεχνά ότι βλέπει έναν Αυστραλό ηθοποιό που μιμείται γερμανική προφορά.
Ράσελ Κρόου: «Η ιστορία δεν μας διδάσκει τίποτα»
Παρά το δυνατό πρώτο μέρος, πολλά από τα νοηματικά φορτία που χτίζονται μεθοδικά δεν κορυφώνονται ποτέ. Όταν οι ναζιστές εγκληματίες οδηγούνται τελικά ενώπιον της δικαιοσύνης, το μήνυμα της ταινίας θολώνει και η πνευματική της διάσταση περιορίζεται σε μια βασική καταδίκη των ναζιστικών φρικαλεοτήτων.
Σε μία από τις πιο δραματικές στιγμές της δίκης, ο Αμερικανός εισαγγελέας Ρόμπερτ Τζάκσον (Μάικλ Σάνον) εκφωνεί έναν μονόλογο για τη σημασία της ηθικής ευθύνης και την ανάγκη δημιουργίας νομικών και ηθικών προηγουμένων που θα αποτρέψουν την επανάληψη τέτοιων εγκλημάτων.
Ο θεατής αναγκάζεται να αντιμετωπίσει μια επώδυνη πραγματικότητα: ο ιδεολογικός στόχος των Δικών της Νυρεμβέργης –ένα παγκόσμιο σύστημα βασισμένο σε οικουμενικές αξίες και δίκαιη κρίση– δεν επετεύχθη. Η εμπιστοσύνη σε ένα διεθνές δίκαιο που θα προστατεύει τους λαούς μοιάζει ακόμη και σήμερα μια ημιτελής φιλοδοξία.
Καθώς στο δικαστήριο προβάλλονται ιστορικά πλάνα από τα εγκλήματα των ναζί, ο τρόμος δεν συνοδεύεται από τη βεβαιότητα ότι αυτά τα γεγονότα δεν θα επαναληφθούν. Το συναίσθημα είναι πιο κοντά στην απελπισία, καθώς εικόνες παρόμοιας βίας και δίωξης υπάρχουν ακόμη, σε διάφορα σημεία του κόσμου — από αμάχους μέχρι γιατρούς και δημοσιογράφους που στοχοποιούνται στο όνομα εθνικιστικών ιδεολογιών.
Η απουσία ευρύτερης αναστοχαστικής διάστασης φαίνεται έντονα. Όταν ο Βρετανός δικαστής Ντέιβιντ Μάξγουελ Φάιφ (Ρίτσαρντ Ε. Γκραντ) απαριθμεί τις κοινωνικές ομάδες που εξοντώθηκαν από τους ναζί, παραλείπει να αναφέρει τους χιλιάδες ομοφυλόφιλους που οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης — μια παράλειψη που αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα αν σκεφτεί κανείς ότι ο ίδιος, ως εκπρόσωπος των βρετανικών «νόμων ευπρέπειας», συνέβαλε εμμέσως στη δίωξη ανθρώπων όπως ο Άλαν Τιούρινγκ.
«Είναι μια ταινία για το σήμερα, αλλά όχι απαραίτητα για τη δική μας εποχή», είπε ο Ράσελ Κρόου σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Το ενδιαφέρον με την ιστορία είναι ότι δεν φαίνεται να μας διδάσκει τίποτα».
Η Νυρεμβέργη μοιάζει τελικά με μια σκοτεινή υπενθύμιση των ανθρώπινων τάσεων προς την αυτοκαταστροφή και της διαρκούς αδυναμίας μας να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος. Και αφήνει ανοιχτό το πιο κρίσιμο ερώτημα: πόσες ακόμη φορές θα μας δοθεί η ευκαιρία να μην την επαναλάβουμε;
Η ταινία προβάλλεται ήδη στις κινηματογραφικές αίθουσες από τις 28 Νοεμβρίου και θεωρείται ένα από τα φαβορί για τα φετινά Όσκαρ.