Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε χαρακτηρίσει στο παρελθόν την κλιματική κρίση «απάτη»
Καθώς ξεκινά η φετινή σύνοδος του ΟΗΕ για το κλίμα στη Βραζιλία, το διακύβευμα είναι υψηλότερο από ποτέ.
Ο κόσμος έχει αλλάξει δραματικά μέσα στη δεκαετία που πέρασε από τότε που οι ηγέτες χαιρέτισαν τη συμφωνία–ορόσημο του Παρισιού, αλλά όχι με τους τρόπους που ανέμεναν ή ήλπιζαν. Η υπερθέρμανση του πλανήτη συνεχίζεται με ρυθμό ταχύτερο απ’ ό,τι οι κοινωνίες μπορούν να απεξαρτηθούν από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Έχει σημειωθεί πρόοδος — πάνω από έναν βαθμό Κελσίου έχει αφαιρεθεί από τις προβλέψεις μελλοντικής ανόδου της θερμοκρασίας από το 2015 — ωστόσο η έλλειψη αρκετής προόδου θα αποτελέσει κεντρικό θέμα των επόμενων δύο εβδομάδων, καθώς οι διπλωμάτες συγκεντρώνονται στο Μπελέμ της Βραζιλίας για τις ετήσιες διαπραγματεύσεις του ΟΗΕ για το κλίμα.
Ο στόχος είναι απλός, αλλά φιλόδοξος: οι χώρες να συνεργαστούν ώστε να αποτραπούν οι χειρότερες συνέπειες της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Ένας στόχος που, κατά πολλούς ειδικούς, απομακρύνεται. Η κλιματική αλλαγή ήδη κλιμακώνει καταστροφές που σημαίνουν ζωή ή θάνατο για δισεκατομμύρια ανθρώπους, και κάθε καθυστέρηση επιδεινώνει την κατάσταση.
Στο επίκεντρο οι αυτόχθονες πληθυσμοί
Με το μεγαλύτερο τροπικό δάσος του κόσμου κυριολεκτικά δίπλα της, πολλοί θεωρούν ότι το Μπελέμ βρίσκεται στην κατάλληλη θέση για να αναδείξει τον ρόλο των αυτοχθόνων πληθυσμών και της διαχείρισης της γης στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής.
Η κυβέρνηση του προέδρου Λουίς Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα — η πρώτη στη Βραζιλία που διαθέτει Υπουργείο Αυτόχθονων Λαών — αναμένει περισσότερους από 3.000 αυτόχθονες εκπροσώπους μέσα στον μήνα, τόσο από την κοινωνία των πολιτών όσο και ως διαπραγματευτές. Για σύγκριση, στην περσινή σύνοδο στο Αζερμπαϊτζάν συμμετείχαν μόλις 170.
«Αυτή τη φορά, οι παγκόσμιοι ηγέτες έρχονται στο Μπελέμ, στην καρδιά του Αμαζονίου, πιο κοντά στα σπίτια μας, στους ποταμούς μας, στα εδάφη μας», δήλωσε η Ολίβια Μπίσα, επικεφαλής του έθνους Τσάπρα στο Περού.
Αν και οι αυτόχθονες δεν μπορούν να εκπροσωπούν τις φυλές τους επισήμως στις διαπραγματεύσεις, η Μπίσα και άλλοι αναμένεται να έχουν μεγαλύτερο ρόλο ως εκπρόσωποι των κρατών τους. «Πρέπει να είμαστε μέσα στο δωμάτιο, όχι απ’ έξω», τόνισε.
Οι κινητοποιήσεις τους έχουν επίσης αναδείξει τις αντιφάσεις της Βραζιλίας, η οποία προβάλλει εαυτόν ως υπερασπιστή του Αμαζονίου, την ώρα που ο Λούλα ενέκρινε πρόσφατα έργο εξόρυξης πετρελαίου στις εκβολές του ποταμού, προκαλώντας αντιδράσεις.
Πρόοδος στην προστασία των δασών
Λίγο πριν από την επίσημη έναρξη της συνόδου, δεκάδες χώρες δεσμεύθηκαν να στηρίξουν έναν νέο φιλόδοξο μηχανισμό που προωθεί ο Λούλα για την προστασία των απειλούμενων δασών σε όλο τον κόσμο.
