Η 3η Μαΐου, Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, ήταν μια ευκαιρία να προβληματιστούμε σχετικά με τον ρόλο της ελευθερίας των ΜΜΕ ως πυλώνες της δημοκρατίας και τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης στην ενημέρωση
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η 3η Μαΐου καθιερώθηκε επίσημα από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1993 ως Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου. Η ημερομηνία ορίστηκε για να τιμήσει τη Διακήρυξη του Windhoek (Ναμίμπια) της 3ης Μαΐου 1991, ένα έγγραφο που συντάχθηκε και διαδόθηκε από Αφρικανούς δημοσιογράφους σχετικά με τη σημασία των αρχών για την υπεράσπιση της ελευθερίας του Τύπου, του πλουραλισμού και της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης.
Η επέτειος αυτή αποκτά θεμελιώδη αξία ιδιαίτερα σε αυτή την ιστορική περίοδο, κατά την οποία η ελευθερία του Τύπου στον κόσμο απειλείται όλο και περισσότερο από περιορισμούς και λογοκρισία.
"Ο ελεύθερος Τύπος είναι η καλύτερη ασπίδα για τη δημοκρατία. Οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι ελεύθεροι να κάνουν ρεπορτάζ χωρίς φόβο λογοκρισίας, εκφοβισμού ή αντιποίνων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα υπερασπίζεται και θα υποστηρίζει πάντα την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και του Τύπου, όχι μόνο την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, αλλά κάθε μέρα", δήλωσε η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μετσόλα με την ευκαιρία.
Την έκκλησή της επανέλαβαν επίσης η αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Sabine Verheyen και η πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας Nela Riehl, οι οποίες τόνισαν τον ζωτικό ρόλο της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.
Ευρωπαϊκή Πράξη για την ελευθερία των ΜΜΕ
"Η ελεύθερη, ανεξάρτητη και ποικιλόμορφη δημοσιογραφία είναι απαραίτητη για κάθε δημοκρατική κοινωνία. Ωστόσο, συνεχίζει να απειλείται - ακόμη και σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ - και η δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς αυτήν. Η ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης (Emfa), η οποία εγκρίθηκε τον Απρίλιο του 2024, είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων", υπογράμμισε η Verheyen, η οποία είναι επίσης πρόεδρος της ομάδας εργασίας για την εφαρμογή της Emfa.
"Η Emfa αποτελεί ιστορικό ορόσημο για την ΕΕ: για πρώτη φορά, υπάρχει ένας ολοκληρωμένος ευρωπαϊκός νόμος για τη στήριξη της ελευθερίας του Τύπου και του πλουραλισμού των μέσων ενημέρωσης. Έχουμε σημειώσει σημαντική νομοθετική πρόοδο για την προστασία των δημοσιογράφων από πολιτικές παρεμβάσεις και οικονομικές πιέσεις. Αλλά τώρα αυτές οι προστασίες πρέπει να επιβληθούν ενεργά", πρόσθεσε.
Οι πρώτες διατάξεις έχουν τεθεί επισήμως σε ισχύ. Στη συνέχεια, τα σημαντικότερα μέρη του νόμου θα εφαρμοστούν έως τις 8 Αυγούστου 2025, σηματοδοτώντας ένα σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης σε ολόκληρη την ΕΕ.
Από την πλευρά της, η Riehl προειδοποίησε για τους κινδύνους της παραπληροφόρησης, ιδίως στο διαδίκτυο.
"Η ποιοτική δημοσιογραφία ανταγωνίζεται τους αλγόριθμους στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για την προσοχή μας. Για να ελαχιστοποιηθεί η εξάπλωση της επιβλαβούς παραπληροφόρησης, η ΕΕ αρχίζει να ρυθμίζει τις ψηφιακές πλατφόρμες, αλλά πρέπει επίσης να βελτιώσουμε την παιδεία στα μέσα ενημέρωσης, να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε ακριβείς πληροφορίες και να παρέχουμε εκπαίδευση στην κατανάλωση μέσων ενημέρωσης", τόνισε.
