Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν είναι συχνά ο ελέφαντας στο δωμάτιο όταν οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντώνται στις Βρυξέλλες.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤην περασμένη εβδομάδα, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς απέτρεψε τον Όρμπαν από το να εμποδίσει μόνος του την έναρξη των συνομιλιών για την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, ζητώντας από τον Ούγγρο πρωθυπουργό να εγκαταλείψει την αίθουσα.
Η κίνηση αυτή - που επέτρεψε στους 26 εναπομείναντες ηγέτες να λάβουν ομόφωνη απόφαση ερήμην του Όρμπαν - χαιρετίστηκε από ορισμένους ως έξυπνος ελιγμός, αλλά από άλλους ως επικίνδυνο προηγούμενο που θα μπορούσε να διαταράξει μόνιμα την ενότητα της ΕΕ.
Οι κρίσιμες αποφάσεις της ΕΕ σχετικά με την εξωτερική πολιτική, την ασφάλεια, τη διεύρυνση και τα οικονομικά απαιτούν την ομόφωνία και των 27 κρατών μελών, αλλά η αποχή δεν εμποδίζει τη λήψη απόφασης.
Ο Σολτς ζήτησε να περιοριστεί η χρήση της εποικοδομητικής αποχής σε "εξαιρετικές περιπτώσεις", υποστηρίζοντας ότι "θα πρέπει οπωσδήποτε να αποφασίζουμε από κοινού όποτε είναι δυνατόν και να ερχόμαστε σε συνεννόηση".
Όμως, με κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον της ΕΕ να πλησιάζουν, η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανέφερε ότι οι ηγέτες θα μπορούσαν να αναγκαστούν να διερευνήσουν άλλες «δημιουργικές» λύσεις για να παρακάμψουν ένα πιθανό βέτο του Βίκτορ Όρμπαν ήδη από τον επόμενο Φεβρουάριο, όταν οι ηγέτες θα συναντηθούν ξανά για να επιχειρήσουν να σφραγίσουν μια συμφωνία για το μακροπρόθεσμο πακέτο στήριξης της Ουκρανίας ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ.
"Είτε θα έχουμε μια συμφωνία των «27» είτε θα έχουμε εργαστεί πάνω σε εναλλακτικές λύσεις που θα μπορέσουμε στη συνέχεια να καταστήσουμε λειτουργικές όταν έρθει η ώρα για το επόμενο συμβούλιο", δήλωσε η φον ντερ Λάιεν την περασμένη Παρασκευή, υπονοώντας ότι το μπλοκ θα μπορούσε να εξετάσει μια εξαιρετική συμφωνία μεταξύ όλων των κρατών μελών εκτός από ένα για να διασφαλίσει ότι η χρηματοδότηση προς το Κίεβο θα συνεχιστεί.
Και με πολλαπλές αποφάσεις σχετικά με την ένταξη της Ουκρανίας στο μπλοκ που απαιτούν ομοφωνία, οι ηγέτες της ΕΕ πιθανότατα θα μπουν στον πειρασμό να επιδιώξουν και πάλι την εποικοδομητική αποχή του Όρμπαν.
Το Euronews ρώτησε δύο εμπειρογνώμονες τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την ενότητα της ΕΕ.
"Πολιτικά πρωτοφανές"
Τεχνικά δεν είναι η πρώτη φορά που ένας ηγέτης απουσιάζει κατά τη διάρκεια μιας ψηφοφορίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Οι ηγέτες συχνά διορίζουν άλλον ηγέτη εκ μέρους τους όταν άλλες υποχρεώσεις τους εμποδίζουν να είναι παρόντες. Η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι επίσης συχνά απείχε εποικοδομητικά από τις ψηφοφορίες του Συμβουλίου κατά τη διάρκεια των ετών που μεσολάβησαν μεταξύ του δημοψηφίσματος για το Brexit και της επίσημης επίσημης εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από το μπλοκ.
Η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ απείχε επίσης κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας του Συμβουλίου για τον διορισμό της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ως επικεφαλής της Επιτροπής.
Όμως αυτή θα ήταν η πρώτη φορά που ένας ηγέτης θα υποχρεωνόταν να φύγει, εξηγεί ο Γιάννης Εμμανουηλίδης, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής.
"Είναι συγκρίσιμο τεχνικά, αλλά όχι με την πολιτική έννοια", εξηγεί.
"Αλλά δεν θα έλεγα ότι πρόκειται για επικίνδυνο προηγούμενο", πρόσθεσε. "Ο Όρμπαν δεν εξαναγκάστηκε να φύγει από την αίθουσα, αλλά μάλλον το αποφάσισε ο ίδιος. Ανοίγει ένας δρόμος για μελλοντικές καταστάσεις όπου ένας ηγέτης όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με τους υπόλοιπους αποχωρεί για να μην εκτροχιάσει μια απόφαση της πλειοψηφίας".
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Alberto Alemanno, καθηγητή του δικαίου της ΕΕ στο HEC Paris, το περιστατικό της περασμένης εβδομάδας εγείρει ερωτήματα σχετικά με το αν ο Όρμπαν έφυγε από την αίθουσα με δική του πρωτοβουλία ή κατόπιν απαίτησης του Σολτς.
