Ο ωκεανός έχει χάσει το 14% των πολύτιμων κοραλλιογενών υφάλων του, την προηγούμενη δεκαετία. Τι σκοτώνει τα κοράλλια; Πώς μπορούμε να τα σώσουμε πριν να είναι πολύ αργά;
Το Μπονίρ είναι ένα ολλανδικό νησί στην Καραϊβική. Είναι διάσημο για τον εκπληκτικό κοραλλιογενή του ύφαλο. Τα κοράλλια είναι ένας πραγματικός θησαυρός των νερών.
Οι ύφαλοι προσφέρουν εισόδημα και τροφή για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα και προστατεύουν τις τροπικές ακτογραμμές από τις καταστροφές που προκαλούν τα κύματα των καταιγίδων.
Το Μπονίρ και όλη παραθαλάσσια ζώνη γύρω από αυτό έχουν κηρυχθεί εθνικό θαλάσσιο πάρκο από το 1979. Όλες οι θαλάσσιες δραστηριότητες ελέγχονται αυστηρά. Η ακτοφυλακή περιπολεί στην περιοχή, επιβάλλοντας το νόμο. Η Ροξάν Λιάνα Φρανσίσκα είναι θαλάσσια βιολόγος στο STINAPA Bonaire: _«_Όλη η περιοχή από την ακτογραμμή μέχρι τα 60 μέτρα βάθος αποτελούν το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Μπονίρ. Έχουμε έναν από τους καλύτερα προστατευόμενους υφάλους στην Καραϊβική. Οπουδήποτε κι αν βουτήξετε, θα απολαύσετε την εκπληκτική βιοποικιλότητα».
Οι φύλακες του πάρκου ελέγχουν τους αισθητήρες θερμοκρασίας σε διάφορα βάθη. Η άνοδος της θερμοκρασίας μπορεί να προκαλέσει αποχρωματισμό των κοραλλιών ή ακόμη και να τα σκοτώσει. Τα κοράλλια είναι ευαίσθητα επίσης στα λύματα και στις χημικές ουσίες των αντηλιακών. Η υπεραλίευση οδηγεί επίσης στην εξάπλωση βλαπτικών φυκιών και σκουληκιών. Οι βιολόγοι λοιπόν παρακολουθούν τους υφάλους για να δουν ότι δεν υπάρχει πρόβλημα υγείας.
Η Ροξάν Λιάνα Φρανσίσκα τονίζει: «Οι άνθρωποι παρατηρούν τους υφάλους με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, τα τελευταία 40 χρόνια. Παρόλο που είναι ακόμη σε πολύ καλή κατάσταση, έχουμε ήδη χάσει σχεδόν το ήμισυ των υφάλων, στα 5 με 10 μέτρα βάθος. Πέρσι είχαμε ένα σημαντικό περιστατικό αποχρωματισμού. Περίπου το 60% των υφάλων είχε υποστεί λεύκανση. Ευτυχώς, τα περισσότερα κοράλλια ανέκαμψαν».
Η υγεία του υφάλου συνδέεται στενά με τα χερσαία οικοσυστήματα του νησιού, τους πλούσιους υγροβιότοπους, τα μαγκρόβια δάση και τα ενδιαιτήματα των πουλιών.
Την τελευταία δεκαετία, ο πληθυσμός του Μπονίρ διπλασιάστηκε και έχουν αυξηθεί τα απόβλητα. Με την αποψίλωση των δασών, μεγαλύτερη ποσότητα των χερσαίων αποβλήτων καταλήγουν στη θάλασσα. Παρόμοιες απειλές επηρεάζουν τα κοράλλια και σε παγκόσμια κλίμακα.
Ο απεσταλμένος του Euronews, Ντένις Λοκτιέ μεταδίδει: «Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι την τελευταία δεκαετία, ο πλανήτης μας έχασε το 14% των κοραλλιογενών υφάλων του. Εάν αυτή η απώλεια συνεχιστεί, τα κοράλλια μπορούν να κινδυνεύσουν με ολική εξαφάνιση. Αυτό θα έχει καταστροφικές συνέπειες τόσο για την θαλάσσια ζωή, όσο και για τις παράκτιες οικονομίες».
