Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι καιρικές συνθήκες που οδήγησαν σε φονικές πυρκαγιές στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία έγιναν πιο έντονες λόγω της κλιματικής αλλαγής. Αναμένουν παρόμοια αποτελέσματα από τη συνεχιζόμενη ανάλυσή τους για τις πυρκαγιές στην Ισπανία.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Οι καιρικές συνθήκες που τροφοδότησαν τις φονικές πυρκαγιές στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία έγιναν πιο έντονες λόγω της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με νέα έρευνα.
Η ταχεία ανάλυση του World Weather Attribution (WWA) δείχνει ότι οι ζεστές, ξηρές και με θυελλώδεις ανέμους καιρικές συνθήκες, οι οποίες οδήγησαν στην εξάπλωση των πυρκαγιών στις τρεις χώρες, ήταν περίπου 22% πιο έντονες λόγω της κλιματικής αλλαγής που προκλήθηκε από τον άνθρωπο.
Τα ευρήματα ακολουθούν στοιχεία που επιβεβαιώνουν ότι το 2025 έγινε η χειρότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη για πυρκαγιές, με περισσότερα από ένα εκατομμύριο εκτάρια (10 εκατ. στρέμματα) γης να έχουν καεί.
Από τις 26 Αυγούστου, μια έκταση μεγαλύτερη από την Κύπρο και μεγαλύτερη από το σύνολο οποιουδήποτε άλλου έτους που έχει καταγραφεί έχει υπέστη τη μανία των πυρκαγιά, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS).
Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι ο κίνδυνος μεγαλύτερων και δυσκολότερα ελεγχόμενων πυρκαγιών θα συνεχίσει να αυξάνεται αν ο κόσμος συνεχίσει να καίει ορυκτά καύσιμα. Αυτές οι ταυτόχρονες πυρκαγιές προκαλούν σοβαρή αύξηση των πόρων πυρόσβεσης με τα πιο έντονα γεγονότα να ξεπερνούν τις προσπάθειες προσαρμογής.
"Τα αποτελέσματα αυτά είναι ανησυχητικά. Σήμερα, με αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,3°C, βλέπουμε νέα ακραία φαινόμενα στη συμπεριφορά των πυρκαγιών που έχουν ωθήσει τους πυροσβέστες στα όριά τους", λέει ο Theodore Keeping, ερευνητής στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Πολιτικής του Imperial College του Λονδίνου.
"Αλλά οδεύουμε προς έως και 3°C αυτόν τον αιώνα, εκτός αν οι χώρες μεταβούν ταχύτερα από τα ορυκτά καύσιμα".
Η κλιματική αλλαγή δημιούργησε το σκηνικό για θανατηφόρες πυρκαγιές
Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο ξέσπασαν εκατοντάδες πυρκαγιές στην ανατολική Μεσόγειο.
Η Τουρκία επλήγη περισσότερο με 17 νεκρούς, μεταξύ των οποίων και πυροσβέστες που έχασαν τη ζωή τους όταν οι άνεμοι άλλαξαν ξαφνικά κατεύθυνση, αφήνοντάς τους παγιδευμένους από τις φλόγες. Δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν στην Κύπρο και ένας στην Ελλάδα. Στις τρεις χώρες, περισσότεροι από 80.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να απομακρυνθούν.
Η κλιματική αλλαγή, λένε οι ερευνητές, δημιούργησε το σκηνικό για αυτές τις πυρκαγιές στην Τουρκία, την Ελλάδα και την Κύπρο επηρεάζοντας τον καιρό κατά τους μήνες, τις εβδομάδες και τις ημέρες που προηγήθηκαν.
Οι συνολικές βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια του χειμώνα στην περιοχή έχουν μειωθεί κατά περίπου 14% από την προβιομηχανική εποχή, πριν ο άνθρωπος αρχίσει να καίει ορυκτά καύσιμα. Αυτό έχει οδηγήσει σε ξηρότερες συνθήκες το καλοκαίρι, οι οποίες, σε συνδυασμό με την έντονη ξηρή ζέστη, προετοιμάζουν τα φυτά να καούν.