Το ταμείο, γνωστό ως Tropical Forests Forever Facility, συγκέντρωσε δεσμεύσεις 5,5 δισ. δολαρίων έως την Παρασκευή, καθώς Νορβηγία και Γαλλία προστέθηκαν στη Βραζιλία και την Ινδονησία. Η Γερμανία ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σε «σημαντική» συνεισφορά. Ο μηχανισμός φιλοδοξεί να κινητοποιήσει συνολικά έως και 125 δισ. δολάρια.
Χρηματοδοτούμενο με τίτλους χρέους αντί με δωρεές, το ταμείο επιδιώκει να αντιστρέψει τα οικονομικά κίνητρα της αποψίλωσης, καθιστώντας πιο συμφέρουσα τη διατήρηση των δασών παρά την καταστροφή τους.
Περισσότερες από 70 δασικές χώρες — από το Κονγκό έως την Κολομβία — θα είναι επιλέξιμες για πληρωμές, εφόσον κρατούν την αποψίλωση κάτω από συγκεκριμένο όριο. Όσοι αποτυγχάνουν θα βλέπουν τις απολαβές τους να μειώνονται για κάθε εκτάριο που καταστρέφεται.
Η ηχηρή απουσία των ΗΠΑ
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα στείλουν κανέναν υψηλόβαθμο αξιωματούχο στη σύνοδο COP30 στη Βραζιλία, ανακοίνωσε ο Λευκός Οίκος την Παρασκευή.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έχει χαρακτηρίσει την κλιματική αλλαγή «απάτη» και απέσυρε τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού την πρώτη ημέρα που ανέλαβε την προεδρία.
«Ο πρόεδρος Τραμπ δεν θα θέσει σε κίνδυνο την οικονομική και εθνική ασφάλεια της χώρας μας για ασαφείς κλιματικούς στόχους που σκοτώνουν άλλες χώρες», δήλωσε σε ανακοίνωση η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Τέιλορ Ρότζερς.
Υπάρχουν ανησυχίες ότι η απουσία των ΗΠΑ — χώρας που κατά καιρούς έχει παίξει καθοριστικό ρόλο πείθοντας την Κίνα να περιορίσει τις εκπομπές της και εξασφαλίζοντας χρηματοδότηση για τις φτωχότερες χώρες — μπορεί να σηματοδοτήσει ευρύτερη οπισθοχώρηση στην κλιματική πολιτική.
Η Συμφωνία του Παρισιού, δέκα χρόνια μετά
Πριν από δέκα χρόνια, οι χώρες συνήψαν την ιστορική πρώτη παγκόσμια συμφωνία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Έκτοτε, η μέση ετήσια θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί κατά περίπου 0,46 βαθμούς Κελσίου — μία από τις μεγαλύτερες δεκαετείς αυξήσεις που έχουν καταγραφεί, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία Copernicus.
Η Συμφωνία του Παρισιού στόχευε στον περιορισμό της υπερθέρμανσης στον 1,5°C, αλλά πολλοί επιστήμονες θεωρούν πλέον ότι δύσκολα θα διατηρηθεί το όριο.
Ωστόσο, κάποια πρόοδος έχει σημειωθεί: οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι πλέον φθηνότερες στις περισσότερες περιοχές σε σχέση με τα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα. Και, εφόσον οι χώρες εφαρμόσουν όσα έχουν δεσμευθεί, θα μπορούσαν να αποφύγουν πάνω από έναν βαθμό επιπλέον υπερθέρμανσης — με κάθε δέκατο του βαθμού να μετρά, όταν μιλάμε για ακραία φαινόμενα.
Σε αντίθεση με τη Συμφωνία του Παρισιού ή την περσινή σύνοδο με τις έντονες διαπραγματεύσεις για τη χρηματοδότηση των φτωχών χωρών, φέτος δεν αναμένεται καμία νέα μεγάλη συμφωνία.
Οι διοργανωτές και οι αναλυτές χαρακτηρίζουν τη φετινή σύνοδο ως «COP της εφαρμογής».
«Όσοι προσέρχονται στο Μπελέμ με το ερώτημα “ποια συμφωνία θα προκύψει;” κάνουν την λάθος ερώτηση», δήλωσε η πρώην επικεφαλής για το κλίμα του ΟΗΕ, Κριστιάνα Φιγκέρες.