Τα ακραία καιρικά φαινόμενα στην Ευρώπη προκάλεσαν χιλιάδες θανάτους και κλόνισαν την οικονομία. Θα είναι η ζοφερή κληρονομιά του 2025;
Άνθρωποι γαντζώνονται στις κορυφές των δέντρων για να μείνουν ζωντανοί, χιλιάδες σπίτια καταρρέουν και οι δρόμοι μετατρέπονται γρήγορα σε ποτάμια λάσπης.
Αυτές οι στοιχειωτικές εικόνες δεν είναι μια δυστοπική πρόβλεψη για όσα έρχονται: είναι η πραγματικότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων που έχουν πιάσει τον κόσμο σε θανατηφόρο κλοιό.
Στην Ευρώπη, ξαφνικές πλημμύρες, θανατηφόροι καύσωνες, ξηρασίες και ρεκόρ δασικών πυρκαγιών έγιναν το χαρακτηριστικό γνώρισμα του 2025, μια κληρονομιά από την οποία ακόμη πασχίζει να ανακάμψει.
Όμως οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτά τα φαινόμενα πιθανότατα θα γίνουν το «νέο φυσιολογικό», εκτός αν ληφθούν δραστικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών που παγιδεύουν τη θερμότητα και απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα.
Ευθύνεται η κλιματική αλλαγή για τα ακραία καιρικά φαινόμενα;
Παρότι οι επιστήμονες αποφεύγουν να αποδώσουν ευθύνη για συγκεκριμένα ακραία καιρικά γεγονότα, υπάρχει ευρεία συμφωνία ότι η κλιματική αλλαγή τροφοδοτεί τη συχνότητα και την έντασή τους.
Για κάθε άνοδο της θερμοκρασίας του αέρα κατά 1 °C, η ατμόσφαιρα μπορεί να συγκρατεί περίπου 7% περισσότερη υγρασία, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε πιο έντονες και πιο ισχυρές βροχοπτώσεις.
«Η κλιματική αλλαγή που προκαλεί ο άνθρωπος σημαίνει ότι ο καλοκαιρινός καιρός εξελίσσεται πάνω σε ένα θερμότερο υπόβαθρο κλίματος», εξηγεί το Εθνικό Κέντρο Ατμοσφαιρικής Επιστήμης.
«Με κάθε βαθμό επιπλέον θέρμανσης του κλίματος της Γης, η συχνότητα και η ένταση των καυσώνων προβλέπεται να επιδεινώνονται.»
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα στην Ευρώπη το 2025
Το 2025 ξεκίνησε θυελλώδες, με σφοδρούς ανέμους να σαρώνουν τμήματα της Γαλλίας. Περιοχές στον βορρά, όπως η Σαρλεβίλ-Μεζιέρ, η Σαλόν-αν-Σαμπάν και το Μπαρ-λε-Ντικ, επλήγησαν περισσότερο, με συχνές ριπές που έφταναν έως και τα 110 km/h.
Ως την άνοιξη, τα ακραία φαινόμενα είχαν πλήξει και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Δεκάδες άνθρωποι απομακρύνθηκαν από περιοχές στην κεντρική και βόρεια Ισπανία λόγω της καταιγίδας Μαρτίνιο, ενώ οι χειρότερες πλημμύρες των τελευταίων τριών δεκαετιών παρέλυσαν το ιστορικό ορυχείο αλατιού Πράιντ στη Ρουμανία. Εκατοντάδες κάτοικοι εκτοπίστηκαν, με τα σπίτια τους να υφίστανται ζημιές ύστερα από ημέρες καταρρακτώδους βροχής και ισχυρών ανέμων.
Το καλοκαίρι, όμως, τα πράγματα απογειώθηκαν. Η ακραία ζέστη έσπασε ρεκόρ θερμοκρασίας σε όλη την ήπειρο, ακόμη και πολύ βόρεια στον συνήθως ψυχρό Αρκτικό Κύκλο, όπου «πραγματικά πρωτοφανής» ζέστη ξεπέρασε τους 30 °C σε 13 ημέρες μέσα στον Ιούλιο.
Η Φινλανδία άντεξε τρεις συνεχόμενες εβδομάδες με 30 °C και δυσκολεύτηκε να αντεπεξέλθει στις καυτές συνθήκες.
