Η διπλωματία της κηδείας δεν είναι κάτι καινούργιο. Η κηδεία ενός Πάπα είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για ανεπίσημες στιχομυθίες μεταξύ ηγετών υπό την κάλυψη των τειχών του Βατικανού και των συλλυπητηρίων. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά πρόσφατα προηγούμενα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
H κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου στην Ρώμη και η κοσμοσυρροή μετέτρεψε την Αιώνια Πόλη σε caput mundi («κεφαλή του κόσμου») για 24 ώρες. Περίπου 170 εθνικές αντιπροσωπείες, διεθνείς ηγέτες, βασιλιάδες και βασίλισσες παρευρίσκονται στο «ύστατο χαίρε» του Πάπα.
Πολλοί παρατηρητές αναμένουν ότι ο τελευταίος αποχαιρετισμός περισσότερο από μια στιγμή μνήμης μπορεί να μετατραπεί σε μια ευκαιρία για ανεπίσημες πολιτικές στιχομυθίες μεταξύ ηγετών.
Η διπλωματία της κηδείας δεν είναι κάτι καινούργιο , λέει ο Πασκουάλε Φεράρα, γενικός διευθυντής Πολιτικών Υποθέσεων και Διεθνούς Ασφάλειας στο ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών: «Έχει συμβεί στο παρελθόν σε άλλες μεγάλες εκδηλώσεις όπως αυτή, στην περίπτωση για παράδειγμα της κηδείας του πρώην πρωθυπουργού της Ιαπωνίας Σίνζο Άμπε, όπου η Αυστραλία και η Ιαπωνία ξεκίνησαν συζητήσεις για μια κοινή δήλωση σχετικά με την ασφάλεια στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού».
Ο Σίνζο Άμπε, όταν δολοφονήθηκε το 2022, δεν είχε διατελέσει πρωθυπουργός για δύο χρόνια, ωστόσο διατήρησε έναν ισχυρό ρόλο τόσο εντός της Ιαπωνίας όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Περισσότερες από 200 αντιπροσωπείες υψηλού επιπέδου παρέστησαν στην κηδεία του.
Παρόμοια πρόσφατη περίσταση ήταν η κηδεία της βασίλισσας Ελισάβετ Β'.
Ο θάνατος ξεπερνά όλα τα εμπόδια
Άλλη πρόσφατη περίπτωση στην ιστορία της υψηλής διπλωματίας ήταν η κηδεία του Ιρανού προέδρου Εμπραχϊμ Ραΐσι, ο οποίος πέθανε τον Μάιο του 2024, όταν το ελικόπτερο που τον μετέφερε συνετρίβη.
Ακόμη και ηγέτες χωρών με θυελλώδεις σχέσεις μπορούν να προσπεράσουν ο ένας τον άλλον και να ψιθυρίσουν πολιτικά λόγια γύρω από ένα φέρετρο με το πρόσχημα ότι ο θάνατος και η αγάπη ξεπερνούν όλα τα εμπόδια.
Αραβικές χώρες με παραδοσιακά δύσκολες σχέσεις με το Ιράν έσπασαν τον πάγο και έστειλαν υψλόβαθμες αντιπροσωπείες στην Τεχεράνη.
Η τελετή αποχαιρετισμού του Ραΐσι σηματοδότησε τις πρώτες επισκέψεις πρωτοκόλλου στην Τεχεράνη ενός Τυνήσιου προέδρου, εν προκειμένω του Καΐς Σαγιέντ, και ενός Αιγύπτιου υπουργού Εξωτερικών, του Σαμέχ Σούκρι, μετά την επανάσταση των Αγιατολάχ το 1979.
Και οι δύο ηγέτες άκουσαν με συλλογική σιωπή μια κηδεία γεμάτη με ύβρεις κατά των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ.
Τα logistics του... χάους
Οι άμεσες πολιτικές ανταλλαγές μεταξύ ηγετών σε τέτοιες περιστάσεις επιβάλλουν υλικοτεχνικές ακροβασίες διπλωματίας και πρωτοκόλλου.
Τα πλήθη, οι μετακινούμενοι χώροι και οι σφιχτοί χρόνοι, όλα γίνονται πιο περίπλοκα στη διαπλοκή της ιταλικής διπλωματίας και της διπλωματίας του Βατικανού, λέει ο πρέσβης Φεράρα: «Δεν είναι εύκολο να διαχειριστεί κανείς τις ανταλλαγές και τις επικοινωνίες μεταξύ των διπλωματικών αντιπροσωπειών στη Ρώμη στην Αγία Έδρα και στο ιταλικό κράτος, ούτε για τις αντιπροσωπείες που έρχονται από το εξωτερικό και συχνά μένουν μόνο για λίγες ώρες».
Τα πάντα θα εξαρτηθούν επομένως από την πραγματική βούληση των πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών που είναι παρόντες. Ο αυτοσχεδιασμός μερικές φορές βοηθά τις ανθρώπινες σχέσεις, ιδίως σε μια περίοδο πένθους. Ένα γεγονός υψηλού επιπέδου, όπως μια παπική κηδεία, θα μπορούσε να ευνοήσει ανεπίσημους διαλόγους που θα βοηθούσαν τις επίσημες διαπραγματεύσεις που λαμβάνουν χώρα αλλού.
«Τέτοιες σύνοδοι κορυφής και συναντήσεις θα απαιτούσαν μακρά και προσεκτική προετοιμασία. Η βιασύνη, ωστόσο, θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει πλεονέκτημα, με την έννοια της εύρεσης των ανθρώπων και κυρίως των ηγετών του κόσμου που είναι πιο ανοιχτοί στο διάλογο».
Σε αυτή ακριβώς την περίσταση, σε οργανωτικό επίπεδο, η διπλωματία της συμπαράστασης θα μπορούσε να ευνοηθεί από τους δεσμούς που δημιουργεί ένας πάπας όπως ο Φραγκίσκος, ο οποίος έχει δημιουργήσει μια συμβίωση μεταξύ της θρησκευτικής και παπικής δράσης και των μεγάλων πολιτικών ζητημάτων της εποχής μας, του περιβάλλοντος, των στρατιωτικών συγκρούσεων και των κοινωνικών ζητημάτων σε παγκόσμια κλίμακα.