Ερευνητές προειδοποιούν ότι κλιματικές πολιτικές που ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να αλλάξουν συμπεριφορά ίσως αποδυναμώνουν τις αξίες τους και τη στήριξη στο περιβάλλον.
Οι κλιματικές πολιτικές που στοχεύουν σε αλλαγές του τρόπου ζωής κινδυνεύουν να πυροδοτήσουν ένα κύμα «αθέλητων αρνητικών παρενεργειών», ακόμη και μεταξύ ανθρώπων που προσπαθούν οικειοθελώς να κάνουν βιώσιμες επιλογές.
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) αναφέρει ότι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής θα μπορούσαν να βοηθήσουν τον πλανήτη να περιορίσει τις εκπομπέςέως και 70% ως το 2050.
Ωστόσο, μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται σήμερα στο περιοδικό Nature Sustainability προειδοποιεί ότι συχνά προβαλλόμενες πρωτοβουλίες, όπως η μείωση της κατανάλωσης κρέατος, η απαγόρευση αυτοκινήτων από τα κέντρα των πόλεων και η προτροπή προς τους πολίτες να αποφεύγουν τα αεροπορικά ταξίδια, ενδέχεται να αποδυναμώνουν τις «πράσινες» αξίες τους.
Γυρίζουν μπούμερανγκ οι κλιματικές πολιτικές;
Οι ερευνητές διενήργησαν έρευνα σε περισσότερους από 3.000 Γερμανούς, αντιπροσωπευτικούς της δημογραφικής σύνθεσης της χώρας, υποβάλλοντάς τους ερωτήσεις για τις κλιματικές πολιτικές και, για λόγους σύγκρισης, για τις πολιτικές σχετικά με την COVID-19.
Διαπίστωσαν ότι καλοπροαίρετες αλλά κακοσχεδιασμένες υποχρεωτικές ρυθμίσεις μπορεί να κάνουν τους «πράσινους» πολίτες λιγότερο οικολογικά προσανατολισμένους, λόγω αυτού που είναι ευρύτερα γνωστό ως «φαινόμενο εκτόπισης κινήτρων».
Πρόκειται για την περίπτωση όπου η απέχθεια ενός ατόμου στον έλεγχο υπερισχύει του προϋπάρχοντος κινήτρου του να ακολουθεί έναν πράσινο τρόπο ζωής. Για παράδειγμα, μπορεί ήδη να μετακινείται με ποδήλατο, να χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς και να είναι προσεκτικό με τη θέρμανση ή την ψύξη του σπιτιού του, αλλά όταν έρχεται αντιμέτωπο με πολιτικές ουδετερότητας άνθρακα όπως οι απαγορεύσεις αυτοκινήτων στα αστικά κέντρα, εκδηλώνει «έντονες αρνητικές αντιδράσεις».
Κλιματική αλλαγή έναντι COVID-19
Οι ερευνητές διαπίστωσαν κατά 52% μεγαλύτερη αρνητική αντίδραση στα κλιματικά υποχρεωτικά μέτρα σε σχέση με τα αντίστοιχα για την COVID-19, τα οποία προκάλεσαν «απίστευτη εχθρότητα» σε όλο τον κόσμο, ειδικά σε χώρες όπως οι ΗΠΑ.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η κοινωνική ανυπακοή εντάθηκε, με χιλιάδες να αρνούνται να τηρήσουν κανόνες όπως η χρήση μάσκας σε δημόσιους χώρους και οι αποστάσεις.
«Φαίνεται πως στην περίπτωση του κλιματικού ζητήματος τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα», λέει ο οικονομολόγος Σαμ Μπόουλς, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης. «Η επιστήμη και η τεχνολογία που απαιτούνται για έναν τρόπο ζωής χαμηλών εκπομπών έχουν σχεδόν επιλυθεί, αλλά αυτό που μένει πίσω είναι η κοινωνική-συμπεριφορική επιστήμη αποτελεσματικών και πολιτικά βιώσιμων κλιματικών πολιτικών».
Πώς μπορούν οι κλιματικές πολιτικές να καλλιεργήσουν «πράσινες» αξίες;
Οι ερευνητές λένε ότι υπάρχει ακόμη λόγος για αισιοδοξία, καθώς διαπίστωσαν μικρότερη αντίσταση από άτομα που θεωρούσαν ότι η πολιτική ήταν αποτελεσματική, δεν περιόριζε την ελευθερία επιλογής τους και δεν ήταν παρεμβατική στην ιδιωτικότητά τους ή στο σώμα τους.
«Στη Γερμανία υπάρχει λιγότερη αντίθεση στους περιορισμούς στις πτήσεις μικρών αποστάσεων σε σύγκριση με άλλες πολιτικές», λέει η συμπεριφορική οικονομολόγος και ψυχολόγος Κάτριν Σμέλτς, κύρια συγγραφέας της μελέτης.
«Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι το ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό δίκτυο προσφέρει μια επαρκή εναλλακτική (κάτι που μπορεί να μην ισχύει, για παράδειγμα, στις ΗΠΑ)».