Μια εβδομάδα με συνθήκες που προκαλούν την ξήρανση των φυτών είναι τώρα περίπου 18% πιο έντονη και 13 φορές πιο πιθανή λόγω της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με την ανάλυση.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές εξέτασαν τον συνδυασμό θερμών, ξηρών και θυελλωδών συνθηκών που οδήγησαν στη χαοτική εξάπλωση των πυρκαγιών. Χωρίς την κλιματική αλλαγή, παρόμοια γεγονότα θα συνέβαιναν μόνο περίπου μία φορά κάθε 100 χρόνια. Αλλά σήμερα, με την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,3°C, αναμένονται περίπου μία φορά κάθε 20 χρόνια.
Αυτές οι επιρρεπείς σε πυρκαγιές συνθήκες έγιναν συνολικά περίπου 10 φορές πιο πιθανές και 22% πιο έντονες λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Τέλος, εξέτασαν τους ακραίους βόρειους ανέμους που είναι γνωστοί ως Ετεσιανοί άνεμοι. Διαπίστωσαν αύξηση της έντασης των καιρικών συστημάτων υψηλής πίεσης, όπως αυτό που οδήγησε στις καταστροφικές πυρκαγιές. Τα ευρήματα συμφωνούν με προηγούμενες έρευνες από την περιοχή, οι οποίες δείχνουν ότι αυτοί οι Ετεσιανοί άνεμοι που τροφοδοτούν τις πυρκαγιές γίνονται ισχυρότεροι.
Ξεπερνώνται τα όρια και οι δυνατότητες των πυροσβεστικών δυνάμεων
Η WWA προειδοποιεί ότι, με εκατοντάδες πυρκαγιές να εκδηλώνονται ταυτόχρονα σε όλη την Ευρώπη, οι πόροι πυρόσβεσης είναι ήδη καταπονημένοι με 1,3°C υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Από τις 21 Αυγούστου, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ, ο οποίος συντονίζει την υποστήριξη κατά τη διάρκεια έκτακτων καταστάσεων, είχε ενεργοποιηθεί 17 φορές για πυρκαγιές φέτος, μεταξύ άλλων από την Ελλάδα, την Ισπανία, τη Βουλγαρία, το Μαυροβούνιο και την Αλβανία κατά τη διάρκεια μόλις μιας εβδομάδας.
"Η περίοδος των πυρκαγιών έχει ακόμη εβδομάδες μπροστά της στην Ευρώπη, αλλά είναι ήδη η χειρότερη που έχει καταγραφεί ποτέ στην ήπειρο, με περισσότερα από ένα εκατομμύριο εκτάρια καμένα", λέει η δρ Κλερ Μπαρνς, ερευνήτρια στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Πολιτικής του Imperial College του Λονδίνου.
Η Ισπανία και η Πορτογαλία έχουν πληγεί περισσότερο, αποτελώντας μαζί περίπου τα δύο τρίτα της συνολικής καμένης έκτασης της ΕΕ φέτος. Η απότομη αύξηση σημειώθηκε μεταξύ 5 και 19 Αυγούστου σύμφωνα με τα στοιχεία του EFFIS - μια περίοδος που συμπίπτει με ένα 16ήμερο κύμα καύσωνα στην Ιβηρική Χερσόνησο.
Ο Δρ Μπαρνς προσθέτει ότι η WWA έχει ήδη ξεκινήσει μια ταχεία ανάλυση για τις πυρκαγιές στην Ισπανία και αναμένει να βρει και εκεί τα αποτυπώματα της κλιματικής αλλαγής.
Καθώς το κλίμα θερμαίνεται, οι ερευνητές λένε ότι όλο και περισσότερες χώρες σε όλη την Ευρώπη θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις πυρκαγιές που εξαντλούν τους πόρους. Σε ορισμένα μέρη, λένε ότι υπάρχει κίνδυνος οι ακραίες πυρκαγιές να υπερβούν τις προσπάθειες προσαρμογής.
