Η Πολωνία έθεσε την Τρίτη μια διέξοδο από το άρθρο 7, την ειδική διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διόρθωση παραβιάσεων του κράτους δικαίου.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο "σχέδιο δράσης", το οποίο παρουσίασε ο υπουργός Δικαιοσύνης Άνταμ Μπόντναρ κατά τη διάρκεια συνάντησης των υπουργών Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες, αποτελείται από εννέα νομοσχέδια που αποσκοπούν στην αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης από το ανώτατο δικαστήριο της χώρας έως τα πιο συνηθισμένα δικαστήρια.
Το άνοιγμα αποτελεί μέρος της διπλωματικής επανεκκίνησης στην οποία πρωτοστατεί ο πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Δεκέμβριο.
«Εάν η Πολωνία βγει από αυτή τη διαδικασία, αυτό σημαίνει ότι είμαστε ισχυρότεροι ως κράτος μέλος, ότι μπορεί να έχουμε μεγαλύτερη επιρροή στον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και ότι θα έχουμε μεγαλύτερη δύναμη, επίσης, στην υποστήριξη εκείνων των ιδεών (και) των έργων που θα θέλαμε να υλοποιήσουμε σε επίπεδο ΕΕ», δήλωσε ο Υπουργός Μπόντναρ στους δημοσιογράφους το πρωί της Τρίτης.
Ο Μπόντναρ, ο οποίος περιέγραψε τη συνάντηση ως πραγματοποιηθείσα σε "καλή ατμόσφαιρα", ελπίζει ότι η εισαγωγή του "σχεδίου δράσης" και η άρση του άρθρου 7 μπορούν να συμβούν πριν από το τέλος της βελγικής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, η οποία έχει οριστεί να διαρκέσει έως τα τέλη Ιουνίου. Ιδανικά, το κατόρθωμα θα πρέπει να γίνει μέχρι την 1η Μαΐου, την 20ή επέτειο της προσχώρησης της Πολωνίας στο μπλοκ.
«Ως προεδρία, προφανώς χαιρετίζουμε αυτή την πολύ θετική δυναμική και θα παραμείνουμε προσεκτικοί για να διασφαλίσουμε ότι αυτά τα μεταρρυθμιστικά σχέδια θα ψηφιστούν και θα εφαρμοστούν με επιτυχία», δήλωσε η Χάτζα Λαμπίμπ, υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου, η οποία μίλησε δίπλα στον Bodnar.
«Όταν υπάρχει βούληση, υπάρχει και τρόπος», πρόσθεσε η ίδια. «Πραγματικά χαιρετίζουμε αυτή την εξέλιξη».
Οι Ευρωπαίοι Επίτροποι Βέρα Γιούροβα (για τις αξίες και διαφάνεια) και Ντιντιέ Ρέιντερς (για τη Δικαιοσύνη) είχαν εξίσου πανηγυρική διάθεση, χαιρετίζοντας τον οδικό χάρτη ως "ρεαλιστικό" και "εντυπωσιακό", αλλά προειδοποιώντας ότι η τελική αξιολόγηση της εκτελεστικής εξουσίας θα εξαρτηθεί από το πώς οι νόμοι αντιμετωπίζουν τον "ευρύ κατάλογο παραβάσεων" και τα "προβληματικά ζητήματα".
«Το σχέδιο δράσης είναι ένα βήμα προς την κατεύθυνση που μπορεί να οδηγήσει στο κλείσιμο της διαδικασίας του άρθρου 7. Αλλά υπάρχει πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει», δήλωσε η Γιούροβα. «Η Επιτροπή θα παραμείνει εποικοδομητική. Θα παραμείνουμε σε έντονο διάλογο».
Η Πολωνία τελεί υπό το άρθρο 7 από το 2017 λόγω συστηματικών παραβιάσεων των θεμελιωδών αξιών και της συνεχιζόμενης διάβρωσης της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Η διαδικασία υποχρεώνει τη χώρα να εμφανίζεται σε τακτικές ακροάσεις ενώπιον των άλλων κρατών μελών και να λογοδοτεί για την πρόοδο -ή, στην προκειμένη περίπτωση, την οπισθοδρόμηση- του κράτους δικαίου.
Μόνο η Πολωνία και η Ουγγαρία έχουν υπαχθεί στο άρθρο 7, το οποίο συχνά αναφέρεται ως η "πυρηνική επιλογή" των συνθηκών της ΕΕ, επειδή, στο τελευταίο του στάδιο, μπορεί να αφαιρέσει από μια χώρα τα δικαιώματα ψήφου της. (Αυτό το ριζοσπαστικό βήμα δεν έχει γίνει ποτέ).
