Για πρώτη φορά αναδύεται μια δεξιά πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα στρέφεται προς τα δεξιά όταν η συμμαχία του κέντρου δεν λειτουργεί - Ο πονοκέφαλος της Φον ντερ Λάιεν
Οι δυνάμεις του κέντρου δεν έχουν πλέον αυτονόητη κυριαρχία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η ολομέλεια αυτής της εβδομάδας έδειξε ότι η παραδοσιακή συμμαχία κεντροδεξιάς - κεντροαριστεράς, που κυριαρχεί στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή από την ίδρυση της ΕΕ, δεν είναι αδιαμφισβήτητη.
Για το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, πρώτη δύναμη αλλά χωρίς απόλυτη πλειοψηφία στην Ευρωβουλή, ανοίγεται μια ακόμα επιλογή: πέρα από την παραδοσιακή συνεργασία με τους φιλοευρωπαίους, προοδευτικούς συμμάχους του, υπάρχει πλέον και το ενδεχόμενο συνεργασίας με τη σκληρή δεξιά, μια συμμαχία που φαινόταν πολύ τοξική για να λειτουργήσει στο πολύ πρόσφατο παρελθόν.
Όμως, η γενικότερη αλλαγή κλίματος στην Ευρώπη υποχρεώνει το ΕΛΚ να αφήσει όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά για την πολιτική του επιβίωση. Και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συμμαχήσει με την σκληρή δεξιά στο ευρωκοινοβούλιο για να τα καταφέρει, είναι έτοιμο να το κάνει.
Αυτή την εβδομάδα, η ευρωπαϊκή κεντροδεξιά ήταν αποφασισμένη να περάσει ένα νομοσχέδιο από την ευρωβουλή για την απλοποίηση της εταιρικής αναφοράς βιωσιμότητας (CSRD) και την αλλαγή των απαιτήσεων δέουσας επιμέλειας, σχετικά με θέματα περιβάλλοντος, κοινωνικής δικτύωσης και διαχείρισης (ESG).
Το ΕΛΚ προσπάθησε αρχικά να σχηματίσει κεντρώα πλειοψηφία, καταλήγοντας σε συμφωνία με τους Σοσιαλιστές και Δημοκράτες (S&D) και τους φιλελεύθερους της Renew Europe τον Οκτώβριο. Η συμφωνία κατέρρευσε όταν ομάδα Σοσιαλιστών ευρωβουλευτών εξέφρασε ενστάσεις για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και τα κοινωνικά δικαιώματα.
Η δέσμη μέτρων "Omnibus I" είναι σύμφωνη με τη συνολική προσέγγιση της κεντροδεξιάς να κάνει τη ζωή των εταιρειών ευκολότερη, καθώς εφαρμόζει τους κανόνες της ΕΕ για τη δέουσα επιμέλεια μόνο στις μεγάλες εταιρείες και καταργεί τα πρόστιμα ύψους έως και 5% του καθαρού κύκλου εργασιών σε βάρος μη συμμορφούμενης εταιρείας.
Όταν έχασε τη στήριξη των Σοσιαλιστών, το ΕΛΚ στράφηκε προς τα δεξιά. Αν το πακέτο μέτρων θεωρούνταν απαράδεκτο από τους σοσιαλιστές και τους φιλελεύθερους, για τους Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές (ECR) και τους ακροδεξιούς Πατριώτες για την Ευρώπη (PfE) και την Ευρώπη των Κυρίαρχων Εθνών (ESN) ήταν αποδεκτό.
Το ΕΛΚ δικαιολόγησε την επιλογή του, επικαλούμενο την ανάγκη να μειωθεί η γραφειοκρατία. "Προτείναμε μόνο τροπολογίες του ΕΛΚ και υποστηρίχθηκαν από τα δεξιά κόμματα μαζί", δήλωσε στους δημοσιογράφους μετά την ψηφοφορία ο Σουηδός ευρωβουλευτής Jörgen Warborn, εισηγητής του νομοσχεδίου.