Στην Τουρκία, την Ελλάδα και την Κύπρο, η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,6°C, η οποία αναμένεται βάσει των σημερινών παγκόσμιων κλιματικών πολιτικών, θα είχε ως αποτέλεσμα οι περίοδοι έντονων ζεστών, ξηρών και με θυελλώδεις ανέμους συνθηκών να γίνονται εννέα φορές πιο πιθανές και κατά 25% πιο έντονες.
Ο Δρ Bikem Ekberzade, ερευνητής στο Ινστιτούτο Γεωεπιστημών Ευρασίας του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης, εξηγεί ότι οι πυρκαγιές στην Τουρκία κορυφώθηκαν απροσδόκητα τον Ιούνιο φέτος, όταν η εποχή συνήθως εμπίπτει στις τέσσερις εβδομάδες από τα μέσα Ιουλίου έως τα μέσα Αυγούστου.
"Οι ανθρώπινες αναφλέξεις ήταν η κύρια αιτία, ενώ οι μετεωρολογικές συνθήκες -ιδιαίτερα οι υψηλές ταχύτητες επιφανειακών ανέμων- συνέβαλαν στην ταχεία εξάπλωση και τη σοβαρότητα των πυρκαγιών".
Όταν η βλάστηση είναι ξηρή και οι άνεμοι ισχυροί, μια απλή ανάφλεξη μπορεί να μετατραπεί γρήγορα σε μια μεγάλη, δύσκολα ελεγχόμενη πυρκαγιά, προσθέτει ο Δρ Ekberzade.
"Και σε έναν κόσμο που θερμαίνεται, με μεγαλύτερη επικάλυψη μεταξύ αστικών και άγριων περιοχών, οι μεγαλύτερες, πιο σοβαρές και θανατηφόρες πυρκαγιές θα μπορούσαν σύντομα να γίνουν ο κανόνας".
Μπορεί η Ευρώπη να προσαρμοστεί στους αυξανόμενους κινδύνους πυρκαγιών;
Η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη για εμπροσθοβαρείς προσπάθειες για τη μείωση του κινδύνου έναρξης και εξάπλωσης των πυρκαγιών.
Επί του παρόντος, οι στρατηγικές στην Τουρκία, την Ελλάδα και την Κύπρο επικεντρώνονται στην καταστολή των πυρκαγιών με μεγάλες δυνάμεις πυροσβεστών και στόλους αεροπλάνων και ελικοπτέρων που ρίχνουν νερό. Σχεδόν 650 πυροσβέστες από 14 διαφορετικές χώρες αναπτύχθηκαν στη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου σε περιοχές υψηλού κινδύνου.
"Ακόμη και με εκατοντάδες πυροσβέστες που είχαν αναπτυχθεί εκ των προτέρων, ενισχύσεις από γειτονικές χώρες και αεροπλάνα ρίψης νερού, οι πυρκαγιές ήταν καταστροφικές", λέει η Maja Vahlberg, τεχνική σύμβουλος στο Κέντρο για το Κλίμα του Ερυθρού Σταυρού και της Ερυθράς Ημισελήνου.
Η WWA αναφέρει ότι ενώ διεθνείς αποστολές όπως αυτή θα εξακολουθήσουν να είναι απαραίτητες, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη των πυρκαγιών. Αυτό περιλαμβάνει προσπάθειες όπως η βελτίωση της ευαισθητοποίησης της κοινότητας για τον κίνδυνο πυρκαγιάς και στρατηγικές για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης για τις πυρκαγιές, όπως η αφαίρεση ή η αλλαγή της βλάστησης.
"Η σκληρή δουλειά για την εφαρμογή μακροπρόθεσμων στρατηγικών διαχείρισης των πυρκαγιών που διαχειρίζονται προληπτικά τη διαθεσιμότητα καυσίμων και ενδυναμώνουν τις κοινότητες να προετοιμάζονται για τις πυρκαγιές πρέπει να συνεχιστεί για να βοηθήσουν στην ασφάλεια των ανθρώπων", προσθέτει ο Vahlberg.