Μια παγοπίστα στον βορρά της χώρας άνοιξε τις πόρτες της για όσους αναζητούσαν καταφύγιο από τη ζέστη, ενώ τα τοπικά νοσοκομεία κατακλύστηκαν. Ο καύσωνας πυροδότησε επίσης ανησυχίες για την ευημερία των ταράνδων, που κινδύνευαν από υπερθέρμανση.
Πιο νότια, οι Ευρωπαίοι υπέφεραν κάτω από θερμοκρασίες άνω των 40 °C, σπρώχνοντας δεκάδες χώρες στην ξηρασία. Η έντονη ζέστη γρήγορα εξελίχθηκε σε πανευρωπαϊκή έκτακτη ανάγκη, με πολλές χώρες να εκδίδουν προειδοποιήσεις για την υγεία και για πυρκαγιές.
Το υπουργείο Υγείας της Μαδρίτης κάλεσε τους πολίτες να μένουν όσο γίνεται μακριά από τον ήλιο και να δείχνουν ιδιαίτερη προσοχή στους ηλικιωμένους και τις εγκύους, ενώ οι γαλλικές αρχές διέταξαν να είναι δωρεάν οι δημόσιες πισίνες ώστε οι κάτοικοι να δροσιστούν.
Στην Ιταλία, τέθηκαν σε ισχύ απαγορεύσεις για υπαίθριες εργασίες στις πιο ζεστές ώρες της ημέρας. Και στην Ελλάδα, μείζονες τουριστικοί χώροι έκλεισαν προσωρινά.
Ωστόσο, οι θάνατοι από ακραία ζέστη δεν αποφεύχθηκαν και τελικά βρέθηκαν στα πρωτοσέλιδα. Η Μόντσε Αγκιλάρ, εργάτρια καθαριότητας 51 ετών στη Βαρκελώνη, κατέρρευσε στον δρόμο αφού υπέμεινε εξαντλητική ζέστη 35 °C, ενώ η πόλη βρισκόταν σε κατάσταση υψηλού συναγερμού.
Ο θάνατος της Αγκιλάρ πυροδότησε τοπικές διαμαρτυρίες, με εκατοντάδες συναδέλφους καθαριστές και ανήσυχους πολίτες να παρελαύνουν στο κέντρο της Βαρκελώνης κρατώντας πανό με το σύνθημα: «Η ακραία ζέστη είναι επίσης βία στον χώρο εργασίας».
Πόσοι άνθρωποι πέθαναν λόγω ακραίας ζέστης;
Ερευνητές στο Imperial College London και στη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου εξέτασαν 854 ευρωπαϊκές πόλεις και διαπίστωσαν ότι η κλιματική αλλαγή ευθύνεται για το 68% από τους 24.400 εκτιμώμενους θανάτους από ζέστη αυτό το καλοκαίρι, καθώς αύξησε τις θερμοκρασίες έως και κατά 3,6 °C.
Οι χώρες που επλήγησαν περισσότερο από έναν μόνο καύσωνα ήταν η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Ελλάδα και η Κύπρος, όπου από τις 21 έως τις 27 Ιουλίου σημειώθηκαν εκτιμώμενοι 950 θάνατοι από ζέστη, με θερμοκρασίες έως και 6 °C πάνω από τον μέσο όρο. Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 11 ημερήσιους θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκων.
Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες με τους περισσότερους θανάτους ανά κάτοικο ήταν η Ρώμη, η Αθήνα και το Βουκουρέστι. Οι συγγραφείς της μελέτης λένε ότι αυτό αντανακλά την έκθεσή τους σε ορισμένες από τις πιο ακραίες θερμοκρασίες στην Ευρώπη, επισημαίνουν όμως ότι ρόλο παίζουν και άλλοι παράγοντες, όπως η ετοιμότητα, τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και η ατμοσφαιρική ρύπανση.
Συνολικά στις 854 πόλεις, η κλιματική αλλαγή βρισκόταν πίσω από 4.597 εκτιμώμενους θανάτους από ζέστη στην Ιταλία, τον υψηλότερο συνολικό αριθμό. Προκάλεσε επίσης 2.841 θανάτους στην Ισπανία, 1.477 στη Γερμανία, 1.444 στη Γαλλία, 1.147 στο Ηνωμένο Βασίλειο, 1.064 στη Ρουμανία, 808 στην Ελλάδα, 552 στη Βουλγαρία και 268 στην Κροατία.
Ανάλυση της ομάδας World Weather Attribution (WWA) έδειξε επίσης ότι η κλιματική αλλαγή έκανε τις καιρικές συνθήκες που τροφοδότησαν δασικές πυρκαγιές σε Πορτογαλία και Ισπανία περίπου 40 φορές πιθανότερες.
