Βαλένθια: Έναν χρόνο μετά τις φονικές πλημμύρες τα θύματα απαιτούν δικαιοσύνη

Πριν από ένα χρόνο, στις 29 Οκτωβρίου 2024, μια DANA (Απομονωμένη Ύφεση Υψηλού Επιπέδου) έπληξε τη χερσόνησο του Λεβάντε με καταστροφική δύναμη. Μέσα σε λίγες ώρες, χείμαρροι νερού και λάσπης πλημμύρισαν ολόκληρες γειτονιές στις επαρχίες Βαλένθια, Καστελόν, Αλικάντε, Μούρθια και σε τμήμα της ανατολικής Ανδαλουσίας. 229 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που ενοποιήθηκαν μήνες αργότερα, καθιστώντας το επεισόδιο την πιο θανατηφόρα καιρική καταστροφή στην Ισπανία εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα.

Στον δήμο της Βαλένθια Μπενετούσερ, το νερό κατάπιε τους δρόμους μέσα σε λίγα λεπτά. Εδώ μένει η Toñi García, δημόσιος υπάλληλος της κυβέρνησης της Βαλένθια, η οποία έχασε τον σύζυγό της και τη μοναδική κόρη της, τη Sara, 24 ετών, εκείνη τη νύχτα. "Δεν μπορέσαμε να θρηνήσουμε. Δεν υπήρξε συγχώρεση, δεν υπήρξε αλήθεια. Μόνο όταν έρθει η δικαιοσύνη θα μπορέσουμε να ηρεμήσουμε", λέει μέσα από τα δάκρυα.

Η κόλαση της 29ης Οκτωβρίου

Στις 29 Οκτωβρίου εξακολουθούσε να μην βρέχει στο Benetússer. "Ο ουρανός ήταν γκρίζος, αλλά δεν έπεφτε νερό. Κανείς δεν μας προειδοποίησε για τίποτα", θυμάται ο Toñi. Στις 18:30, η κόρη της κοίταξε στο μπαλκόνι, ανήσυχη: "Μαμά, μπορεί να πλημμυρίσει το Benetússer; "Της είπα όχι, ότι αν συνέβαινε κάτι θα μας ειδοποιούσαν", απάντησε εκείνη. Αλλά ο συναγερμός δεν ήρθε.

Στις 19:15, μια γλώσσα καφέ νερού ξεχύθηκε στο δρόμο. "Νομίζαμε ότι ήταν ένας σπασμένος σωλήνας. Ο σύζυγός μου κατέβηκε να βγάλει το αυτοκίνητο από το γκαράζ- η κόρη μου τον ακολούθησε. Δεν τους είδα ποτέ ξανά. Το νερό ανέβηκε πάνω από δύο μέτρα μέσα σε λίγα λεπτά. "Ακούσαμε ουρλιαχτά, χτυπήματα, αυτοκίνητα να παρασύρονται, τοίχους να πέφτουν. Ήταν η κόλαση. Νομίζαμε ότι το κτίριο θα γκρεμιζόταν".

Τρεις ημέρες αργότερα, δύτες της Στρατιωτικής Μονάδας Έκτακτης Ανάγκης (UME) βρήκαν τον σύζυγο και την κόρη της μαζί. "Δεν μπορούσαν να βγουν από το γκαράζ. Αγκαλιάζονταν", λέει η Toñi, πολύ συγκινημένη.

Ο τυφώνας της 29ης Οκτωβρίου έπληξε τη μητροπολιτική περιοχή της Βαλένθια και αρκετούς δήμους της Horta Sud, αλλά άφησε επίσης θύματα στο Καστελόν, το Αλικάντε, τη Μούρθια, την Αλμερία και τις εσωτερικές περιοχές της Cuenca και του Teruel. Περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι επλήγησαν, εκατοντάδες σπίτια έμειναν ακατοίκητα και χιλιάδες οχήματα παρασύρθηκαν από τις πλημμύρες.

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι το φαινόμενο επιδεινώθηκε από την έλλειψη θεσμικής πρόβλεψης και συντονισμού. Σε πολλές τοποθεσίες, οι προειδοποιήσεις έκτακτης ανάγκης εκδόθηκαν με καθυστέρηση άνω της μίας ώρας, όταν οι πλημμύρες ήταν ήδη ανεξέλεγκτες.

"Δεν πέθαναν εξαιτίας της βροχής, πέθαναν εξαιτίας της διαχείρισης.

