Παρά το κύμα απαισιοδοξίας για το κλίμα και τις μη αναστρέψιμες ζημιές, το 2025 κατέγραψε μερικές ιδιαίτερα σημαντικές νίκες για τον πλανήτη.
Η πανταχού παρούσα σκιά της κλιματικής αλλαγής πλανάται πάνω από τον κόσμο σαν γκρίζο σύννεφο, σπρώχνοντας εκατομμύρια ανθρώπους σε μια διαρκή κατάσταση φόβου.
Το διαδίκτυο κατακλύζεται από κακά νέα, όχι πάντα ακριβή. Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα επιδεινώνονται, τα πλανητικά όρια έχουν ξεπεραστεί και εκπομπές από ορυκτά καύσιμα βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά, παρά τις δραματικές συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη μας.
Τίτλοι σαν αυτούς συχνά πνίγουν τις θετικές ειδήσεις, με αποτέλεσμα ορόσημα προόδου και προσπάθειες προστασίας να μένουν στην άκρη. Για να κλείσουμε λοιπόν τη χρονιά με λίγη από την αισιοδοξία που τόσο χρειάζεται, ιδού πέντε από τις μεγαλύτερες κλιματικές επιτυχίες που ίσως σας διέφυγαν το 2025.
Η ιστορική γνωμοδότηση του ΔΔΧ για το κλίμα
Τον Ιούλιο, το ανώτατο δικαστήριο του ΟΗΕεξέδωσε ιστορική γνωμοδότηση για την κλιματική αλλαγή, καθορίζοντας τις ευθύνες των κρατών βάσει του διεθνούς δικαίου. Ήταν η μεγαλύτερη υπόθεση που έχει εξετάσει ποτέ το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ), με περισσότερες από 150 παρεμβάσεις από κράτη, διεθνείς οργανισμούς και φορείς της κοινωνίας των πολιτών.
Σε γνωμοδότηση 133 σελίδων, το ΔΔΧ επιβεβαίωσε ότι ένα «καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον» συνιστά ανθρώπινο δικαίωμα, όπως η πρόσβαση σε νερό, τροφή και στέγαση. Αν και μη δεσμευτική, συμβάλλει στη θέσπιση των νομικών βάσεων για την απόδοση ευθυνών στους μεγάλους ρυπαντές και την ενδυνάμωση των κοινοτήτων που έχουν πληγεί περισσότερο από την κλιματική αλλαγή.
Έρχεται να προστεθεί στη δυναμική που δημιούργησε η πρωτοποριακή υπόθεση Urgenda, η οποία σηματοδότησε την πρώτη φορά που δικαστήριο οπουδήποτε στον κόσμο διέταξε μια κυβέρνηση να λάβει ισχυρότερα μέτρα για το κλίμα. «Ποτέ δεν βρεθήκαμε σε καλύτερη θέση για να χρησιμοποιήσουμε τον νόμο ώστε να προστατεύσουμε τους ανθρώπους και τον πλανήτη από την κλιματική αλλαγή», λέει ο Dennis van Berkle, νομικός σύμβουλος στην Urgenda.
Το 2025 ήταν χρονιά-ορόσημο για την κλιματική δικαστική δράση, με αρκετές υποθέσεις να απασχολούν την επικαιρότητα. Τον Νοέμβριο, η ακροαματική διαδικασία μεταξύ του Βέλγου αγρότη Hugues Falys και TotalEnergies ξεκίνησε επιτέλους, σχεδόν δύο χρόνια μετά την κατάθεση της αγωγής.
Ο Falys προσφεύγει κατά του κολοσσού των ορυκτών καυσίμων στο εμπορικό δικαστήριο της Τουρναί, ζητώντας αποζημίωση για τις ζημιές στη φάρμα του που, όπως υποστηρίζει, οφείλονται άμεσα στην κλιματική αλλαγή.