Πάνω από 380.000 εκτάρια γης έχουν καεί στην Ισπανία από την αρχή του 2025, σχεδόν πέντε φορές πάνω από τον ετήσιο μέσο όρο. Στην Πορτογαλία, έχουν χαθεί πάνω από 260.000 εκτάρια. Αυτό αντιστοιχεί σχεδόν στο 3% της χερσαίας έκτασης της χώρας και είναι τριπλάσιο της μέσης έκτασης που καίγεται από δασικές πυρκαγιές μέσα σε ένα έτος.
Τουλάχιστον οκτώ άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις πυρκαγιές, ενώ δεκάδες χιλιάδες αναγκάστηκαν να εκκενώσουν.
Πώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα επηρεάζουν την ευρωπαϊκή οικονομία
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα ακραία φαινόμενα του φετινού καλοκαιριού προκάλεσαν βραχυπρόθεσμες οικονομικές απώλειες τουλάχιστον €43 δισ., με το συνολικό κόστος να αναμένεται να φτάσει το εντυπωσιακό €126 δισ. έως το 2029.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο, με επικεφαλής τη δρ Σεχρίς Ουσμάν στο Πανεπιστήμιο του Μάνχαϊμ σε συνεργασία με οικονομολόγους της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), διαπίστωσε ότι καύσωνες, ξηρασίες και πλημμύρες επηρέασαν το ένα τέταρτο όλων των περιφερειών της ΕΕ κατά το καλοκαίρι του 2025.
Οι άμεσες απώλειες αντιστοιχούν στο 0,26% της οικονομικής παραγωγής της ΕΕ το 2024, όμως οι συγγραφείς της μελέτης τονίζουν ότι αυτές οι εκτιμήσεις είναι πιθανότατα συντηρητικές, καθώς δεν περιλαμβάνουν τις αθροιστικές επιπτώσεις όταν τα ακραία φαινόμενα συμβαίνουν ταυτόχρονα, όπως οι καύσωνες και οι ξηρασίες.
Επίσης δεν συνυπολογίζουν το κόστος κινδύνων όπως οι δασικές πυρκαγιές, που έσπασαν ρεκόρ σε όλη την Ευρώπη φέτος, ή οι ζημιές από χαλάζι και ανέμους λόγω καταιγίδων.
Ποιες χώρες δέχθηκαν το μεγαλύτερο οικονομικό πλήγμα;
Η Ιταλία υπέστη μία από τις χειρότερες οικονομικές πτώσεις, με προβλεπόμενες απώλειες €11,9 δισ. το 2025, που αυξάνονται σε €34,2 δισ. έως το 2029. Η Γαλλία ακολουθεί, με πάνω από €10 δισ. σε άμεσες ζημιές και €33,9 δισ. πριν από το τέλος της δεκαετίας.
Η Ισπανία ήταν ανάμεσα στις πλέον πληγείσες χώρες, όπου οι ερευνητές εντόπισαν και τους τρεις τύπους ακραίων φαινομένων. Οι συνολικές εκτιμώμενες απώλειές της ήταν €12,2 δισ. το 2025 και €34,8 δισ. έως το 2029.
Θα είναι χειρότερα τα ακραία φαινόμενα το 2026;
Ενώ η Ευρώπη παλεύει να συνέλθει από αυτά τα ακραία φαινόμενα, οι επιστήμονες προβλέπουν ότι το 2026 θα είναι μία από τις πιο θερμές χρονιές από το 1850.
Η βρετανική Μετεωρολογική Υπηρεσία (Met Office) δημοσιοποίησε την τελευταία της πρόβλεψη για τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία, προειδοποιώντας ότι το 2026 είναι πιθανό να γίνει το τέταρτο έτος κατά το οποίο η μέση θερμοκρασία του πλανήτη θα ανέβει 1,4 °C πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο.
«Τα τελευταία τρία χρόνια είναι όλα πιθανό να έχουν υπερβεί το 1,4 °C και αναμένουμε ότι το 2026 θα είναι το τέταρτο συνεχόμενο έτος που θα συμβεί αυτό», λέει ο καθηγητής Άνταμ Σκέιφ, που ηγήθηκε της ομάδας πίσω από την παγκόσμια πρόβλεψη.
«Πριν από αυτή την έξαρση, η προηγούμενη παγκόσμια θερμοκρασία δεν είχε υπερβεί τα 1,3 °C.»