Ο Toñi García είναι σαφής: "Δεν έβρεχε εδώ. Πέθανε εξαιτίας της ανεύθυνης διαχείρισης. Αγνόησαν τις επιστημονικές προειδοποιήσεις επειδή ήταν αργία και δεν ήθελαν να θορυβήσουν τον τουρισμό", λέει.

Τα θύματα δείχνουν ευθέως με το δάχτυλο τη Generalitat Valenciana, που κυβερνάται από το Partido Popular και τον πρόεδρο Carlos Mazón, για αμέλεια στη διαχείριση έκτακτης ανάγκης. "Η σύμβουλος Δικαιοσύνης και Εκτάκτων Αναγκών αναγνώρισε ενώπιον του δικαστή ότι δεν γνώριζε τον νόμο για τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης: "Πώς μπορεί κάποιος που δεν γνωρίζει το πρωτόκολλο να είναι υπεύθυνος για τη διάσωση ζωών;

Οι ενώσεις των πληγέντων καταγγέλλουν ότι δεν υπήρξε καμία επίσημη αναγνώριση των νεκρών ή πράξεις συμβολικής αποζημίωσης. "Έδωσαν βοήθεια για σπίτια και αυτοκίνητα, αλλά όχι για ανθρώπους. Αν το έκαναν, θα αναλάμβαναν την ενοχή τους", παραπονιέται.

Το πένθος που δεν έρχεται

Σήμερα, 12 μήνες μετά, η Toñi εξακολουθεί να ζει στο ίδιο διαμέρισμα. "Ήταν το σπίτι μας. Εδώ νιώθω κοντά τους", εξηγεί. Αλλά κάθε μετεωρολογικός συναγερμός ανοίγει ξανά την πληγή: "Όταν ακούμε τη βροχή στη στέγη, είμαστε νευρικοί. Είμαστε ανήσυχοι και απογοητευμένοι. Και αυτός είναι ο φόβος που μας έχει μείνει ως κοινωνία στο σύνολό της". Σύμφωνα με μια νέα έκθεση, πάνω από το 30% των παιδιών που επλήγησαν από τη ΔΑΝΑ εξακολουθούν να αισθάνονται τις βροχές και τις καταιγίδες.

Τις ημέρες που ακολούθησαν την καταστροφή, η ψυχολογική βοήθεια ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. "Είχα μόνο δέκα λεπτά με έναν ψυχολόγο όταν βρήκαν το πτώμα του συζύγου μου", θυμάται η Toñi. Κάθε σταγόνα είναι μια βολή στην ψυχή για τα θύματα που δεν έχουν καταφέρει ακόμη να ολοκληρώσουν το πένθος τους.

"Υπήρχαν τόσοι πολλοί νεκροί που δεν μπορούσα να ανταπεξέλθω. Για μήνες, τα θύματα έπρεπε να καταφύγουν σε ιδιωτική περίθαλψη για να αντιμετωπίσουν το τραύμα. "Δεν λάβαμε συνεχή ψυχιατρική ή ψυχολογική φροντίδα μέχρι τον Ιανουάριο. Η έλλειψη πόρων ήταν απόλυτη", θρηνεί η ίδια. Μόνο με την παρέμβαση της κεντρικής κυβέρνησης δημιουργήθηκαν ειδικές μονάδες ψυχικής υγείας για τους πληγέντες από τη ΔΑΝΑ, που διοικούνται σε συντονισμό με το Επίσημο Κολέγιο Ψυχολόγων.

"Τώρα μας φροντίζουν καλά, αλλά τον Οκτώβριο, τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο ήμασταν εντελώς μόνοι", λέει. Αυτή την Τετάρτη 29 Οκτωβρίου, που σηματοδοτεί την επέτειο των καταστροφικών βροχοπτώσεων, τα θύματα θα μπορέσουν να παραστούν σε κρατική κηδεία. Αλλά ζητούν περισσότερα, απαιτούν να ληφθούν μέτρα ώστε να μην ξανασυμβεί κάτι τέτοιο. Θέλουν ένα αποτελεσματικό σχέδιο πρόληψης και μια δημόσια συγγνώμη από την περιφερειακή κυβέρνηση. "Δεν ζητάμε χρήματα. Ζητάμε αξιοπρέπεια. Θέλουμε αλήθεια, συγχώρεση και δικαιοσύνη.

