Στόχος η αποκατάσταση των γεωργικών εκτάσεων στην Ευρώπη, μέχρι το 2030
Καλώς ήλθατε σ' αυτή την ειδική εκπομπή Futuris, όπου θα ανακαλύψουμε τις αποστολές που θέτει σε εφαρμογή η Ευρώπη για να βρει λύσεις στις μεγάλες προκλήσεις των καιρών μας, όπως είναι για παράδειγμα η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η προστασία του εδάφους και της θάλασσας, η μάχη ενάντια στον καρκίνο. Υπάρχουν πέντε τομείς αυτής της πρωτοβουλίας που περιλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Ορίζων, που ξεκινά το 2021.
Καλεσμένη μας η Μαρίγια Γκάμπριελ, η Ευρωπαία Επίτροπος για θέματα Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας. Μας εξηγεί ποια είναι η βάση πάνω στην οποία σχεδιάστηκε αυτό το δεκαετές πρόγραμμα και ποιοι είναι οι στόχοι του.
**Μαρίγια Γκάμπριελ, Ευρωπαία Επίτροπος για θέματα Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας:
**
«Θέματα όπως η μάχη ενάντια στον καρκίνο, η κλιματική αλλαγή, οι έξυπνες πόλεις, η υγεία των εδαφών, των ωκεανών και του νερού της θάλασσας επιλέχθηκαν, γιατί ο αντίκτυπός τους είναι τεράστιος για τους ευρωπαίους πολίτες. Αυτό έγινε γιατί πρέπει να δράσουμε όλοι μαζί για να δούμε συγκεκριμένα αποτελέσματα. Και αυτό είναι που βλέπουμε στις συστάσεις που κάνουν οι μελέτες μας. Για παράδειγμα, η αποστολή για τον καρκίνο θέτει ως στόχο να σώσουμε 3 εκατομμύρια ζωές μέχρι το 2030. Στην ήπειρό μας ζει λιγότερο από το 10% του πληθυσμού του πλανήτη, αλλά το 25% των διαγνωσμένων περιπτώσεων είναι στην Ευρώπη. Πρέπει να δράσουμε».
Κλαούντιο Ροσμίνο, Euronews:
Ποια είναι τα σημεία κλειδιά για την επιτυχία αυτών των αποστολών;
Μαρίγια Γκάμπριελ, Ευρωπαία Επίτροπος για θέματα Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας:
Καταρχάς, η κάθε αποστολή πρέπει να υιοθετείται από τους πολίτες. Πρέπει να κατανοήσουν ότι τους αφορά. Μέσα από την συμμετοχή τους στη διαδικασία, πρέπει να βλέπουν αποτελέσματα. Γι' αυτό είμαι χαρούμενη που μπόρεσα να οργανώσω αυτή τη διαδικασία από την αρχή. Αυτή η νέα μορφή διαχείρισης, που είναι μια μορφή συνδημιουργίας, μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο λήψης των αποφάσεων στο μέλλον.
Κλαούντιο Ροσμίνο, Euronews:
Σήμερα θα μιλήσουμε για την αποστολή της Ε.Ε. για την Υγεία του Εδάφους και των Τροφίμων. Ο στόχος είναι η αποκατάσταση του 70% των γεωργικών εκτάσεων μέχρι το 2030. Ο επικεφαλής της αποστολής Κέες Βέερμαν μας εξηγεί ποιες είναι οι δράσεις που θα γίνουν για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος
Κέες Βέερμαν, Πρόεδρος της Αποστολής για την Υγεία του Εδάφους και των Τροφίμων:
«Μία από τις πιο σημαντικές δράσεις είναι να σταματήσουμε την αποσάθρωση του εδάφους. Να σταματήσουμε τη σφράγιση του εδάφους και τη μόλυνσή του. Να κάνουμε τα εδάφη πιο υγιή, αυξάνοντας το επίπεδο άνθρακα στο έδαφος, και την αποθήκευση νερού, ώστε η βιοποικιλότητα, η γεωργία, η παραγωγή τροφίμων, η δασοκομία αλλά και οι άνθρωποι που ζουν στις πόλεις να μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση των εδαφών».
Κλαούντιο Ροσμίνο, Euronews:
Τέτοιο παράδειγμα είναι το πρότζεκτ Best4Soil. Πήγαμε στην Αυστρία για να δούμε έναν τρόπο διαχείρισης του εδάφους, που συνδυάζει αρμονικά τη φύση με την επιστήμη.
