Η εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας το 1943 ήταν η μεγαλύτερη ένοπλη εβραϊκή εξέγερση κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Στις 19 Απριλίου 1943, μια ομάδα ελάχιστα οπλισμένων μαχητικών νέων με επικεφαλής τον Mordechai Anielewicz προσέφερε ένοπλη αντίσταση στους Γερμανούς στο γκέτο της Βαρσοβίας. "Οι εξεγερμένοι γνώριζαν ότι δεν είχαν καμία ελπίδα απέναντι στον μηχανισμό εξόντωσης που αντιπροσώπευαν οι Γερμανοί. Ήταν λοιπόν ένας αγώνας για αξιοπρέπεια, για έναν αξιοπρεπή θάνατο, χωρίς καμία ελπίδα νίκης" - δηλώνει στο Euronews σε συνέντευξή της η Zofia Bojańczyk, συντονίστρια της δράσης "Νάρκισσος" από το Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων POLIN.
Και η εξέγερση ήταν από την αρχή προδιαγεγραμμένη για ήττα, αν και τις πρώτες ημέρες της εξέγερσης οι εξεγερμένοι είχαν επιτυχίες. "Αυτή η χούφτα των Εβραίων, νέοι άνθρωποι, ελάχιστα οπλισμένοι, κατάφεραν κυρίως να αιφνιδιάσουν τους Γερμανούς" - λέει ο Bojanczyk. "Ας θυμηθούμε ότι βρισκόμαστε στο 1943, ο πόλεμος διαρκούσε τέσσερα χρόνια, οι Γερμανοί δολοφονούσαν τους Εβραίους, οπότε αυτοί οι νέοι είχαν ήδη δει το θάνατο των φίλων τους, της οικογένειάς τους, οι ίδιοι είχαν περάσει από την κόλαση, το Ολοκαύτωμα, και οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν εντελώς όταν συνάντησαν οποιαδήποτε αντίσταση από την εβραϊκή πλευρά".
"Κάποιος έπρεπε να πεθάνει με ένα όπλο στο χέρι".
Το Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων POLIN έχει δεσμευτεί να μεταδώσει την ιστορία και να παρουσιάσει τους ήρωες της εξέγερσης. Ένας από τους ηγέτες της εξέγερσης ήταν ο Μάρεκ Έντελμαν. "Εκτός από σημαντική προσωπικότητα για την Αλληλεγγύη, εξαιρετικός γιατρός, επέζησε του Ολοκαυτώματος και υπήρξε θεματοφύλακας της εβραϊκής μνήμης" - εξηγεί ο συντονιστής της δράσης Νάρκισσος.
Στη σελίδα του στο Facebook, το μουσείο μνημονεύει τον Έντελμαν ως εξής: "Ο Έντελμαν είναι ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους που έχουν δει το μουσείο: "Δεν είχε αυταπάτες - ήξερε ότι δεν θα νικούσαν τον γερμανικό στρατό. Και όμως πολέμησε. Όχι για τον εαυτό του, αλλά για όσους δεν ήθελαν να πεθάνουν παθητικά. Μετά τον πόλεμο, μίλησε για την εξέγερση με απλά λόγια: ήταν απαραίτητο να πεθάνει με τα όπλα στο χέρι. Αλλά ο αγώνας του δεν τελείωσε το 1943 - σε όλη του τη ζωή υπερασπιζόταν τους αδύναμους, ως γιατρός σώζοντας τις καρδιές των ανθρώπων και ως κοινωνικός λειτουργός αγωνιζόμενος για την αξιοπρέπεια των άλλων".
Νάρκισσοι στο πέτο του
Ο Μάρεκ Έντελμαν, ο τελευταίος διοικητής της Εβραϊκής Οργάνωσης Μάχης, λάμβανε μια ανθοδέσμη με κίτρινα λουλούδια από ένα ανώνυμο άτομο στις 19 Απριλίου, κάθε επέτειο της εξέγερσης.
"Πολύ συχνά ήταν νάρκισσοι, επειδή είναι η εποχή των νάρκισσων. Και τοποθετούσε αυτό το μπουκέτο στο μνημείο των ηρώων του γκέτο στη συνοικία Muranów της Βαρσοβίας, όπου σήμερα βρίσκεται απέναντι από το μνημείο αυτό το Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων POLIN, το οποίο διοργανώνει την Εκστρατεία Νάρκισσου. Και μαζί με τον Μάρεκ Έντελμαν, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ήρθαν, κάνοντας επίσης αυτή τη χειρονομία μνήμης, καταθέτοντας επίσης κίτρινα λουλούδια στο μνημείο". - λέει ο Bojańczyk.
Ο Μάρεκ Έντελμαν πέθανε το 2009, αλλά μέχρι το τέλος της ζωής του ήταν μια φωνή συνείδησης στην Πολωνία και μια από τις αδιαμφισβήτητες αυθεντίες.