"Όταν η χειραγώγηση της πληροφορίας γίνεται όπλο, η ενίσχυση και η προστασία των ανθρώπων - ιδίως των ανεξάρτητων δημοσιογράφων, των δημοσιογράφων, των επαγγελματιών και των εθελοντών των μέσων ενημέρωσης - είναι επίσης θέμα ασφάλειας. Ως εκ τούτου, αυτή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, τονίζουμε επίσης την ανάγκη να καταστεί το περιβάλλον εργασίας ασφαλές για τον ανεξάρτητο Τύπο, με βιώσιμες συνθήκες εργασίας, μια υποστηρικτική ευρωπαϊκή υποδομή και προστασία από τις διώξεις", κατέληξε.
Ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στα μέσα ενημέρωσης
Η ημέρα αυτή ήταν επίσης μια ευκαιρία να προβληματιστούμε σχετικά με καυτά θέματα, όπως ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στην ελευθερία του Τύπου και την ενημέρωση.
Στις 3 Μαΐου, η Αναπληρώτρια Μόνιμη Αντιπρόσωπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Κογκρέσου των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών, Mélanie Lepoultier, κάλεσε τις αρχές να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη και να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους από τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στα μέσα ενημέρωσης.
"Σε μια εποχή που τα τοπικά και περιφερειακά μέσα ενημέρωσης βρίσκονται σε παρακμή λόγω της ανόδου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των παγκόσμιων πλατφορμών μέσων ενημέρωσης, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι ανεκτίμητη για ερευνητικά ρεπορτάζ και τη δημιουργία ενδιαφέροντος περιεχομένου, μεταξύ άλλων για τα τοπικά και περιφερειακά μέσα ενημέρωσης. Μπορεί επίσης να απελευθερώσει το χρόνο των δημοσιογράφων για πρωτότυπο ρεπορτάζ", δήλωσε η Lepoultier.
"Ωστόσο, παραμένουν προκλήσεις στον ψηφιακό μετασχηματισμό των τοπικών και περιφερειακών μέσων ενημέρωσης. Σε αυτές περιλαμβάνεται το γεγονός ότι το περιεχόμενο που δημιουργείται με τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι παραπλανητικό, να διαδίδει παραπληροφόρηση και να υπονομεύει την εμπιστοσύνη στην τοπική δημοσιογραφία. Τα τοπικά και περιφερειακά μέσα ενημέρωσης διαθέτουν επίσης περιορισμένους πόρους για να εκπαιδεύσουν το προσωπικό και τους δημοσιογράφους στη βέλτιστη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και άλλων νέων τεχνολογιών. Αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο στην ικανότητά τους να ευδοκιμήσουν στο νέο ψηφιακό περιβάλλον και να διασφαλίσουν την ποιότητα του περιεχομένου των σύγχρονων τοπικών μέσων ενημέρωσης", πρόσθεσε.
Η ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη βρίσκεται σε κίνδυνο
Την Παρασκευή δημοσιεύθηκε από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα μια παγκόσμια κατάταξη των χωρών όπου η δημοσιογραφική δραστηριότητα περιορίζεται ή λογοκρίνεται. Αυτό που προκύπτει είναι μια "δύσκολη παγκόσμια κατάσταση": Για πρώτη φορά, η ελευθερία του Τύπου βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο.
Όπως αναφέρει η έκθεση, "οι φυσικές επιθέσεις κατά των δημοσιογράφων είναι οι πιο ορατές παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου", αλλά "η οικονομική πίεση είναι επίσης ένα σοβαρό και πιο ύπουλο πρόβλημα".
Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2025, η Ιταλία βρίσκεται στην 49η θέση της κατάταξης, τρεις θέσεις χαμηλότερα από το προηγούμενο έτος. Είναι η χώρα με τη χαμηλότερη κατάταξη στη Δυτική Ευρώπη.
Πρώτη στην κατάταξη είναι η Νορβηγία, ενώ στις τελευταίες θέσεις βρίσκονται η Κίνα, η Βόρεια Κορέα και η Ερυθραία. Οι ΗΠΑ του Τραμπ πέφτουν στην 57η θέση.