Κάθε χρόνο, οι ύφαλοι της Καραϊβικής προσφέρουν εισόδημα εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ μέσω του τουρισμού. Το Μπονίρ αποκαλείται ο παράδεισος των καταδύσεων. Καλωσορίζει δύτες και κόσμο που θέλει απλά να χαζέψει τα νερά του, όλες τις εποχές του χρόνου. Αρκετά τοπικά κέντρα καταδύσεων υποστηρίζουν την οργάνωση «Ανανέωση του Υφάλου του Μπονίρ» (Reef Renewal Bonaire), έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό. Επικεφαλής του είναι η Φραντσέσκα Βίρντις, μια Ιταλίδα περιβαλλοντολόγος. Πριν δέκα χρόνια, ξεκίνησε αυτή την προσπάθεια να σώσει τους υφάλους που εξαφανίζονται.
Αυτή η ρηχή περιοχή είναι καλυμμένη με υπολείμματα κοραλλιών. Πριν από μερικές δεκαετίες υπήρχε εδώ ένας ύφαλος γεμάτος ζωή: «Δυστυχώς, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι πεθαίνουν σε όλο τον κόσμο. Παρόλο που στο Μπονίρ, μπορούμε να λέμε ότι έχουμε έναν από τους καλύτερους υφάλους στην Καραϊβική, δεν είναι τόσο παρθένος, όπως στο παρελθόν».
Ένας τρόπος να δοθεί στα κοράλλια μια ευκαιρία επιβίωσης είναι η καλλιέργεια κοραλλιών: περίπου 15.000 κοράλλια διαφόρων ειδών αναπτύσσονται υποβρύχια. Αναπαράγονται, κόβοντάς τα στη μέση. Η τεχνική αυτή ονομάζεται τεμαχισμός: _«_Στην πραγματικότητα, τα κοράλλια είναι αποικίες χιλιάδων πολυπόδων. Μπορούν να διαιρεθούν και να σχηματίσουν νέους πολύποδες. Ας πούμε λοιπόν ότι είμαι κοράλλι και κόβω το χέρι μου. Το χέρι θα δημιουργήσει μια νέα Φραντσέσκα και η Φραντσέσκα θα μπορέσει να βγάλει ένα άλλο χέρι. Άρα θα έχουμε δύο Φραντσέσκες» εξηγεί η Φραντσέσκα Βίρντις, συντονίστρια της οργάνωσης.
Η οργάνωση έχει ελάχιστο προσωπικό και πάρα πολλούς εθελοντές. Στηρίζεται κυρίως σε δωρεές. Κάποιες δράσεις της δέχονται κρατική χρηματοδότηση και ενισχύονται από την Ε.Ε. Ο Ερνστ Νόγιονς είναι τεχνικός αποκατάστασης υφάλων του Reef Renewal Bonaire: _«_Μεταφέρουμε πάνω από 7.500 χιλιάδες κομμάτια κοραλλιών φέτος στις δέκα τοποθεσίες αποκατάστασης που διαθέτουμε. Σε κάθε δέντρο, σε κάθε χώρο που έχουμε δημιουργήσει, όλα τα κοράλλια είναι από τον ίδιο γονότυπο. Με αυτόν τον τρόπο, όταν τοποθετούνται μαζί ή όταν έρχονται σε επαφή, αναπτύσσονται ταυτόχρονα ή αναμιγνύονται».
Η γενετική όμως ομοιότητα μπορεί να κάνει όλο τον ύφαλο ευάλωτο στον ίδιο κίνδυνο. Μια καινοτόμα τεχνική αποκατάστασης του υφάλου εξαλείφει αυτό το μειονέκτημα, χρησιμοποιώντας τα αναπαραγωγικά κύτταρα των υφάλων αντί του τεμαχισμού τους. Η Φραντσέσκα παρατηρεί: «Χρησιμοποιούμε την σεξουαλική αναπαραγωγή των κοραλλιών για να παράγουμε νέα, γενετικά διαφορετικά κοράλλια. Είναι πολύ σημαντικό γιατί όσο μεγαλύτερη είναι η γενετική ποικιλομορφία στον ύφαλο, τόσο πιο ανθεκτικός γίνεται αυτός στις απειλές».
