Οι χώρες της ΕΕ δαπανούν 240 δισεκατομμύρια ετησίως για στρατιωτικές δαπάνες, αλλά εξακολουθούν να εξαρτώνται από τις ΗΠΑ σε πολλά σημεία
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤα λόγια του Ντόναλντ Τραμπ κατά τη διάρκεια μιας συγκέντρωσης στη Νότια Καρολίνα ήταν ένα "κρύο ντους" για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως είπε ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ.
Ο πρώην πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών και πιθανός υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών για τον Λευκό Οίκο στις εκλογές του Νοεμβρίου υποσχέθηκε ουσιαστικά, αν εκλεγεί, να μην παράσχει βοήθεια σε περίπτωση επίθεσης στις χώρες του ΝΑΤΟ που δεν επενδύουν τουλάχιστον το 2% του προϋπολογισμού τους σε στρατιωτικές δαπάνες: μια κατηγορία στην οποία εμπίπτουν πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας.
Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας για το 2022, μόνο πέντε χώρες της ΕΕ υπερβαίνουν αυτό το όριο: η Ελλάδα, η Πολωνία, η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία.
Εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες
Εάν επανεκλεγεί ο Τραμπ, επομένως, η ευρωπαϊκή ασφάλεια θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο. Ειδικά δεδομένου ότι η στρατιωτική εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθεί να είναι έντονη από πολλές απόψεις, σύμφωνα με πολλούς εμπειρογνώμονες του τομέα, συμπεριλαμβανομένου του Mihai Sebastian Chihaia, αναλυτή του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής.
'Συγκεκριμένα, στρατηγικές δυνατότητες που χρειάζονται επειγόντως σε επίπεδο ΕΕ, όπως οι δυνατότητες στρατιωτικών μεταφορών, οι δορυφορικές δυνατότητες, η θαλάσσια και εναέρια επιτήρηση και, ταυτόχρονα, η κοινή διοικητική μέριμνα'.
Αφήνοντας κατά μέρος το περίπλοκο ζήτημα της πυρηνικής αποτροπής που παραχωρείται στην Ευρώπη από τις ΗΠΑ, ο Chihaia εντοπίζει τρεις προτεραιότητες για τη στρατιωτική δράση της ΕΕ αυτή τη στιγμή. "Την υποστήριξη της Ουκρανίας, την αναπλήρωση των αποθεμάτων πυρομαχικών και την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνατοτήτων".
Οι στρατιωτικές δαπάνες της Ένωσης
Δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων. Πράγματι, οι συνδυασμένες στρατιωτικές δαπάνες των κρατών μελών της ΕΕ έφτασαν τα 240 δισεκατομμύρια ευρώ το 2022, πολύ λιγότερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες (794 δισεκατομμύρια), αλλά υπερδιπλάσια από τη Ρωσία (92 δισεκατομμύρια) και σχεδόν όσο η Κίνα (273 δισεκατομμύρια).
Το πρόβλημα είναι μάλλον ο κατακερματισμός: κάθε κράτος δαπανά για τον εαυτό του χωρίς να συντονίζεται πολύ με τα άλλα, εξηγεί ο αναλυτής της Epc.
Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας, το 2021 λιγότερο από το 20% των κονδυλίων για την αγορά αμυντικού εξοπλισμού διατέθηκε σε κοινά έργα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ το συμφωνημένο ελάχιστο όριο θα ήταν 35%.
"Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι το 2022 μόνο εννέα κράτη μέλη παρείχαν στοιχεία, οπότε είναι δύσκολο να πούμε πού βρισκόμαστε".
Στην πραγματικότητα υπάρχουν βήματα προόδου όσον αφορά την εναρμόνιση της στρατιωτικής παραγωγής. Η δρομολόγηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (ΕΤΑ), με προϋπολογισμό σχεδόν οκτώ δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2021-2027, και τουEdirpa (ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω της κοινής πράξης προμηθειών Actcon), με προϋπολογισμό 500 εκατομμυρίων.