Η εξήγησή του είναι σύμφωνη με τη στρατηγική του προέδρου του ΕΛΚ Μάνφρεντ Βέμπερ: αποκλείει συνολική συνεργασία με την ακροδεξιά, αλλά βασίζεται στις ψήφους της όταν χρειάζεται.
Το ΕΛΚ υποστηρίζει επίσης ότι αν οι προοδευτικές δυνάμεις έδειχναν μεγαλύτερη ευελιξία, οι ψήφοι της δεξιάς δεν θα ήταν καθοριστικές.
Το τέχνασμα των μεταβλητών πλειοψηφιών
Πέρυσι, το ΕΛΚ υπέγραψε μια άτυπη συμφωνία συνασπισμού με την ονομασία "δήλωση συνεργασίας της πλατφόρμας" με τους σοσιαλιστές και τους φιλελεύθερους, τους παραδοσιακούς συμμάχους του κατά τη διάρκεια της προηγούμενης νομοθετικής περιόδου.
Η τρικομματική συμφωνία ήταν απαραίτητη για να ξεμπλοκάρει το νέο Κολέγιο των Επιτρόπων: το ΕΛΚ συμφώνησε τελικά να υποστηρίξει την Τερέσα Ριμπέρα, που είχε υποδειχθεί από την αριστερή κυβέρνηση της Ισπανίας, ενώ οι σοσιαλιστές και οι φιλελεύθεροι συμφώνησαν να υποστηρίξουν τον Ιταλό Ραφαέλε Φίτο του ECR και στενό σύμμαχο της Τζόρτζια Μελόνι.
Η κεντρώα "πλατφόρμα" προοριζόταν να λειτουργήσει ως σταθερή πλειοψηφία, αλλά ποτέ δεν λειτούργησε ως τέτοια.
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ένας "κυβερνητικός" συνασπισμός είναι πολύ λιγότερο άκαμπτος σε σύγκριση με τα εθνικά κοινοβούλια, όπου ο επικεφαλής της κυβέρνησης προέρχεται κατά κανόνα από το μεγαλύτερο κόμμα.
Ο μόνος τρόπος για να ανατραπεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι η πρόταση δυσπιστίας, η οποία πρέπει να εγκριθεί από τουλάχιστον τα δύο τρίτα των ευρωβουλευτών. Το όριο αυτό είναι τόσο υψηλό που η πιθανότητα ανατροπής της Επιτροπής είναι πολύ λιγότερο πιθανή από ό,τι μιας εθνικής κυβέρνησης, η οποία είναι εξ ορισμού λιγότερο σταθερή.
Η μετατόπιση προς τα δεξιά στο ευρωκοινοβούλιο σημαίνει επίσης ότι το ΕΛΚ έχει μια επιλογή που δεν υπήρχε σε προηγούμενες θητείες. Τα ακροδεξιά κόμματα αποτελούσαν μειοψηφία, αγνοούνταν εύκολα και θεωρούνταν πολύ τοξικά για να συνάψουν συμφωνίες. Η άνοδος της σκληρής δεξιάς στην Ευρώπη σημαίνει περισσότερες έδρες και μια κοινοβουλευτική ομάδα απλά πολύ μεγάλη για να αγνοηθεί.
Για το ΕΛΚ, σημαίνει επίσης ότι μια εναλλακτική πλειοψηφία είναι δυνατή όποτε χρειαστεί.
Η μετατόπιση ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2024, όταν οι ευρωβουλευτές του ΕΛΚ ενώθηκαν με το ECR, το PfE και το ESN για να αναγνωρίσουν τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Εντμούντο Γκολζάλες ως πρόεδρο της Βενεζουέλας σε ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα που ήταν κυρίως συμβολικό. Αλλά η αρχή έγινε.
Η λεγόμενη "πλειοψηφία της Βενεζουέλας" επανεμφανίστηκε σε πιο ουσιαστικές αποφάσεις.
