Μια σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει την παγκόσμια ερημοποίηση, δηλαδή τη μετατροπή των άλλοτε εύφορων εδαφών σε άγονα
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Περισσότερα από τα τρία τέταρτα των εδαφών της Γης έγιναν μόνιμα ξηρότερα τις τελευταίες δεκαετίες, σύμφωνα με μια έκθεση-ορόσημο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση της ερημοποίησης (UNCCD).
Η UNCCD αναφέρει ότι το 77,6% των εδαφών της Γης παρουσίασε ξηρότερες συνθήκες κατά τη διάρκεια των τριών δεκαετιών έως το 2020 σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο 30 ετών. Παράλληλα, οι ξηροθερμικές εκτάσεις επεκτάθηκαν σε μια έκταση σχεδόν κατά το ένα τρίτο μεγαλύτερη από την Ινδία και καλύπτουν πλέον περισσότερο από το 40% του συνόλου της γης (εξαιρουμένης της Ανταρκτικής).
Η έκθεση του UNCCD δημοσιεύθηκε σε σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας για την καταπολέμηση της ερημοποίησης - όταν τα άλλοτε εύφορα εδάφη μετατρέπονται σε ερήμους εξαιτίας των υψηλότερων θερμοκρασιών που οφείλονται στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, την έλλειψη νερού και την αποψίλωση των δασών.
Τι συμβαίνει όταν η γη στη Γη στεγνώνει;
"Τα ξηρότερα κλίματα που επηρεάζουν τώρα τεράστιες εκτάσεις σε όλο τον κόσμο δεν θα επανέλθουν στην κατάσταση που ήταν", προειδοποιεί ο Ibrahim Thiaw, επικεφαλής της UNCCD, η οποία διευκολύνει τις συνομιλίες στο Ριάντ. "Αυτή η αλλαγή επαναπροσδιορίζει τη ζωή στη Γη".
Η φετινή χρονιά ήταν η θερμότερη που έχει καταγραφεί ποτέ και αν συνεχιστούν οι τάσεις υπερθέρμανσης του πλανήτη, σχεδόν πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι - σε περιοχές όπως το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, τμήματα των δυτικών ΗΠΑ, η Βραζιλία, η ανατολική Ασία και η κεντρική Αφρική - θα επηρεαστούν από την ξήρανση μέχρι το τέλος του αιώνα, εξηγεί η έκθεση της UNCCD.
Ο επικεφαλής επιστήμονας της UNCCD Barron Orr προειδοποιεί ότι η ξηρασία θα μπορούσε να οδηγήσει σε "δυνητικά καταστροφικές επιπτώσεις που επηρεάζουν την πρόσβαση στο νερό και θα μπορούσαν να ωθήσουν τους ανθρώπους και τη φύση ακόμη πιο κοντά σε καταστροφικά σημεία καμπής", όπου οι άνθρωποι δεν είναι πλέον σε θέση να αντιστρέψουν τις βλαβερές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Τι συμβαίνει όταν η Γη γίνει ξηρή;
Ο Sergio Vicente-Serrano, ένας από τους κύριους συντάκτες της έκθεσης, εξηγεί ότι καθώς η ατμόσφαιρα θερμαίνεται από τις επιπτώσεις της καύσης άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου, αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη εξάτμιση στο έδαφος. Αυτό καθιστά το νερό λιγότερο διαθέσιμο για τους ανθρώπους, τα φυτά και τα ζώα, καθιστώντας δυσκολότερη την επιβίωσή τους.
Η γεωργία κινδυνεύει ιδιαίτερα, καθώς η ξηρότερη γη είναι λιγότερο παραγωγική και πλήττει τόσο τις αποδόσεις όσο και τη διαθεσιμότητα τροφής για τα ζώα, οδηγώντας σε επισιτιστική ανασφάλεια τις κοινότητες σε όλο τον κόσμο.
Η ξηρασία οδηγεί επίσης σε μεγαλύτερη μετανάστευση, επειδή οι ακανόνιστες βροχοπτώσεις, η υποβάθμιση της γης και η συχνή έλλειψη νερού δυσχεραίνουν την οικονομική ανάπτυξη περιοχών ή εθνών, αναφέρει η έκθεση της UNCCD.
Η τάση αυτή είναι ιδιαίτερα αισθητή σε ορισμένες από τις πιο ξηρές περιοχές του κόσμου, όπως η νότια Ευρώπη, η Μέση Ανατολή, η Βόρεια Αφρική και η νότια Ασία.
Τι συμβαίνει στη σύνοδο κορυφής του Ριάντ για την αντιμετώπιση της ερημοποίησης;
Οι διαπραγματευτές στο Ριάντ συζητούν κυρίως για το πώς μπορεί ο κόσμος να ανταποκριθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις πιο συχνές και επιζήμιες ξηρασίες.
Ο Jes Weigelt, της ευρωπαϊκής δεξαμενής σκέψης για το κλίμα TMG, λέει ότι η ξηρασία αποτελεί σημείο εμπλοκής, επειδή οι χώρες δεν μπορούν να συμφωνήσουν για το αν τα πλούσια έθνη θα πρέπει να διαθέσουν κεφάλαια για την αντιμετώπιση της ξηρασίας σε όλο τον κόσμο.
