Καινοτομίες και τεχνικές βελτιώσεις αρχίζουν να εφαρμόζονται σε έναν ιδιαίτερα ρυπογόνο κλάδο
Οι εκπομπές CO2 των πλοίων είναι εξαιρετικά επιβλαβείς. Οι νέες όμως τεχνολογίες προσπαθούν να περιορίσουν αυτό το πρόβλημα. Από ένα σταθμό παρακολούθησης κοντά στο λιμάνι του Αμβούργου, οι επιστήμονες κατευθύνουν ένα ειδικά εξοπλισμένο drone προς τα μεγάλα πλοία. Εκεί το drone μετρά σε πραγματικό χρόνο τις εκπομπές CΟ2. Αυτή είναι μια νέα μέθοδος επιθεώρησης που χρησιμοποιείται πλέον συχνά από αρκετές χώρες στην Ε.Ε., για την εύρεση των ρυπαντών:
«Το drone είναι ιδανικό για μέρη σαν κι αυτό, που βρισκόμαστε πολύ κοντά στην ακτή. Είναι εύκολο να πάει στο φουγάρο και να βρει το σωστό σημείο για να κάνει τη μέτρηση. Μπορεί να μας δώσει πληροφορίες για το τι είδους καύσιμο καίνε τα πλοία» αναφέρει ο Γιον Κνούντσεν, χημικός μηχανικός - διευθύνων σύμβουλος της Explicit.
Η ταυτοποίηση του καυσίμου είναι κάτι σημαντικό. Οι πρόσφατοι ευρωπαϊκοί κανονισμοί απαγορεύουν τα πετρέλαια που έχουν υψηλή περιεκτικότητα θείου, καθώς είναι τρομερά επιβλαβή για το αναπνευστικό μας σύστημα.
Ερευνητές από το ευρωπαϊκό πρότζεκτ SCIPPER συγκρίνουν διαφορετικές τεχνικές μέτρησης της μόλυνσης, από drone μέχρι παράκτιους αισθητήρες τελευταίας γενιάς και διαστημικούς δορυφόρους. Θέλουν να διασφαλίσουν ότι όλα τα όργανα δίνουν αξιόπιστες και ακριβείς ενδείξεις, στις οποίες μπορούν να βασιστούν οι επιθεωρητές για να κάνουν τους ελέγχους και να επιβάλλουν τη συμμόρφωση με τους νέους κανονισμούς. Ο συντονιστής του πρότζεκτ, Λεωνίδας Ντζιαχρήστος καθηγητής στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης μας εξηγεί: «Ιδανικά, θα έχουμε διάφορες τεχνικές στη διάθεσή μας και θα τις εγκαταστήσουμε σε όλα τα μεγάλα λιμάνια στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Θα έχουμε σταθμούς παρακολούθησης ώστε να διασφαλίσουμε ότι όλα τα πλοία χρησιμοποιούν το καύσιμο που λένε ότι χρησιμοποιούν, ότι οι μηχανές τους είναι καλιμπραρισμένες και έχουν το αναγκαίο επίπεδο εκπομπών αερίων».
Αισθητήρες που είναι τοποθετημένοι σε ακτές, λιμάνια και γέφυρες μπορούν να παρακολουθούν την κυκλοφορία των πλοίων και να ανιχνεύουν διαφορετικούς ρυπογόνους παράγοντες που προέρχονται από τα σκάφη που περνούν. Η ποιότητα του αέρα βελτιώνεται χάρη στις δράσεις της Ευρώπης. Το 2015, η Ε.Ε. περιόρισε δραστικά τις εκπομπές θείου στη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα. Ο Γιόχαν Μέλκβιστ είναι καθηγητής τηλεχειριζόμενων οπτικών αισθητήρων στο Πολυτεχνείο Τσάλμερς: «Το μεγάλο ζήτημα ήταν πώς θα υπάκουαν οι άνθρωποι και θα ακολουθούσαν τους κανόνες; Γιατί μπορούν να βγάλουν πολλά λεφτά, αν δεν τους ακολουθήσουν. Έχουμε δει λοιπόν μια σταδιακή βελτίωση. Για παράδειγμα, εδώ στον ποταμό Έλβα, μπορεί να είναι περίπου 1% πάνω από το όριο, ίσως και λιγότερο. Μπορούμε να δούμε κάτι τέτοιο και στο άνοιγμα στην Βαλτική Θάλασσα. Η συμμόρφωση λοιπόν είναι εξαιρετική».