Αλλά πάνω απ' όλα, το ταμείο που συστάθηκε μέσω του κανονισμού Asap(νόμος για τη στήριξη της παραγωγής πυρομαχικών), ο οποίος διαθέτει 500 εκατομμύρια ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη στήριξη της στρατιωτικής βιομηχανίας των κρατών μελών στην παραγωγή πυραύλων και πυρομαχικών πυροβολικού: για πρώτη φορά στην ιστορία, η ΕΕ χρησιμοποιεί τον προϋπολογισμό της για την άμεση χρηματοδότηση της παραγωγής οπλισμού.
Η οφθαλμαπάτη του ευρωπαϊκού στρατού
Ένα άλλο σχετικό στοιχείο της ευρωπαϊκής άμυνας ονομάζεται ικανότητα ταχείας ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μια ένοπλη δύναμη 5.000 ατόμων που θα αναπτύσσεται σε θέατρα κρίσεων, η οποία συμφωνήθηκε στο πλαίσιο της "Στρατηγικής Πυξίδας", ενός σχεδίου που παρουσιάστηκε τον Μάρτιο του 2022.
"Η ικανότητα ταχείας ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία από το 2025 και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε αποστολές εκκένωσης και διάσωσης ή σταθεροποίησης μιας χώρας", εξηγεί ο Μιχάι Σεμπαστιάν Κιάσνα. "Αλλά για να λειτουργήσει χρειάζεται στρατεύματα, συμπεριλαμβανομένων των αλυσίδων διοίκησης, στρατηγικές τεχνολογίες, όπως δορυφόροι, και κεφάλαια. Προς το παρόν δεν είναι σαφές από πού θα προέλθουν αυτά τα κεφάλαια".
Η πρώτη άσκηση αυτού του αποσπάσματος πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο στο Κάντιθ της Ισπανίας, με τη συμμετοχή 2.800 στρατιωτών. Για ορισμένους, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως το πρώτο βήμα προς έναν πραγματικό ευρωπαϊκό στρατό.
Αλλά το πιο προβληματικό ζήτημα είναι η διαδικασία λήψης αποφάσεων που διέπει αυτή τη στρατιωτική δύναμη: για την ανάπτυξη της ικανότητας ταχείας ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτείται η συναίνεση όλων των κρατών μελών της ΕΕ, καθώς πρόκειται για απόφαση εξωτερικής πολιτικής: μια δύσκολη προϋπόθεση για να επιτευχθεί στο σύντομο χρονικό διάστημα στο οποίο απαιτείται η αντιμετώπιση μιας κρίσης, όπως παραδέχεται ο Κιάσνα. "Θα υπήρχε η δυνατότητα χρήσης του άρθρου 44 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση: η υλοποίηση μιας αποστολής μπορεί να ανατεθεί σε μια ομάδα κρατών μελών. Αλλά εξακολουθεί να απαιτείται ομοφωνία για την ενεργοποίηση αυτού του άρθρου".
Η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού είναι επίσης μια μακρινή υπόθεση για τη Ναταλί Λουαζό**, Γαλλίδα ευρωβουλευτή της Ανανεωτικής Ευρώπης**. "Οι εθνικές ένοπλες δυνάμεις τελούν υπό τις διαταγές των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων της Ένωσης. Ο ρεαλιστικός στόχος μιας κοινής άμυνας, σύμφωνα με την ευρωβουλευτή, θα πρέπει μάλλον να είναι η βελτίωση της διαλειτουργικότητας, της προμήθειας και του εφοδιασμού όπλων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Μια ιδέα που προτάθηκε από τον πρόεδρό της, τον Εμανουέλ Μακρόν, είναι η έκδοση κοινού ευρωπαϊκού χρέους για τη χρηματοδότηση των στρατιωτικών δαπανών, κατά το πρότυπο αυτού που έγινε για την ανάκαμψη από την πανδημία Covid19. Σίγουρα, λέει η Λουαζό, χρειάζεται μια αλλαγή ρυθμού σε ένα όλο και πιο αβέβαιο γεωπολιτικό πλαίσιο για την Ευρώπη.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ"Με έναν επιθετικό πόλεμο στην Ευρώπη κατά της Ουκρανίας και έναν υβριδικό πόλεμο της Ρωσίας κατά των κρατών μελών της ΕΕ, είναι καιρός να μην διεξάγουμε πόλεμο, αλλά να αποθαρρύνουμε τον κίνδυνο επιθετικότητας.
Αν όχι τώρα, πότε θα αρχίσει πραγματικά να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η ευρωπαϊκή άμυνα;"