Οι ενώσεις των θυμάτων κατάφεραν να πείσουν τη δικαιοσύνη να ερευνήσει αρκετούς αξιωματούχους της Generalitat για φερόμενη αμέλεια στη διαχείριση της έκτακτης ανάγκης. Η δικαστική διαδικασία, που βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της διερεύνησης, προχωρά με τις καταθέσεις δεκάδων θυμάτων που καταγγέλλουν καθυστερήσεις στις ειδοποιήσεις, έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διοικήσεων και απουσία προληπτικών εκκενώσεων.

Η απουσία συγχώρεσης

Στον αγώνα τους για αναγνώριση, ο Toñi και άλλοι συγγενείς των θυμάτων ταξίδεψαν στις Βρυξέλλες, όπου έγιναν δεκτοί από τους επικεφαλής πολλών γενικών διευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της προέδρου της Επιτροπής, Ursula von der Leyen. "Μας άκουσαν", λέει η ίδια. "Δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι ένα άτομο με 229 θανάτους στους ώμους του ήταν ακόμη στη θέση του", μας λέει η Toñi.

Τα θύματα βρήκαν στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα μια ευαισθησία που, όπως λένε, λείπει από τη δική τους περιφερειακή κυβέρνηση. "Στις Βρυξέλλες μας αντιμετώπισαν με σεβασμό, ενδιαφέρθηκαν για την κατάστασή μας και μας διαβεβαίωσαν ότι τα ευρωπαϊκά χρήματα που προορίζονται για την ανοικοδόμηση θα ελεγχθούν για να διασφαλιστεί η διαφάνεια. Για τον Toñi, η συνάντηση αυτή σηματοδότησε ένα πριν και ένα μετά: "Την αναγνώριση που δεν είχαμε στην Ισπανία τη βρήκαμε εκεί".

Ωστόσο, ο Toñi υπογραμμίζει την προσοχή που έλαβε τόσο από την κυβερνητική εκπρόσωπο στη Βαλένθια, Pilar Bernabé, όσο και από την κεντρική κυβέρνηση, ιδίως από την τότε υφυπουργό Περιβάλλοντος, Sara Aagesen, σημερινή υπουργό Οικολογικής Μετάβασης, η οποία ταξίδεψε στην Κοινότητα της Βαλένθια μετά την καταστροφή. "Μας παρουσίασε ένα σχέδιο και μας εξήγησε σε τι θα συνίστατο πριν το δημοσιοποιήσει", θυμάται ο Toñi.

"Είχε την ευγένεια να μας συναντήσει, να μας ακούσει και να μας εμπλέξει στα μέτρα ανασυγκρότησης. Σύμφωνα με τον Toñi, αυτή η χειρονομία έκανε θεμελιώδη διαφορά: "Αισθανθήκαμε ότι ενημερωθήκαμε και ότι μας έλαβαν υπόψη, κάτι που η Generalitat δεν έχει κάνει ποτέ".

Εν τω μεταξύ, ο Mazón, ο σημερινός πρόεδρος της Generalitat, δεν ζήτησε συγγνώμη ούτε συναντήθηκε με τα θύματα, κάτι που ο Toñi χαρακτηρίζει "ντροπιαστικό και απάνθρωπο". "Ξέρει ότι ο λαός δεν τον θέλει. Κουβαλάει στην πλάτη του 229 νεκρούς. Δεν μπορεί να κοιτάξει τον κόσμο κατάματα", λέει με σθένος.

Μαθήματα που δεν έχουν ακόμη διδαχθεί

Ένα χρόνο μετά, ο φόβος εξακολουθεί να είναι λανθάνων στην Κοινότητα της Βαλένθια. Η DANA του Σεπτεμβρίου του 2025 έθεσε και πάλι τα πρωτόκολλα σε δοκιμασία. Αυτή τη φορά, οι αρχές δεν θέλησαν να πάρουν κανένα ρίσκο και εκδόθηκαν εκ των προτέρων προειδοποιήσεις, τα μαθήματα ανεστάλησαν και η κινητικότητα μειώθηκε."Και δεν πέθανε ούτε ένας άνθρωπος. Αυτό δείχνει ότι όταν ενεργείς υπεύθυνα, σώζονται ζωές", τονίζει ο Toñi.

Για την ίδια, η μνήμη της κόρης και του συζύγου της έχει γίνει αποστολή: να μην ξανασυμβεί μια τραγωδία όπως αυτή του 29-O."Δεν θέλουμε εκδίκηση. Θέλουμε τη μνήμη και την αλήθεια. Μόνο όταν υπάρξει δικαιοσύνη θα μπορέσουμε να τους αποχαιρετήσουμε όπως τους αξίζει".