Κρίσιμη χρονιά για τους ωκεανούς: το Euronews βλέπει προς το 2026, από τη Συνθήκη Ανοιχτής Θάλασσας και την εξόρυξη σε μεγάλα βάθη ως τις συνόδους και την πολιτική της ΕΕ.
Ενώ το 2025 σημειώθηκαν σημαντικές μετατοπίσεις στη διακυβέρνηση των ωκεανών, το 2026 είναι η στιγμή της αλήθειας, όταν οι υποσχέσεις για την προστασία των πιο μακρινών περιοχών της θάλασσας γίνονται πραγματικότητα.
Η Euronews κάνει την επισκόπηση της χρονιάς που έρχεται για τον γαλάζιο πλανήτη μας.
Μεγάλες προσδοκίες για την ανοιχτή θάλασσα
Από τις 17 Ιανουαρίου 2026, οι απομακρυσμένες, αδιοίκητες θάλασσες δεν θα είναι πια Άγρια Δύση, τουλάχιστον ως προς το νομικό τους καθεστώς.
Την ημέρα αυτή, η Συνθήκη για την Ανοιχτή Θάλασσα, γνωστή στους ειδικούς ως Συμφωνία BBNJ, τίθεται σε ισχύ. Υπόσχεται μια ριζική αλλαγή για μερικές από τις πιο άγριες και απομονωμένες περιοχές του πλανήτη μας, όπου η παράνομη αλιεία, οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η οικολογική καταστροφή συνέβαιναν επί δεκαετίες πέρα από τον ορίζοντα, εκτός εμβέλειας του διεθνούς δικαίου.
Οι υπέρμαχοι των ωκεανών, όπως ο Tiago Pitta e Cunha, CEO τουOceano Azul Foundation, δεν φείδονται επαίνων για τη συμφωνία. «Κάνουμε ένα είδος πολιτισμικού άλματος, προστατεύοντας το μεγαλύτερο τμήμα του πλανήτη», λέει στην Euronews.
Δεν έχει άδικο ως προς το μέγεθος και την εμβέλεια. Η ανοιχτή θάλασσα αντιπροσωπεύει πάνω από τα δύο τρίτα των ωκεανών του κόσμου και μέχρι σήμερα διέπονταν άνισα από ένα μωσαϊκό ρυθμιστικών φορέων, κάποιοι καλύπτουν τον βυθό ή την υφαλοκρηπίδα, άλλοι εποπτεύουν τη ναυσιπλοΐα. Η νέαΣυνθήκη για την Ανοιχτή Θάλασσαεπιδιώκει να κλείσει τα κενά στα πιο διάτρητα τμήματα του νομικού πλαισίου. Καθιστά δυνατή τη δημιουργία οντοτήτων όπως οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές σε διεθνή ύδατα, τη συμμετοχή στα οφέλη από τις ακόμη ανεξερεύνητες θαλάσσιες γενετικές πηγές, την υποχρέωση εκπόνησης μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τα συμβαλλόμενα μέρη και την ενίσχυση των δυνατοτήτων των αναπτυσσόμενων χωρών.
Το 2026 είναι η κρίσιμη χρονιά, καθώς θα πραγματοποιηθεί η πρώτη COP για τους ωκεανούς, πιθανότατα πολύ αργότερα μέσα στη χρονιά, όταν θα ιδρυθούν οι θεσμοί που θα εφαρμόσουν τη Συνθήκη.
«Το να στηθούν σωστά οι θεσμοί, παρότι δεν είναι ιδιαίτερα συναρπαστικό, είναι εξαιρετικά σημαντικό», λέει η Liz Karan, διευθύντρια του έργου διακυβέρνησης των ωκεανών του Pew. Η επίδραση αναμένεται να είναι μακρόχρονη.
«Σε αντίθεση με ορισμένες συμφωνίες των τελευταίων δεκαετιών, η Συνθήκη για την Ανοιχτή Θάλασσα είναι αρκετά στέρεα· περιλαμβάνει πολλές λεπτομέρειες, επομένως θα πρέπει να δημιουργήσει το πλαίσιο για δεκαετίες αποτελεσμάτων προστασίας», προσθέτει.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρά επίσης στην υιοθέτησή της, με σχέδιο οδηγίας ήδη στο τραπέζι, ώστε η Συμφωνία BBNJ να λειτουργήσει για όλους. Αξιωματούχος της Επιτροπής είπε στην Euronews ότι η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει πως η συμφωνία «εφαρμόζεται στην ΕΕ με ενιαίο τρόπο και προσφέρει ισότιμο πεδίο για όλα τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων της επιστήμης και της αλιείας».
Η πρόταση εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 13 Νοεμβρίου 2025 και τώρα συζητείται σε επίπεδο Συμβουλίου.
Θα επωφεληθούν οι Ευρωπαίοι καταναλωτές από τη Συνθήκη το 2026; Η Vanya Vulperhorst, διευθύντρια εκστρατείας για την παράνομη αλιεία και τη διαφάνεια στην Oceana Europe, πιστεύει ότι θα κάνει τη διαφορά.