Με λιγότερα οξείδια του θείου στην ατμόσφαιρα, όσοι ζουν στις ακτές μπορούν να αναπνεύσουν καλύτερα. Οι θαλάσσιες όμως μεταφορές παραμένουν ένα αυξανόμενο πρόβλημα για το κλίμα, παράγοντας το 2-3% των συνολικών εκπομπών CO2. Αν δεν αλλάξει κάτι, η προβλεπόμενη αύξηση της ναυτιλίας μπορεί να τριπλασιάσει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του κλάδου μέχρι το 2050.
Για να πιάσει τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού, η ναυτιλία πρέπει να γίνει πολύ πιο καθαρή. Πρέπει να αλλάξουν πολλά στον τρόπο σχεδιασμού και κατασκευής των πλοίων, στα καύσιμα και στη λειτουργία τους και στην δραστηριότητα των πλοίων εντός λιμένος.
Θα μιλήσουμε στο Βέλγιο με τον Γιάαπ Κέμπρααντ, τον εκτελεστικό διευθυντή της Waterborne, την ευρωπαϊκής πλατφόρμας έρευνας και καινοτομίας για πλωτές μεταφορές. Βλέπουμε ότι υπάρχει πρόοδος όσον αφορά στις εκπομπές θείου με πιο καθαρά θαλάσσια καύσιμα. Τι γίνεται όμως τον αντίκτυπο της ναυτιλίας στο κλίμα; Είναι δυνατόν τα πλοία να παράγουν λιγότερο CO2 και άλλα αέρια του θερμοκηπίου;
«Είναι τεχνικά εφικτό να παράγουμε λιγότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, αλλά και λιγότερους ατμοσφαιρικούς και θαλάσσιους ρύπους και θόρυβο. Εργαζόμαστε πάνω σε λύσεις που είναι οικονομικά βιώσιμες. Ένα από τα παραδείγματα που τραβούν την προσοχή είναι τα ηλεκτροκίνητα φέρι μποτ, γιατί μεταφέρουν επιβάτες. Έχουμε όμως ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε μέχρι όλα τα πλεούμενα να κινούνται χωρίς εκπομπές αερίων».
Υπάρχει συναίνεση όσον αφορά ποιες τεχνολογίες πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να κάνουμε πιο πράσινες τις θαλάσσιες μεταφορές;
«Υπάρχει συναίνεση στο γεγονός ότι πρέπει να πετύχουμε μηδενικές εκπομπές στις πλωτές μεταφορές. Από τεχνικής πλευράς, αυτό που κάνει πιο περίπλοκη την επίτευξη αυτού του στόχου είναι οι διαφορετικοί τύποι πλεούμενων. Σε ορισμένες περιπτώσεις και πιο συγκεκριμένα για τις κοντινές μεταφορές, η ηλεκτροκίνηση είναι μία λύση. Αλλά για τις μακρινές μεταφορές, κινούμαστε προς την κατεύθυνση του πράσινου υδρογόνου, της πράσινης αμμωνίας, αλλά και της κίνησης που στηρίζεται στον αέρα. Θα χρειαστεί λοιπόν ένα πακέτο μέτρων για να πετύχουμε μηδενικές εκπομπές στις πλωτές μεταφορές το αργότερο μέχρι το 2050» απαντά ο Γιάαπ Κέμπρααντ.