Τα κοράλλια απελευθερώνουν τα αναπαραγωγικά τους κύτταρα στο νερό, κατά τη διάρκεια των στιγμών μαζικής ωοτοκίας. Οι ερευνητές συλλέγουν αυτούς τους γαμέτες και τους γονιμοποιούν στο εργαστήριο, παράγοντας προνύμφες κοραλλιών που στη συνέχεια εγκαθίστανται σε κεραμικά πλακίδια με σχήμα αστεριού, σε πισίνες που επιπλέουν στη θάλασσα: _«_Διασφαλίζουμε ότι έχουμε πολλές προνύμφες σ’ αυτά τα αστέρια. Μετά φέρνουμε τα αστέρια που έχουν χιλιάδες κοράλλια και τα μεταφυτεύουμε στον ύφαλο. Στη συνέχεια παρακολουθούμε την ανάπτυξη αυτής της μικρής αποικίας» συμπληρώνει η συντονίστρια της οργάνωσης.
Το Μικρό Μπονίρ είναι ένα προστατευόμενο νησάκι στα δυτικά του Μπονίρ. Βουτάμε εδώ για να επισκεφτούμε τον τεράστιο ύφαλο με κοράλλια με κυλινδρικά κλαδιά. Φτάνει σε έκταση τα 2.000 τετραγωνικά μέτρα. Είναι μια από τις πολλές φυτείες της Ανανέωσης Κοραλλιών.
Η ομάδα επισημαίνει ότι όποιος ενδιαφέρεται, μπορεί να βοηθήσει στη διάσωση των κοραλλιών, χρησιμοποιώντας ασφαλή αντηλιακά, κάνοντας μια δωρεά ή μέσω εθελοντικής εργασίας. Ντόπιοι αλλά και ξένοι δύτες μπορούν να κάνουν μαθήματα για δύο μέρες για να μάθουν τα στοιχειώδη της συντήρησης αυτών των καλλιεργειών κοραλλιών.
Ο Γκιγιέρμο Αλκόρτα είναι δάσκαλος καταδύσεων στην οργάνωση: «Συνολικά πάνω από 2500 δύτες έχουν πιστοποιηθεί από την οργάνωσή μας. Σχεδόν το 80% των μαγαζιών με καταδυτικό εξοπλισμό στο Μπονίρ συμμετέχουν στο πρόγραμμα τώρα. Οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ενθουσιώδεις».
Όπως αυτές οι δύο θαλάσσιες βιολόγοι που ήρθαν από το Βέλγιο και την Αγγλία. Η Ζεραλντίν Μερτάν τονίζει: «Πιστεύω ότι αυτά τα προγράμματα προστασίας των υφάλων είναι πολύ σημαντικά. Ήθελα να μάθω περισσότερα γι’ αυτά, ώστε να βοηθήσω πιο αποτελεσματικά».
Η Ρεμπέκα Τέρνερ συμπληρώνει: «Μερικές φορές μοιάζει σαν να είναι πολύ μακριά. Είναι κάτω από την επιφάνεια. Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε; Αυτή η οργάνωση δίνει την ευκαιρία στους ανθρώπους να κάνουν τη διαφορά».
Η δουλειά των εθελοντών μπορεί να βοηθήσει στη διάσωση κάποιων τοπικών υφάλων. Αλλά η μακροχρόνια επιβίωση των κοραλλιών στον πλανήτη θα εξαρτηθεί από την ικανότητά μας να βάλουμε φρένο στην υπερθέρμανση και να εξαλείψουμε άλλες απειλές της θαλάσσιας ζωής, τις επόμενες δεκαετίες.