«Στην ανοιχτή θάλασσα υπάρχει συρόμενη αλιεία βυθού και μη βιώσιμη δραστηριότητα», λέει. «Η θέσπιση υγιών και καλά διαχειριζόμενων περιοχών στην ανοιχτή θάλασσα βοηθά την ΕΕ να καταναλώνει πιο βιώσιμα θαλασσινά».
Παρότι οι προσδοκίες για νέες Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (MPAs) είναι υψηλές, οι αμφιβολίες για την επιβολή παραμένουν.
«Το διεθνές δίκαιο δεν έχει διεθνή αστυνομία», λέει ο Pitta e Cunha, «αλλά με τους δορυφόρους μπορείς να εντοπίσεις και να εκθέσεις τους παραβάτες, κάτι που παλιότερα δεν ήταν εφικτό».
Ακόμη και οι MPAs σε εθνικά χωρικά ύδατα υπόκεινται σε βιομηχανική αλιεία, γεγονός που τους έχει χαρίσει το παρατσούκλι «πάρκα στα χαρτιά». Η Vulperhorst είναι μία από τις πολλές φωνές που καλούν τους Ευρωπαίους ηγέτες να τα πάνε καλύτερα.
«Καλούμε την ΕΕ να είναι πρώτα υποδειγματική και να προστατεύσει σωστά τις δικές της MPAs, ώστε να δώσει το παράδειγμα για όσες πρόκειται να δημιουργηθούν στην ανοιχτή θάλασσα», λέει στην Euronews.
Θα βουλιάξει ή θα προχωρήσει η εξόρυξη σε μεγάλα βάθη το 2026;
Η συζήτηση για το αν θα επιτραπεί η εξόρυξη σε μεγάλα βάθη θα συνεχιστεί το 2026, με περισσότερες χώρες να αναμένεται να προστεθούν στις 40 που έχουν ήδη πει ένα ξεκάθαρο «όχι» στην πρακτική. Κάποιες, όπως η Γαλλία, την έχουν απαγορεύσει πλήρως, ενώ άλλες, όπως η Γερμανία και η Ισπανία, έχουν επιβάλει προληπτική παύση. Θα βουλιάξει λοιπόν ή θα επιπλεύσει αυτή η μελλοντική βιομηχανία στους επόμενους 12 μήνες;
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις επιμένουν ότι ό,τι συμβαίνει στα μεγάλα βάθη δεν μένει στα μεγάλα βάθη. Οι εταιρείες ίσως να μπορούν να ανακτήσουν πολύτιμους ορυκτούς πόρους από τον βυθό, αλλά θα διαταράξουν πολύ μεγαλύτερες επιφάνειες απ’ ό,τι τα χερσαία ορυχεία, καταστρέφοντας ανεξερεύνητα οικοσυστήματα και ρυπαίνοντας τη στήλη του νερού με υπολείμματα. Ο Pitta e Cunha είναι κατηγορηματικός όσον αφορά την εξόρυξη σε μεγάλα βάθη.
«Είναι η απόλυτη ανευθυνότητα του ανθρώπινου είδους», λέει.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δεν το βλέπει έτσι και τον Απρίλιο του 2025 υπέγραψεένα εκτελεστικό διάταγμαμε το οποίο αναφέρεται ότι η Αμερική «πρέπει να λάβει άμεσα μέτρα για να επιταχύνει την υπεύθυνη ανάπτυξη των ορυκτών πόρων του θαλάσσιου βυθού».
Η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εξόρυξη σε μεγάλα βάθη είναι να απαγορευθεί η δραστηριότητα «μέχρι να καλυφθούν επαρκώς τα επιστημονικά κενά».
«Είναι σημαντικό να είμαστε προσεκτικοί μέχρι να αποδειχθεί ότι από την εξόρυξη δεν προκύπτουν επιβλαβείς επιπτώσεις», είπε πηγή της Επιτροπής στην Euronews.
Το ζήτημα μπορεί να καταλήξει στα δικαστήρια. Τα πλούσια σε ορυκτά πεδία της ανοιχτής θάλασσας διέπονται από τη Διεθνή Αρχή Θαλάσσιου Βυθούστο πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, γνωστής ως UNCLOS. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν επικυρώσει αυτήν τη Σύμβαση. Αν οι Αμερικανοί ξεκινήσουν εξόρυξη στον βυθό σε διεθνή ύδατα, μπορεί να θεωρηθεί ότι παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο.
Εδώ και χρόνια, η Διεθνής Αρχή Θαλάσσιου Βυθού πραγματοποιεί συνομιλίες για να αποφασίσει πώς θα ρυθμιστεί η εξόρυξη σε μεγάλα βάθη, και μέχρι στιγμής δεν έχουν συμφωνηθεί κανόνες. Οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν το 2026 και ολοένα περισσότερες φωνές καλούν την ISA να κρατήσει σθεναρή στάση απέναντι στους μεταλλωρύχους.