Για παράδειγμα, όταν ο νόμος της ΕΕ για την αποψίλωση των δασών αναβλήθηκε και αμβλύνθηκε με τροπολογίες που εισήγαγαν λιγότερο αυστηρές απαιτήσεις, οι οποίες κατατέθηκαν από το ΕΛΚ και υποστηρίχθηκαν από το ECR, το PfE και το ESN. Παρόμοιες περιπτώσεις περιλαμβάνουν το βραβείο Ζαχάρωφ, τη σύστασημιας ομάδας εργασίας για τον έλεγχο της χρηματοδότησης της ΕΕ προς τις ΜΚΟ και την απόρριψη των νέων κανόνων διαφάνειας.
Η άτυπη συμμαχία είναι τόσο επαναλαμβανόμενη που η ΜΚΟ The Good Lobby δημιούργησε ένα σύστημα παρακολούθησης για να επισημαίνει κάθε φορά που το ΕΛΚ ευθυγραμμίζεται με τη Δεξιά.
Ωστόσο, αυτές οι ψηφοφορίες δεν σημαίνουν μόνιμη αλλαγή της πλειοψηφίας στο Κοινοβούλιο. Το ΕΛΚ εξακολουθεί να συντάσσεται με τις υπόλοιπες κεντρώες δυνάμεις για τα πιο κρίσιμα νομοσχέδια. Οι τρεις ευρωομάδες του κέντρου υπερασπίστηκαν την Επιτροπή σε διαδοχικές ψηφοφορίες δυσπιστίας και συνεργάστηκαν με τους Πράσινους για να απαιτήσουν αλλαγές στον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ.
Παρόλα αυτά, η "πλειοψηφία της Βενεζουέλας" θα μπορούσε να επηρεάσει τη χάραξη πολιτικής κατά τη διάρκεια αυτής της νομοθετικής περιόδου.
Η υποχώρηση της Πράσινης Συμφωνίας μέσω πακέτων απλούστευσης και η ανατροπή των περιβαλλοντικών νόμων θα μπορούσαν να θέσουν τις συμμαχίες σε δοκιμασία, ενώ η απαγόρευση του 2035 για τα αυτοκίνητα με κινητήρα εσωτερικής καύσης εκτιμάται ότι θα αποτελέσει την μητέρα των μαχών μεταξύ της δεξιάς και της αριστεράς.
Το μεταναστευτικό είναι ένα άλλο επίμαχο σημείο που διχάζει το κέντρο.
Οι νέες προτάσεις της Επιτροπής ευθυγραμμίζονται με τη σκληρή γραμμή του ΕΛΚ στο θέμα, την οποία δεν συμμερίζονται ορισμένοι φιλελεύθεροι και πολλοί σοσιαλιστές ευρωβουλευτές. Η δεξιόστροφη πλειοψηφία θα χρειαστεί για να περάσουν αμφιλεγόμενα νομοσχέδια όπως η οδηγία για τις επιστροφές μεταναστών, η οποία επιτρέπει στις χώρες της ΕΕ να δημιουργούν στρατόπεδα απέλασης εκτός του μπλοκ, ή η έννοια της "τρίτης ασφαλούς χώρας", η οποία θα επιτρέψει στακράτη μέλη να απορρίπτουν ορισμένες αιτήσεις ασύλου χωρίς εξέταση.
Η Φον ντερ Λάιεν στα σχοινιά
Το φλερτ του ΕΛΚ με την ακροδεξιά αποτελεί πονοκέφαλο και για την Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν.
Από τον διορισμό της το 2019, η πρόεδρος της Επιτροπής βασίζεται στην παραδοσιακή κεντρώα πλειοψηφία για να προωθήσει την ατζέντα της.