Η Συνθήκη για την Υψηλή Θάλασσα
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και έξι κράτη μέλη της επικύρωσαν επισήμως τον Μάιο τη συνθήκη του ΟΗΕ για την προστασία της υψηλής θάλασσας, μια κίνηση που περιγράφηκε ως «ιστορικό βήμα» προς τη διατήρηση των ωκεανών του κόσμου.
Η επικύρωση σημαίνει ότι τα κράτη συμφωνούν επίσημα να καταστεί η συνθήκη δεσμευτικό διεθνές δίκαιο. Συχνά συνεπάγεται την προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στα όσα προβλέπει η συνθήκη.
Η Συνθήκη για την Υψηλή Θάλασσαανοίγει τον δρόμο για την προστασία της θαλάσσιας ζωής σε περιοχές εκτός εθνικών θαλάσσιων ορίων, οι οποίες καλύπτουν σχεδόν τα δύο τρίτα των ωκεανών του κόσμου. Οι περιοχές αυτές αντιμετωπίζουν ολοένα μεγαλύτερες απειλές από τη ρύπανση, την υπερεκμετάλλευση, την κλιματική αλλαγή και την απώλεια βιοποικιλότητας.
Επιτρέπει τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών και στηρίζει τον παγκόσμιο στόχο για την προστασία τουλάχιστον του 30% των ωκεανών έως το 2030.
«Η ηγεσία της ΕΕ είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των κρίσεων βιοποικιλότητας και κλίματος», λέει η Nathalie Rey από τη High Seas Alliance. «Αυτή η τολμηρή κίνηση στέλνει σαφές μήνυμα ότι η προστασία των ωκεανών δεν είναι προαιρετική, είναι παγκόσμια προτεραιότητα».
Έκρηξη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Παρά το βέτο πετρελαιοπαραγωγών κρατών που εμπόδισαν την COP30 να θεσπίσει οδικό χάρτη για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, η παραγωγή ενέργειας από ήλιο και άνεμο παγκοσμίως ξεπέρασε φέτος τη ζήτηση ηλεκτρισμού και, για πρώτη φορά στα χρονικά, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παρήγαγαν περισσότερη ενέργεια από τον άνθρακα.
Έκθεση του think tank Ember διαπίστωσε ότι η παγκόσμια παραγωγή ηλιακής ενέργειας αυξήθηκε κατά ρεκόρ 31% στο πρώτο εξάμηνο του έτους, ενώ η αιολική παραγωγή αυξήθηκε επίσης κατά 7,7%. Συνολικά, οι δύο μορφές ανανεώσιμης ενέργειας αυξήθηκαν κατά πάνω από 400 τεραβατώρες, δηλαδή περισσότερο από την αύξηση της συνολικής παγκόσμιας ζήτησης την ίδια περίοδο.
Η ηλιακή ενέργεια έλαμψε περισσότερο το 2025 και ανακηρύχθηκε ο «κορυφαίος μοχλός» της παγκόσμιας μετάβασης στην καθαρή ενέργεια χάρη στο εξαιρετικά χαμηλό κόστος της. Μελέτη του Πανεπιστημίου του Surrey την ανέδειξε ως τη φθηνότερη πηγή ηλεκτροπαραγωγής, με κόστος έως και 0,023 € για την παραγωγή μιας μονάδας ενέργειας.
Καθώς η τιμή των μπαταριών ιόντων λιθίου έχει μειωθεί κατά 89% από το 2010, η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι τα συστήματα συνδυασμού ηλιακής παραγωγής και αποθήκευσης είναι πλέον εξίσου οικονομικά αποδοτικά με τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής φυσικού αερίου.
Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει την πρόοδο στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα ενόψει της παγκόσμιας διάσκεψης για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στην Κολομβία, η οποία θα συνδιοργανωθεί με τις Κάτω Χώρες τον Απρίλιο του επόμενου έτους.
Οι οικονομίες αναπτύσσονται χωρίς εκπομπές
Ο δεσμός ανάμεσα στο ΑΕΠ και την αύξηση των εκπομπών αρχίζει επιτέλους να σπάει, καθώς όλο και περισσότερες χώρες αναπτύσσουν τις οικονομίες τους χωρίς να βλάπτουν τον πλανήτη.
