Μισθολογικό χάσμα, περιορισμένες εργασιακές ευκαιρίες και προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που δραστηριοποιούνται στην γαλάζια οικονομία
Βρισκόμαστε στην ακτή της Γαλικίας στην Ισπανία. Γυναίκες μαζεύουν όστρακα στην θάλασσα.
«Το μάζεμα των οστρακοειδών ήταν η δουλειά που έκαναν οι γυναίκες για να φέρουν λίγα χρήματα στο σπίτι και να βοηθήσουν τους άνδρες τους. Μερικές από τις γυναίκες δεν είχαν κοινωνική ασφάλιση. Δεν μπορούσαν να συνταξιοδοτηθούν γιατί δεν αναγνωρίζονταν τα χρόνια εργασίας τους. Τώρα όμως είναι μια κανονική εργασία» επισημαίνει η Μαρία Ρόζα Βιλάν Μπλάνκο, πρόεδρος της Ένωσης Mariscadoras, των γυναικών δηλαδή που μαζεύουν οστρακοειδή.
Οι γυναίκες μαζεύουν αχιβάδες, κυδώνια και άλλα οστρακοειδή από τις αμμώδεις ακτές της Γαλικίας. Κερδίζουν περίπου 1.000 ευρώ τον μήνα. Παλιά αυτό δεν θεωρούνταν δουλειά. Δεν υπήρχε οικονομική σταθερότητα, ούτε εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα.
Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν τη δεκαετία του '90, όταν οι οργανώσεις των γυναικών που μάζευαν οστρακοειδή ενσωματώθηκαν στις ενώσεις των ψαράδων. Η αναγνώρισή τους ως εργαζομένων στον τομέα των θαλασσινών τους προσέφερε νομική προστασία, κοινωνική ασφάλιση και αυστηρές ποσοστώσεις, όσον αφορά στα οστρακοειδή που μάζευαν. Σήμερα, οι γυναίκες αυτές υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους, μέσω ενός πανίσχυρου εθνικού σωματείου, που αντιπροσωπεύει 30.000 γυναίκες στην Ισπανία:
«Πρέπει να αγωνιστούμε να έχουμε τα ίδια συνταξιοδοτικά δικαιώματα με όσους ψαρεύουν με βάρκες. Πρέπει να αγωνιστούμε για τις επαγγελματικές μας ασθένειες, να αναγνωριστούν ως τέτοιες. Πρέπει να αγωνιστούμε να έχουμε εκπροσώπηση στις επιτροπές και τις ομάδες που παίρνουν αποφάσεις για τον κλάδο μας» αναφέρει η Ρίτα Μιγκέζ ντε λα Ιγκλέσια, πρόεδρος του σωματείου Anmupesca.
Στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο, πολλές γυναίκες στον αλιευτικό τομέα μένουν στατιστικά και νομικά αόρατες. Όσες επιδιορθώνουν δίχτυα στο λιμάνι του Βίγκο το κάνουν με 6 ευρώ την ώρα. Αυτές οι γυναίκες δουλεύουν στον τομέα της αλιείας, αλλά τους αρνούνται τα δικαιώματα που απολαμβάνουν οι κανονικοί εργαζόμενοι του χώρου:
«Μου φαίνεται παράλογο οι υπάλληλοι στα γραφεία να συνταξιοδοτούνται νωρίς, ενώ εμείς όχι. Είναι άδικο. Δουλεύουν σε ένα άνετο περιβάλλον, ενώ εμείς διακινδυνεύουμε την υγεία μας, δουλεύοντας σε συνθήκες ζέστης και κρύου. Μολύνσεις, κακή στάση σώματος, οσφυϊκά και αυχενικά προβλήματα, θέματα με τα χέρια μας. Έχουμε όλα αυτά τα προβλήματα υγείας, αλλά δεν αναγνωρίζονται» υπογραμμίζει η Μανόλα Μπάμιο που μπαλώνει δίχτυα.
Υπολογίζεται ότι πάνω από 100.000 γυναίκες δραστηριοποιούνται στον τομέα της αλιείας στην Ε.Ε. Λείπουν οι ακριβείς στατιστικές, αλλά σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 13% των εργαζομένων στον τομέα της αλίευσης, το 1/4 του εργατικού δυναμικού στις υδατοκαλλιέργειες και περισσότερο από το 50% στην επεξεργασία των θαλασσινών.
Τα πληρώματα στα αλιευτικά σκάφη αποτελούνται σχεδόν εξ'ολοκλήρου από άνδρες. Συνήθως είναι οι γυναίκες, οι αδελφές και οι κόρες τους που μπαλώνουν τα δίχτυα, καθαρίζουν τα σκάφη και βοηθούν στις υπόλοιπες εργασίες, ειδικά στις μικρές επιχειρήσεις. Η Ένωση Αλιείας και καλλιέργειας οστρακοειδών της Γαλικίας «τρέχει» αρκετά πρότζεκτ που υποστηρίζονται από την Ε.Ε. και προσπαθεί να προωθήσει την ισότητα των φύλων και να μειώσει την έλλειψη ορατότητας των γυναικών στον χώρο:
«Αυτή η έλλειψη ορατότητας οφείλεται στο γεγονός ότι η γυναικεία εργασία θεωρούνταν πάντα χαμηλής αξίας. Ενώ οι άνδρες δούλευαν στη θάλασσα, οι γυναίκες εργάζονταν στην στεριά. Η δουλειά τους ήταν εξίσου απαραίτητη με των ανδρών, αλλά θεωρούνταν συμπληρωματική. Δεν είχε οικονομική και κοινωνική αναγνώριση» εξηγεί η Μαρία Καλντέιρο, Γενική Διευθύντρια της Fundamar, της Ένωσης Αλιείας και καλλιέργειας οστρακοειδών της Γαλικίας.
Στον τομέα επεξεργασίας των θαλασσινών, οι γυναίκες κάνουν συνήθως τις πιο ανυπόληπτες εργασίες σε εργοστάσια, που διευθύνουν άνδρες. Η κονσερβοποιία Currimar στη Βόρεια Γαλικία ιδρύθηκε από τρεις γυναίκες, με την υποστήριξη του FARNET, ενός τοπικού δικτύου ανάπτυξης, που είναι υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ). Μία από αυτές είναι η Νιέβες Μεντίνα:
«Είμαι αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων, αλλά η ζωή στη Γαλικία με οδήγησε σ' αυτόν το τομέα, όπως βέβαια και οι εργασιακές ευκαιρίες που υπήρξαν μετά την οικονομική κρίση του 2010. Σκέφτηκα να μετατρέψω κάτι που κάναμε μόνες μας σπίτι σε επάγγελμα».
Η κονσερβοποιία εξειδικεύεται στην διάθεση βιώσιμου τόνου σε ελαιόλαδο, αλλά η εταιρία ετοιμάζεται να λανσάρει και μια νέα σειρά έτοιμων γευμάτων. Είναι ένα από τα πιο πετυχημένα παραδείγματα γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας. Χρειάζονται όμως και άλλα: «Το πιο βασικό για τον κόσμο είναι να δει γυναίκες να μαζεύουν οστρακοειδή, να οδηγούν βάρκες και να μεταφέρουν τα ψάρια με τα χέρια τους. Να δει δυναμικές εταιρίες που φτιάχτηκαν και διοικούνται από γυναίκες. Πρέπει οι νεότερες γενιές να το δουν και να πάρουν μέρος στην αλλαγή» συμπληρώνει η Νιέβες Μεντίνα.