Κατά την εκστρατεία επανεκλογής της πέρυσι, η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι θα συνεργαζόταν μόνο με "φιλοευρωπαϊκά, υπέρ του κράτους δικαίου, υπέρ της Ουκρανίας" κόμματα. Για να εξασφαλίσει την επανεκλογή της, στράφηκε στα τέσσερα κεντρώα κόμματα, συμπεριλαμβανομένων, προς μεγάλη απογοήτευση του ΕΛΚ, των Πρασίνων.
Κατά τη διάρκεια αυτών των διαπραγματεύσεων, υποσχέθηκε να τραβήξει μια γραμμή μεταξύ του κέντρου και της ακροδεξιάς, μια δέσμευση που οι προοδευτικοί θυμούνται μέχρι σήμερα.
"Σήμερα είναι μια καλή μέρα για την Ευρώπη, διότι αυτή η ψηφοφορία δείχνει ότι το κέντρο κρατάει", δήλωσε πέρυσι μετά την έγκριση του Κολλεγίου των Επιτρόπων της. "Τα επόμενα πέντε χρόνια, αυτό που θα έχει απόλυτη κρίσιμη σημασία είναι η ενότητα. θέλω να το τονίσω αυτό".
Η φον ντερ Λάιεν τάσσεται σθεναρά υπέρ του κέντρου, ακόμη και αν η φιλοευρωπαϊκή της πλειοψηφία έχει αποδυναμωθεί και κατακερματιστεί σε σύγκριση με την πρώτη της θητεία.
Οι αξιωματούχοι της Επιτροπής ανησυχούν για τον κατακερματισμό και την πόλωση στο Κοινοβούλιο, καθώς οι κρίσιμες ψηφοφορίες καταλήγουν σε αλληλοκατηγορίες μεταξύ των ίδιων των κομμάτων που υποτίθεται ότι πρέπει να υποστηρίξουν το όραμα της προέδρου.
Εν τω μεταξύ, η υπομονή εξαντλείται μεταξύ των κρατών μελών, των πραγματικών φορέων εξουσίας.
Οι διπλωμάτες ενοχλούνται από την ανικανότητα του Κοινοβουλίου να ενεργήσει με ταχύτητα και αποφασιστικότητα σε μια εποχή πολλαπλών προκλήσεων. Υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι οι δύο συννομοθέτες - το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο - κινούνται σε διαφορετικές, ασυμβίβαστες κατευθύνσεις.
Για την Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, αυτό σημαίνει πρόσθετες επιπλοκές.
Από τη μία πλευρά, είναι αποφασισμένη να κρατήσει τους προοδευτικούς στο πλευρό της. Τον Σεπτέμβριο, παρουσίασε κυρώσεις κατά του Ισραήλ για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γάζα και υποσχέθηκε νέα δράση για την καταπολέμηση της στεγαστικής κρίσης, δύο βασικά θέματα για την Αριστερά.
Από την άλλη, έχει επίγνωση της ευρύτερης μετατόπισης προς τα δεξιά - και αυτό αντανακλάται στην πολιτική της.
Η φον ντερ Λάιεν έχει αναπτύξει στενή σχέση με τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι και τον Πολωνό πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ, οι οποίοι προέρχονται όλοι από τη δεξιά και την έχουν πιέσει να αναιρέσει στοιχεία της πρώτης θητείας της.
Η πιο αξιοσημείωτη ανατροπή της είναι η Πράσινη Συμφωνία, την οποία κάποτε χαιρέτισε ως τη στιγμή που η Ευρώπη "ανέβηκε στο φεγγάρι". Τώρα, μιλάει για απεξάρτηση από τον άνθρακα και για μια "καθαρή" ευρωπαϊκή βιομηχανία.
Τελικά, ως πρόεδρος της Επιτροπής, η φον ντερ Λάιεν έχει ως στόχο να δει τις προτάσεις της να περνούν από το ευρωκοινοβούλιο. Με τα κράτη μέλη, γνωρίζει ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο μεγάλο. Στο ευρωκοινοβούλιο ωστόσο οι συσχετισμοί είναι περίπλοκοι.