"Ανεξάρτητα από το ποιος πήρε την πρωτοβουλία, η αποχή του Όρμπαν μπορεί να δημιουργήσει προηγούμενο που θα επιτρέψει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να διατηρήσει την ενότητά του σε μια εποχή πρωτοφανούς διχασμού", εξηγεί, υπονοώντας ότι ο ελιγμός θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ξανά για να προωθηθούν αποφάσεις υπό το πρόσχημα της ομοφωνίας.
Ο Alemanno επισημαίνει επίσης ότι οι κανόνες ψηφοφορίας, οι οποίοι απαιτούν την παρουσία τουλάχιστον των δύο τρίτων των μελών του Συμβουλίου κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας, τεχνικά επιτρέπουν σε έως και εννέα κράτη μέλη να απέχουν χωρίς να εμποδίζουν το Συμβούλιο να λάβει μια απόφαση.
Διχαστικές αποφάσεις στον εγγύς ορίζοντα
Τόσο ο Εμμανουηλίδης όσο και ο Αλεμάνο προβλέπουν δύσκολες συνόδους κορυφής στο μέλλον, όπου ο Όρμπαν ή άλλοι ηγέτες της ΕΕ θα μπορούσαν να κινηθούν για να ασκήσουν το βέτο τους σε βασικές αποφάσεις σχετικά με τη διεύρυνση του μπλοκ και τις βασικές μεταρρυθμίσεις που αυτή συνεπάγεται.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ"Υπάρχουν τόσες πολλές αποφάσεις που έπονται στον μακρύ δρόμο της Ουκρανίας προς την ένταξη στην ΕΕ που απαιτούν ομοφωνία", εξήγησε ο Εμμανουηλίδης.
"Θα δοθούν πολλές ευκαιρίες στον Όρμπαν και ενδεχομένως και σε άλλους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων να χρησιμοποιήσουν το δικαίωμά τους για βέτο", προειδοποίησε.
Ήδη από τον Μάρτιο, όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να εγκρίνουν ομόφωνα το λεγόμενο "διαπραγματευτικό πλαίσιο" που θα καθοδηγεί τις συνομιλίες για την ένταξη της Ουκρανίας και της γειτονικής Μολδαβίας στο μπλοκ. Όλες οι χώρες πρέπει επίσης να ελέγξουν την πρόοδο σε όλα τα κεφάλαια του διαπραγματευτικού πλαισίου, παρέχοντας στον Όρμπαν και σε άλλους πολλές ευκαιρίες να σταματήσουν τη διαδικασία.
Η Βουλγαρία, η μικρότερη οικονομία της ΕΕ, χρησιμοποίησε το βέτο της για να καθυστερήσει για δύο χρόνια τις συνομιλίες ένταξης της γειτονικής Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ, λόγω διαφορών σχετικά με τα δικαιώματα της βουλγαρικής εθνικής μειονότητας.
"Παρά την αποχή από την ψηφοφορία αυτή, ο Όρμπαν διατηρεί το βέτο του για να σταματήσει τις διαπραγματεύσεις αυτές από το να ξεκινήσουν σύντομα", πρόσθεσε ο Αλεμάνο. "Το Συμβούλιο απλώς κέρδισε χρόνο πριν από τις πραγματικές αποφάσεις για την επόμενη διεύρυνση που θα ληφθούν την άνοιξη".
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ χρήση της ευελιξίας στις ψηφοφορίες με ομοφωνία έρχεται επίσης καθώς το μπλοκ εξετάζει το ενδεχόμενο να αναθεωρήσει τους κανόνες ψηφοφορίας του ως προετοιμασία για την υποδοχή περισσότερων κρατών μελών, υπό το φόβο ότι η απαίτηση ομοφωνίας θα τεντωθεί σοβαρά σε ένα διευρυμένο μπλοκ.
Η προοπτική της κατάργησης της ψηφοφορίας με ομοφωνία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη, ιδίως μεταξύ των μικρότερων κρατών μελών που φοβούνται ότι η επιρροή τους στο μπλοκ θα υποχωρούσε αν έχαναν το δικαίωμα βέτο.
Όμως, καθώς με τις κρίσιμες επερχόμενες αποφάσεις για την εξωτερική πολιτική, την ένταξη και τα οικονομικά του, που είναι πιθανό να επιβαρύνουν την ενότητα του μπλοκ, θα μπορούσαμε να δούμε τους ηγέτες να αναγκάζονται να παρακάμπτουν την ομοφωνία.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έθεσε ξεκάθαρα τις θέσεις του την περασμένη εβδομάδα, υποστηρίζοντας ότι υπάρχει περιθώριο σε ορισμένα σενάρια να "αξιοποιηθούν στο έπακρο οι ευελιξίες που προσφέρουν οι συνθήκες".
"Στα θέματα της στιγμής, πρέπει να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε την ομοφωνία μας, να προχωρήσουμε, να συζητήσουμε, να εργαστούμε", εξήγησε. "Αλλά στη συνέχεια, για το μέλλον, νομίζω ότι έχουμε τους μοχλούς για να είμαστε πολύ καινοτόμοι, χωρίς να συγκρουστούμε με τη συνθήκη για την ΕΕ, και να εφεύρουμε πράγματα και εκτός αυτής".
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