Τα χρήματα θα πήγαιναν σε καλύτερα συστήματα πρόβλεψης και παρακολούθησης, καθώς και στη δημιουργία ταμιευτήρων και άλλων δομών που μπορούν να παρέχουν πρόσβαση σε νερό ακόμη και κατά τη διάρκεια παρατεταμένων περιόδων ξηρασίας.
"Το επίμαχο ζήτημα είναι αν θα το κάνουμε αυτό [την αντιμετώπιση της ξηρασίας] μέσω ενός δεσμευτικού πρωτοκόλλου σε επίπεδο ΟΗΕ ή υπάρχουν άλλες επιλογές που θα πρέπει να διερευνήσουμε;" λέει ο Weigelt. Ένα δεσμευτικό πρωτόκολλο θα σήμαινε ότι, μεταξύ άλλων υποχρεώσεων, θα μπορούσε να ζητηθεί από τις ανεπτυγμένες χώρες να παράσχουν χρηματοδότηση.
Τα κονδύλια δεν αρκούν
Ο επικεφαλής του UNCCD Thiaw λέει ότι η διοργανώτρια χώρα της συνόδου κορυφής, η Σαουδική Αραβία, η οποία δεσμεύτηκε να διαθέσει 2,15 δισ. δολάρια (2,4 δισ. ευρώ) από διάφορες χώρες και διεθνείς τράπεζες για την αντίσταση στην ξηρασία, έδωσε τον κατάλληλο τόνο για τις συνομιλίες.
Και η Αραβική Ομάδα Συντονισμού - 10 αναπτυξιακές τράπεζες που εδρεύουν στη Μέση Ανατολή - δεσμεύτηκε να διαθέσει 10 δισεκατομμύρια δολάρια (9,49 δισεκατομμύρια ευρώ) έως το 2030 για την αντιμετώπιση της υποβάθμισης της γης, της ερημοποίησης και της ξηρασίας.
Τα κεφάλαια αναμένεται να στηρίξουν 80 από τις πιο ευάλωτες χώρες για να προετοιμαστούν για την επιδείνωση των συνθηκών ξηρασίας. Ωστόσο, ο ΟΗΕ εκτιμά ότι μεταξύ 2007 και 2017, οι ξηρασίες κόστισαν 125 δισεκατομμύρια δολάρια (118,7 δισεκατομμύρια ευρώ) παγκοσμίως.
"Ως οικοδεσπότες, πρωταρχικός μας στόχος είναι να βοηθήσουμε στη διευκόλυνση των κρίσιμων συζητήσεων που διεξάγονται", λέει ο Osama Faqeeha, αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος της Σαουδικής Αραβίας και σύμβουλος της προεδρίας των συνομιλιών. "Αυτές οι κρίσεις δεν γνωρίζουν σύνορα".
Υπάρχουν λύσεις για την ξήρανση της Γης;
Ενώ η ξηρασία μπορεί να είναι επιζήμια, γράφει ο Thiaw στην έκθεση UNCCD, η ανάκαμψη είναι δυνατή. Αλλά χαρακτηρίζει την ξήρανση της γης "μια αδυσώπητη απειλή που απαιτεί μόνιμα μέτρα προσαρμογής".
Οι μακροπρόθεσμες λύσεις -όπως ο περιορισμός της κλιματικής αλλαγής- δεν αποτελούν ιδιαίτερο θέμα συζήτησης στη σύνοδο κορυφής του Ριάντ. Η οικοδεσπότης Σαουδική Αραβία έχει επικριθεί εδώ και καιρό για την καθυστέρηση της προόδου στον περιορισμό των εκπομπών ορυκτών καυσίμων σε άλλες διαπραγματεύσεις, όπως η COP29. Η χώρα εξαρτάται οικονομικά από τα ορυκτά καύσιμα και είναι ένα από τα πετρελαϊκά κράτη που αναμένεται να χάσει το μισό εισόδημά του σε περίπτωση σταδιακής κατάργησης.
Η έκθεση UNCCD συνιστά στις χώρες να βελτιώσουν τις πρακτικές χρήσης γης και να είναι πιο αποτελεσματικές στη χρήση του νερού. Αυτό περιλαμβάνει την εξάπλωση μέτρων όπως η εξάπλωση καλλιεργειών που χρειάζονται λιγότερο νερό και οι αποδοτικότερες μέθοδοι άρδευσης, όπως η στάγδην άρδευση, σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.
Προτείνει επίσης καλύτερη παρακολούθηση, ώστε οι κοινότητες να μπορούν να προγραμματίζουν εκ των προτέρων, και έργα αναδάσωσης μεγάλης κλίμακας για την προστασία της γης και της υγρασίας της.
Ο Andrea Toreti, ένας από τους επικεφαλής συντάκτες της έκθεσης, αναφέρει ότι, όπως ακριβώς και για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ή της απώλειας της βιοποικιλότητας, η αντιμετώπιση του ζητήματος απαιτεί καλύτερη συνεργασία των χωρών με "συντονισμένη διεθνή δράση και ακλόνητη δέσμευση".