Πρόσφατη έκθεση της Energy and Climate Intelligence Unit (ECIU) ανέλυσε 113 χώρες χρησιμοποιώντας τα πιο πρόσφατα δεδομένα του Παγκόσμιου Προϋπολογισμού Άνθρακα 2025. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 92% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 89% των παγκόσμιων εκπομπών αντιστοιχούν σε οικονομίες που έχουν είτε σχετική είτε απόλυτη αποσύνδεση. Στην πρώτη περίπτωση οι εκπομπές αυξάνονται αλλά πιο αργά από το ΑΕΠ, ενώ στη δεύτερη οι εκπομπές μειώνονται παράλληλα με θετική οικονομική ανάπτυξη.
Η πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών κατατάχθηκε στις σταθερά αποσυνδεδεμένες, μεταξύ των οποίων η Αυστρία, το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Γερμανία, η Δανία, η Ισπανία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ουγγαρία, η Ιρλανδία, οι Κάτω Χώρες, η Νορβηγία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβακία και η Σουηδία.
Για τα αποτελέσματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν εκπομπές βάσει κατανάλωσης, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες ότι οι ανεπτυγμένες οικονομίες «εξάγουν» τις εκπομπές τους, αναθέτοντας την παραγωγή υψηλής έντασης εκπομπών σε αναπτυσσόμενες χώρες.
«Μας λένε καμιά φορά ότι ο κόσμος δεν μπορεί να μειώσει τις εκπομπές χωρίς να περιορίσει την ανάπτυξη», λέει ο John Lang, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης και επικεφαλής του Net Zero Tracker στην ECIU.
«Συμβαίνει το αντίθετο. Η αποσύνδεση είναι πλέον ο κανόνας, όχι η εξαίρεση, και το μερίδιο της παγκόσμιας οικονομίας που αποσυνδέει τις εκπομπές σε απόλυτους όρους αυξάνεται σταθερά».
Απειλούμενες χελώνες κάνουν δυναμική επιστροφή
Το 2025 ήταν μια δύσκολη χρονιά για την άγρια ζωή, αλλά δεκαετίες θαλάσσιας προστασίας αρχίζουν επιτέλους να αποδίδουν. Τον Οκτώβριο, οι πράσινες θαλάσσιες χελώνες επαναταξινομήθηκαν επίσημα από «Κινδυνεύον» σε «Ελάχιστης Ανησυχίας».
Βρίσκονται σε τροπικά και υποτροπικά νερά σε όλο τον κόσμο, όμως ο παγκόσμιος πληθυσμός των πράσινων θαλάσσιων χελωνών κατέρρευσε σε ανησυχητικά επίπεδα τη δεκαετία του 1980 λόγω ετών εκτεταμένου κυνηγιού από τον άνθρωπο. Το είδος σφαζόταν μαζικά για την παρασκευή σούπας και άλλων γαστρονομικών εδεσμάτων, ενώ τα αυγά του χρησιμοποιούνταν συχνά για διακόσμηση σε ορισμένους πολιτισμούς.
Ωστόσο, αφού πέρασαν πάνω από 40 χρόνια στην κόκκινη λίστα της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), οι χελώνες έχουν σημειώσει εντυπωσιακή επιστροφή. Μάλιστα, ο παγκόσμιος πληθυσμός των πράσινων θαλάσσιων χελωνών έχει αυξηθεί περίπου κατά 28% από τη δεκαετία του 1970.
Η ανάκαμψη αποδίδεται σε προσπάθειες που εστίασαν στην προστασία των θηλυκών που φωλιάζουν και των αυγών τους στις παραλίες, στη μείωση της μη βιώσιμης συλλογής χελωνών και αυγών για ανθρώπινη κατανάλωση και στην αντιμετώπιση της τυχαίας παγίδευσης χελωνών σε αλιευτικά εργαλεία.