Κατά τον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου, αξιόλογος αλιευτικός στόλος αναπτύχθηκε σε όλα τα Δωδεκάνησα πρωτίστως όμως στην Κάλυμνο και τη Σύμη
Η Κάλυμνος έχει αποκτήσει παγκόσμια φήμη ως τόπος δυτών και σφουγγαράδων. Η μακραίωνη παράδοση της σπογγαλιείας καθόρισε την ταυτότητα του νησιού και συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική ευημερία των κατοίκων της.
Ο Γρήγορης Κόκκινος πήρε την σκυτάλη από τον πατέρα του.
«Επεξεργαζόμαστε τα φυσικά σφουγγάρια και κάνουμε διανομή σε όλο τον κόσμο. Κίνα, Ιαπωνία και σε όλη την Ευρώπη, Γερμανία, Πολωνία γιατί πρόκειται για ένα προϊόν που είναι premium για το μπάνιο και εξαιρετικά ευεργετικό για το σώμα» δήλωσε στο euronews ο Γρηγόρης Κόκκινος, ιδιοκτήτης εταρείας εμπορίας σφουγγαριών.
Το ταξίδι των σφουγγαράδων διαρκούσε 6 με 7 μήνες. Η προετοιμασία περίπου 45 ημέρες.
Οι καπεταναίοι ναυτολογούσαν τα πληρώματα, συγκέντρωναν τα εργαλεία της δουλειάς∙και ετοίμαζαν τις προμήθειες. Γαλέτες, καβουρμάς, όσπρια, παστά ψάρια σε τσουβάλια και άφθονο νερό σε βαρέλια.
Πριν την αναχώρηση, απαραίτητος ήταν ο αγιασμός και η επίκληση για βοήθεια στη χάρη του Αγίου Νικολάου, του προστάτη των δυτών. Ο «βούτος», όπως ήταν γνωστός γνώρισε τεράστια άνθηση στα μέσα του 19ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.
Τα σφουγγάρια έχουν σπάνια αρχιτεκτονική, βασισμένη σε ένα σύστημα σωλήνων νερού που σχηματίζουν μαιάνδρους. Μέσω των χιλιάδων πόρων τους αντλούν μεγάλες ποσότητες νερού που φτάνουν στο τριπλάσιο του όγκου τους. Διακρίνονται σε εμπορικά και μη εμπορικά. Τα εμπορικά είδη που αλιεύονται στο Αιγαίο και τον ευρύτερο μεσογειακό χώρο είναι:
- το καπάδικο
- ο ματαπάς ή φίνο ή ελληνικός σπόγγος μπάνιου
- η μελάθη ή τούρκικο φλυτζάνι ή λεπτός σπόγγος της Συρίας
- το αυτί ελέφαντα ή λαγόφυτο ή ψαθούρι ή λαφίνα
- η τσιμούχα ή δερματώδης σπόγγος
- Το λεξικό των σφουγγαράδων
Αξιόλογος αλιευτικός στόλος αναπτύχθηκε σε όλα τα Δωδεκάνησα πρωτίστως, όμως, στη Σύμη και την Κάλυμνο
«Είναι μέσο βιοπορισμού, εδώ και πάρα πολλά χρόνια ήταν η βασική πηγή πλούτου του νησιού. **Εγώ εδώ μεγάλωσα, αυτή η δουλειά είναι η ζωή μου όλη και μέσα από αυτή τη δουλειά κάνουμε και το νησί της Καλύμνου γνωστό σε όλο τον κόσμο»**δήλωσε στο euronews ο Γρηγόρης Κόκκινος, ιδιοκτήτης εταρείας εμπορίας σφουγγαριών.
Κατά τη δεκαετία του 1860 εφαρμόστηκε μια νέα μέθοδος κατάδυσης, το σκάφανδρο ή φόρεμα.
Με το σύστημα αυτό, ο δύτης έφερε πλήρη ενδυμασία, δηλαδή στολή, περικεφαλαία σκάφανδρου, χάλκινο θώρακα, παπούτσια και βαρίδια στο στήθος, κάτι που του επέτρεπε την παραμονή στο βυθό για πολύ περισσότερη ώρα.
Όσο αποτελεσματική ήταν η μέθοδος αυτή, άλλο τόσο αποδείχτηκε και επικίνδυνη καταγράφοντας πολλούς θανάτους και παραλύσεις (νόσος των δυτών), λόγω της άγνοιας των κανόνων κατάδυσης – κυρίως στο στάδιο της ανάδυσης – από τους δύτες.
Στα 1920 υιοθετήθηκε ένας νέος αναπνευστικός μηχανισμός, η μέθοδος Φερνέζ, χάρη στην οποία ελαττώθηκαν τα ατυχήματα. Τα πλεονεκτήματα του μηχανισμού ήταν: η χρήση μικρού αερόσακου φορεμένου στην πλάτη του δύτη που του εξασφάλιζε ομαλή ροή αέρα, η κατάργηση της βαριάς στολής και ο ελαφρύς σωλήνας τροφοδοσίας αέρα.
Τη δεκαετία του 1970 όλες οι παλαιότερες μέθοδοι κατάδυσης αντικαταστάθηκαν από το σύγχρονο σύστημα του ναργιλέ, όπου ο δύτης φορά στολή βατραχανθρώπου και ένας αεροσυμπιεστής του παρέχει αέρα από το σκάφος. Παράλληλα, οι δύτες εκπαιδεύονται στην Κρατική Σχολή Δυτών της Καλύμνου – μοναδική στο είδος της στην Ελλάδα – που τους παρέχει κρατικό επαγγελματικό δίπλωμα δύτη.
Με το πέρασμα του χρόνου, οι τεχνικές κατάδυσης εκσυγρονίστηκαν και τα ατυχήματα μειώθηκαν σημαντικά. Το ίδιο ισχύει και για τα σφουγγάρια.
«Η κλιματική αλλαγή σαφώς και επηρεάζει, αλλά εμείς προσέχουμε ώστε να μην αλιεύουμε το σφουγγάρι σε πολύ μικρό μέγεθος. Αυτό που ουσιαστικά προσέχουν οι σφουγγαράδες μας, είναι να μην το αφαιρούν αλλά να το κόβουν για να ξαναμεγαλώνει στο ίδιο μέρος και έτσι να έχουμε σφουγγάρια και την επόμενη χρονιά» υποστηρίζει ο Γρηγόρης Κόκκινος.
Σε σχέση με την ανάπτυξη του τουρισμού, τα τελευταία χρόνια κερδίζουν έδαφος πολλές εναλλακτικές δραστηρίοτητες, όπως ο βοτανικός περίπατος στην Κάλυμνο και στην Τέλενδο.
Πολλοί επισκέπτες επιθυμούν να γνωρίσουν τα βότανα του τόπου, όπως τον μανδραγόρα, την τσουκνίδα, τη λεβάντα, τον ιππέρικο και πολλά άλλα. Πέρα από τον περίπατο στην φύση, αρκετοί ταξιδιώτες αγοράζουν τα βότανα που φυτρώνουν στα δύο νησιά.
Μεταξύ άλλων, βοηθούν στο να ξεπεράσει κανείς την κατάθλιψη, την ανορεξία, ενώ παρέχουν στον οργανισμό πολύτιμες βιταμίνες.