Από το 2013, από την 70ή επέτειο από το ξέσπασμα της εξέγερσης, το Μουσείο POLIN μοιράζει χάρτινους κίτρινους νάρκισσους στους κατοίκους της Βαρσοβίας από τους εθελοντές του, ζητώντας τους να τους καρφιτσώσουν στα ρούχα τους. Με αυτόν τον τρόπο, τιμά την επέτειο της εξέγερσης και όλους εκείνους που πολέμησαν στο γκέτο της Βαρσοβίας.
"Όταν λέω όλοι όσοι πολέμησαν, δεν εννοώ μόνο τους εξεγερμένους που πολέμησαν με τα όπλα στα χέρια, αλλά και εκείνους που αντιστάθηκαν πολιτικά. Αυτοί ήταν άνθρωποι που κρύφτηκαν σε σοφίτες, σε αποθήκες και πολέμησαν για κάθε ώρα και κάθε μέρα της ζωής τους". - αναφέρει η Zofia Bojańczyk. "Αλλά αυτοί ήταν επίσης άνθρωποι που υποστήριζαν την εξέγερση από την άλλη πλευρά του τείχους, μεταξύ τους προσπαθώντας να προμηθεύσουν όπλα, κανονίζοντας χρήματα, ψευδή στοιχεία και ούτω καθεξής. Οπότε πρόκειται για μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων που έφτιαξαν ολόκληρο μηχανισμό από αυτή την αντίσταση που έγινε".
Ισχυρή ταυτότητα της Βαρσοβίας
Το 2013, η βάση των εθελοντών ήταν αραιή. Από τότε, περισσότεροι από 15.000 εθελοντές έχουν συμμετάσχει στη δράση, μοιράζοντας περισσότερα από δύο εκατομμύρια κίτρινα λουλούδια. "Και η δράση από αυτό το Μουράνοφ, το τοπικό, έχει γίνει όχι μόνο πανεθνική, αλλά έχει φτάσει και σε πλήθος χωρών σε όλο τον κόσμο με την εμβέλειά της". - τονίζει ο Bojańczyk. Οι νάρκισσοι έχουν σταλεί σε περισσότερες από 30 χώρες. "Φέτος οι νάρκισσοι μας θα μεταφερθούν μάλιστα από το Μπουένος Άιρες και στη Μελβούρνη της Αυστραλίας.
Οι εθελοντές μας είναι κυρίως άνθρωποι που δεν έχουν εβραϊκές ρίζες, οπότε γι' αυτούς το κίνητρο δεν είναι η οικογενειακή ιστορία, αλλά είναι τόσο πραγματικοί Βαρσοβίτες ή άνθρωποι που έχουν ισχυρή ταυτότητα με τη Βαρσοβία, ότι αυτή είναι η ιστορία της πόλης τους, ότι συνέβη εδώ στη Βαρσοβία. Και οδηγούνται από μια τέτοια πραγματικά πολύ ισχυρή αίσθηση ότι η Βαρσοβία είναι μια πόλη δύο εξεγέρσεων και πολύ συχνά θυμόμαστε και σωστά και πολύ καλά την εξέγερση του 1944, αλλά ότι πριν από την εξέγερση της Βαρσοβίας υπήρξε και η εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας το 1943".
Η εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας ήταν η μεγαλύτερη εβραϊκή εξέγερση κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. "Αξίζει να θυμηθούμε ότι ήταν η πρώτη αστική εξέγερση στην κατεχόμενη Ευρώπη". - προσθέτει ο συντονιστής της δράσης.
Ενσυναίσθηση, βοήθεια, διαφάνεια
Κάθε χρόνο όλο και περισσότερα σχολεία συμμετέχουν στη δράση "Νάρκισσος". Όπως λέει η Zofia Bojańczyk σε συνέντευξή της στο Euronews, φέτος είναι περισσότερα από 6.000 σχολεία, βιβλιοθήκες, ιδρύματα από όλη την Πολωνία, στα οποία στέλνουν εκπαιδευτικό υλικό με βάση το οποίο αφηγούνται την ιστορία της εξέγερσης του γκέτο της Βαρσοβίας.
"Αλλά αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι δεν πρόκειται απλώς για ιστορία, δηλαδή να μάθουμε τις ημερομηνίες των σημαντικών αυτών προσώπων που έλαβαν μέρος στην εξέγερση και ούτω καθεξής. Είναι επίσης ένα είδος προσέγγισης εννοιών όπως η ενσυναίσθηση, η βοήθεια, το άνοιγμα, το να είσαι ανοιχτός στον άλλον. Αν είμαστε ανοιχτόμυαλοι και ανοιχτόκαρδοι απέναντι σε ένα άλλο άτομο, τότε αυτό που συνέβη το 1943, ή μάλλον ολόκληρη η μηχανή, αυτό που οδήγησε στο Ολοκαύτωμα, απλώς δεν θα ξανασυμβεί ποτέ". - εξηγεί ο διοργανωτής της εκστρατείας.
Το άρθρο χρησιμοποιεί μια φωτογραφία από το αρχείο Virtual Shtetl.