Η πρόωση που στηρίζεται και στον αέρα μπορεί να μην είναι κάτι νέο. Αυτό όμως το φέρι μποτ που συνδέει την Στοκχόλμη με το Τούρκου χρησιμοποιεί τέτοια τεχνολογία αιχμής. Κατάφεραν να την αξιοποιήσουν εμπορικά, χάρις στα ελαφριά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν. Ο περιστρεφόμενος κύλινδρος, ο στροφέας πλεύσης βοηθά στην πρόωση του πλοίου:
«Μπορεί να μην μοιάζει, αλλά είναι μηχανική πλεύση. Κινεί το πλοίο προς τα εμπρός όταν υπάρχει ευνοϊκός άνεμος, μειώνοντας τη λειτουργία της βασικής μηχανής, την κατανάλωση καυσίμου και τις εκπομπές. Το σύστημα στηρίζεται στο αποκαλούμενο φαινόμενο Μάγκνους. Ο κύλινδρος στρέφεται από έναν εσωτερικό ηλεκτρικό κινητήρα. Δια της στροφής του κυλίνδρου, ο αέρας παρασύρεται γρήγορα κατά την φορά της περιστροφής, ενώ από την άλλη πλευρά ο αέρας επιβραδύνεται. Αυτή η διαφορά των ταχυτήτων δημιουργεί αντίρροπη διαφορά πίεσης και μέσω αυτής υπάρχει πρόωση» επισημαίνει ο Τουόμας Ρίσκι, διευθύνων σύμβουλος και εταίρος της Norsepower.
Το Viking Grace έχει χαρακτηριστεί το πιο πράσινο και το πιο αθόρυβο πλοίο της Βαλτικής. Χρησιμοποιεί διάφορες μεθόδους για να μειώσει τις εκπομπές του. Είναι ένα από τα πρώτα πλοία που χρησιμοποιούν υγροποιημένο φυσικό αέριο. Το δρομολόγιό του και η ενεργειακή κατανάλωση πάνω στο σκάφος έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να απαιτείται λιγότερο καύσιμο. Το σύστημα πρόωσης συμβάλλει σε μια πιο καθαρή ναυσιπλοΐα. Ο Μάγκνους Τέρνροος είναι ο καπετάνιος του: «Σίγουρα το μεγαλύτερο πλεονέκτημα είναι ότι μπορούμε να εξοικονομήσουμε καύσιμα και να μειώσουμε τις εκπομπές. Αυτός είναι ο στόχος μας και έχουμε αποτέλεσμα. Δεν μπορώ να σας ανακοινώσω το πόσο εξοικονομούμε, αλλά θα είναι κάπου ανάμεσα σε 2-5%. Είμαστε όμως ακόμη σε περίοδο ελέγχου και αξιολόγηση».
Η φινλανδική εταιρία Norsepower βρίσκεται πίσω από τον στροφέα πλεύσης. Έχει τοποθετήσει άλλους τέσσερις σε πλοία και ετοιμάζει άλλους δύο. Η συγκεκριμένη τεχνολογία έχει μεγάλη ζήτηση και μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά σε παγκόσμια κλίμακα: «Ο στόχος μας είναι να εφοδιάσουμε μέχρι 30.000 πλοία σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με ανεξάρτητες μελέτες, φαίνεται ότι μπορούμε να μειώσουμε τις συνολικές εκπομπές της παγκόσμιας ναυτιλίας, σχεδόν κατά 10%, εφαρμόζοντας μόνο αυτή την τεχνολογία» υπογραμμίζει ο Τουόμας Ρίσκι.
Ένα άλλο παράδειγμα του πώς οι νέες τεχνολογίες μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα του αέρα στις γειτονικές περιοχές με κατοικίες, είναι το λιμάνι Τούρκου. Όλα τα φορτηγά εδώ σκανάρονται πλέον αυτόματα ώστε το φέρι μποτ να φορτώνει πιο γρήγορα. Χάρις στην ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, το λιμάνι έχει ένα νέο σύστημα αυτόματης πρόσδεσης των πλοίων. Εγκαταστάθηκε πρόσφατα και θα εξοικονομεί χρόνο κατά τον ελλιμενισμό και την αναχώρηση των πλεούμενων. Ο Μάρκου Αλαχέμε είναι ο τεχνικός διευθυντής του λιμανιού: «Εάν υπάρχει εξοικονόμηση χρόνου στο λιμάνι, δεν θα υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερες ταχύτητες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Εάν μειωθεί η ταχύτητα, μειώνονται και οι εκπομπές του πλοίου».
Η νέα στρατηγική του Διεθνούς Οργανισμού Ναυσιπλοΐας υποχρεώνει την παγκόσμια ναυτιλία να μειώσει τις εκπομπές θερμοκηπίου μέχρι το 2050. Νέες τεχνολογίες και καινοτομίες φέρνουν τον κλάδο πιο κοντά στην επίτευξη αυτού του στόχου.