Το διαφαινόμενο βέτο του Ντούντα
Η πολυετής σύγκρουση μεταξύ της Βαρσοβίας και των Βρυξελλών πηγάζει από τις εκτεταμένες αλλαγές που εισήχθησαν κατά τη διάρκεια της οκταετούς διακυβέρνησης του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), οι οποίες αναδιαμόρφωσαν τις σχέσεις μεταξύ των δικαστηρίων, διεύρυναν την πολιτική επιρροή στο δικαστικό σώμα, αποδυνάμωσαν τη διάκριση των εξουσιών και υπονόμευσαν την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ.
Στο επίκεντρο της παρατεταμένης διαμάχης βρισκόταν μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση που εξουσιοδοτούσε το πειθαρχικό τμήμα του Ανώτατου Δικαστηρίου να τιμωρεί τους δικαστές ανάλογα με το περιεχόμενο των αποφάσεών τους. Η μεταρρύθμιση οδήγησε σε πρόστιμο 1 εκατ. ευρώ ανά ημέρα, μέχρι που ακυρώθηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τον Ιούνιο του περασμένου έτους.
Με την ανάληψη της εξουσίας, ο πρωθυπουργός Τουσκ κινήθηκε αποφασιστικά για να αναιρέσει τις πιο επιζήμιες συνέπειες του προηγούμενου υπουργικού συμβουλίου, καταθέτοντας νομοθεσία για την αντιστροφή της κληρονομιάς του και απομακρύνοντας τους πιστούς στο PiS από θέσεις-κλειδιά. Η ταχύτητα των αλλαγών προκάλεσε εντύπωση και προκάλεσε αντιπαράθεση με τον Πρόεδρο Andrzej Duda, ο οποίος πρόσκειται πολιτικά στο PiS.
Δεδομένου του προνομίου του, ο Ντούντα θα πρέπει να υπογράψει τα νομοσχέδια που περιλαμβάνονται στο "σχέδιο δράσης" μετά την έγκρισή τους από το κοινοβούλιο. Το βέτο του Ντούντα, το οποίο έχει ασκήσει στο παρελθόν, ενδέχεται να εμποδίσει το φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα που οραματίζεται η νέα κυβέρνηση, προειδοποιεί ο Πιοτρ Μπούρας, ανώτερος συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR).
«Παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα αν ο πρόεδρος, Αντρέι Ντούντα, ο οποίος είναι σαφώς πολιτικός υποστηρικτής της σημερινής αντιπολίτευσης (Νόμος και Δικαιοσύνη), θα είναι πρόθυμος να υπογράψει όλα αυτά τα νομοσχέδια», δήλωσε ο Πιοτρ Μπούρας στο Euronews σε συνέντευξή του.
«Μπορεί να συμβεί ότι, ακόμη και αν η κυβέρνηση υπό τον Ντόναλντ Τουσκ καταφέρει να περάσει (από το κοινοβούλιο) αυτό το πακέτο δικαστικών μεταρρυθμίσεων, κανένα από αυτά δεν θα τεθεί σε ισχύ λόγω του βέτο του προέδρου».
Σε περίπτωση που συμβεί αυτό το μπλοκάρισμα, πρόσθεσε ο Buras, θα εναπόκειται στην Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αξιολογήσουν εάν η αποφασιστικότητα να εφαρμοστεί ο προτεινόμενος οδικός χάρτης αποτελεί από μόνη της έναν αρκετά ισχυρό λόγο για να κλείσει το άρθρο 7.
Εάν το "σχέδιο δράσης" της Πολωνίας δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή μέχρι το τέλος της βελγικής προεδρίας, η συζήτηση θα περάσει στον επόμενο κάτοχο, την Ουγγαρία, ένα άλλο πιθανό εμπόδιο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΠέρα από την άρση του άρθρου 7, η κυβέρνηση Τουσκ επιδιώκει επίσης να ξεμπλοκάρει 76,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε κεφάλαια συνοχής και να αποκτήσει πλήρη πρόσβαση στο σχέδιο ανάκαμψης COVID-19, το οποίο αποτελείται από 34,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε χαμηλότοκα δάνεια και 25,3 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις. Αν και οι διαδικασίες είναι ξεχωριστές, τα μετρητά δεσμεύτηκαν κυρίως λόγω της διάβρωσης της δικαστικής ανεξαρτησίας.