Ένα επιχείρημα που κερδίζει έδαφος είναι ότι τα συγκεκριμένα μέταλλα και οι σπάνιες γαίες που βρίσκονται σε κοιτάσματα στα μεγάλα βάθη μπορούν να ανακτηθούν μέσω ανακύκλωσης, να εξορυχθούν λιγότερο καταστροφικά στη στεριά ή, απλούστερα, να αντικατασταθούν από άλλα, πιο εύκολα προσβάσιμα στοιχεία στις μελλοντικές τεχνολογίες. Ένα άλλο είναι ότι ορισμένες μεγάλες καταναλωτικές μάρκες και επενδυτές έχουν δηλώσει δημόσια ότι δεν θα επενδύσουν ούτε θα χρησιμοποιήσουν μέταλλα από εξόρυξη σε μεγάλα βάθη.
Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για θέμα προς παρακολούθηση το 2026, καθώς συνασπισμοί κρατών συσπειρώνονται σε πιο καθαρά ορισμένα στρατόπεδα «υπέρ» και «κατά».
Τι να περιμένουμε από τις συνόδους για τους ωκεανούς το 2026;
Οι μεγάλες διεθνείς συνδιασκέψεις για τους ωκεανούς έχουν αντιμετωπίσει πιο ήρεμα νερά από τις αντίστοιχες για την κλιματική αλλαγή τα τελευταία χρόνια, με τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς στη Νίκαια, Γαλλία, το 2025 να προσελκύει 64 αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων.
Παγκοσμίως, υπάρχει συναίνεση ότι τα συστήματα υποστήριξης της ζωής στον πλανήτη μας βασίζονται σε υγιείς ωκεανούς και οι προσδοκίες είναι ότι τα ζητήματα των ωκεανών θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν στην πολυμερή ατζέντα. Πρόσθετο κίνητρο είναι ότι η προστασία των ωκεανών ταιριάζει στα πολιτικά χρονοδιαγράμματα, καθώς σε αυστηρά προστατευόμενες περιοχές τα ιχθυοαποθέματα και η θαλάσσια ζωή μπορούν να ανακάμψουν σε λιγότερο από πέντε χρόνια.
Η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση της φύσης συνεχίζουν να πλαισιώνουν κάθε συζήτηση γύρω από τη διακυβέρνηση των ωκεανών και είναι πιθανό να αποτελέσουν βασικά θέματα στη συνδιάσκεψη Our Oceanτου WRI στην Κένυα στις 16 Ιουνίου 2026.
Διοργανωμένη για πρώτη φορά σε αφρικανική χώρα, αναμένεται μεγάλη εστίαση στο μέλλον των παράκτιων κοινοτήτων, σε συζητήσεις για το πώς θα ενισχυθεί η βιοποικιλότητα και πώς θα προσαρμοστούμε στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Πιο κοντά στους Ευρωπαίους, οι παρατηρητές θα αναζητήσουν πρόοδο στο Σύμφωνο Ωκεανών της ΕΕ. Ανακοινώθηκε το 2025 και στόχος του είναι να ενοποιήσει πολιτικές για τους ωκεανούς όπως την ενίσχυση της γαλάζιας οικονομίας, αποκατάσταση των ωκεανώνκαι διασφάλιση της θαλάσσιας ασφάλειας. Το Σύμφωνο θα καταλήξει τελικά σε έναν Νόμο για τους Ωκεανούς το 2027, που αποτελεί αναθεώρηση της οδηγίας για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό.
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ελπίζουν ότι ο νόμος θα απαγορεύσει επιτέλους τη συρόμενη αλιεία βυθού στις παράκτιες περιοχές και θα θεσπίσει νομικά δεσμευτικές διατάξεις για την προστασία του 30% των ευρωπαϊκών υδάτων, με το 10% υπό αυστηρή προστασία. Τέλος, το 2026 θα τεθούν σε ισχύ νέες απαιτήσεις στον Κανονισμό Ελέγχου Αλιείας της ΕΕ, που απαιτούν συσκευές εντοπισμού σε αλιευτικά σκάφη 12 έως 15 μέτρων και διασφαλίζουν ότι τα δεδομένα για τα θαλασσινά διακινούνται ψηφιακά στην αλυσίδα εφοδιασμού.
Οι φίλοι της πολιτικής της ΕΕ για τους ωκεανούς θα συγκεντρωθούν στην εβδομαδιαία διοργάνωση Ευρωπαϊκές Ημέρες Ωκεανώναπό 2 έως 6 Μαρτίου 2026 στις Βρυξέλλες και στο Παγκόσμιο Συνέδριο για τη Βιοποικιλότητα των Θαλασσών στην Μπριζ, Βέλγιο, από 17 έως 20 Νοεμβρίου 2026. Έτσι, θα υπάρξουν πολλές ευκαιρίες για να συζητηθεί πώς θα προστατεύσουμε, θα διατηρήσουμε, θα αποκαταστήσουμε και θα υπερασπιστούμε όσο γίνεται καλύτερα τους κοινούς μας ωκεανούς απέναντι στις πολλαπλές πιέσεις που δέχονται.