Αυστρία - Best4Soil
Το έδαφος είναι ουσιώδες για οποιαδήποτε βιώσιμη διαδικασία υπάρχει στη Γη και αφορά τη ζωή. Περισσότερο από το 95% των τροφίμων μας προέρχεται από παραγωγές που συνδέονται με τη γη. Γι' αυτό πρέπει να είναι υγιές. Παρόλα αυτά, το 60-70% του ευρωπαϊκού εδάφους είναι μη υγιές όσον αφορά την παρουσία οργανικών υλικών και μεταλλικών στοιχείων που αποτελούν θρεπτικές ουσίες για φυτά και μικροοργανισμούς. Αυτό οφείλεται σε μια σειρά ακατάλληλων μεθόδων καλλιέργειας της γης όπως είναι για παράδειγμα η εντατικοποίηση της παραγωγής, η υπερβολική άρδευση, η μόλυνση με χημικά και φυτοφάρμακα. Τα εδάφη επηρεάζονται επίσης από την κλιματική αλλαγή, τη διάβρωση και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Αυτό το αγρόκτημα στην Αυστρία αποτελεί υπόδειγμα καλής συνεργασίας μεταξύ φύσης και επιστήμης: «Εάν συνδυάσουμε αυτές τις δύο προσεγγίσεις, τότε θα έχουμε ταχύτερα στη διάθεσή μας μια βιώσιμη λύση. Θέλουμε να συνεργαστούμε με επιστήμονες ώστε να αξιολογήσουμε και να ελέγξουμε νέες λύσεις και νέα συστήματα. Μετά θα τα παρουσιάσουμε στους επαγγελματίες συναδέλφους μας και στην υπόλοιπη κοινωνία» εξηγεί ο Άλφρεντ Γκραντ, ιδιοκτήτης του αγροκτήματος Γκραντ.
Το συγκεκριμένο αγρόκτημα που βρίσκεται στο Άμπσντορφ, εφαρμόζει στο πλαίσιο του πρότζεκτ τις κατάλληλες πρακτικές και εναλλαγές καλλιεργειών στο ίδιο χωράφι για να βελτιώσει την κατάσταση του εδάφους: «Υπάρχουν διαφορετικές μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας αγρότης, όπως η εφαρμογή κομπόστ, η σπορά χειμερινών ειδών ή η ενδιάμεση σπορά ή η αμειψισπορά. Χρησιμοποιούμε το κομπόστ αμέσως μετά την συγκομιδή. Προσπαθούμε να σπείρουμε λαχανικά και άλλα φυτά. Όσο πιο πολύχρωμα και διαφορετικά είναι, τόσο περισσότερο ζωή δίνουμε στο χώμα με το κομπόστ, τόσο πιο υγιές γίνεται το έδαφος. Και χρησιμοποιούμε και λιγότερα φυτοφάρμακα» τονίζει ο Γκραντ.
Ανάλογα με τον τύπο του εδάφους, η γη μπορεί να χρειαστεί ως και 1000 χρόνια για να παράγει 1 εκατοστό γόνιμου εδάφους. Χρειάζονται όμως μόνο λίγα χρόνια κακής χρήσης για να το απολέσει. Το πρότζεκτ Best4Soil αναδεικνύει τις δράσεις που πρέπει να ακολουθηθούν: «Η πρόκληση για τη γεωργία είναι να θρέψει τον κόσμο και τον αυξανόμενο πληθυσμό του πλανήτη. Όπως μπορούμε να δούμε σε πολλά μέρη, η ποιότητα του εδάφους μειώνεται, εξαιτίας των βαριών μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται και των συστημάτων εντατικής παραγωγής. Είναι πολύ σημαντικό να προσπαθήσουμε να οδηγήσουμε τη διαχείριση των εδαφών σε ένα πιο βιώσιμο σχήμα» επισημαίνει ο Χαρμ Μπρινκς, συντονιστής του πρότζεκτ Best4Soil.
Στο αγρόκτημα Γκραντ, το κομπόστ παίζει καθοριστικό ρόλο στο μοντέλο βιοποικιλότητας που ακολουθείται. Η αποσύνθεση της οργανικής ύλης είναι μέρος του κύκλου της φύσης. Το βιολογικό κομπόστ γαιοσκωλήκων, οι ενδιάμεσες καλλιέργειες, τα φυτά που καλλιεργούνται για να προστατέψουν το έδαφος από τη διάβρωση και τη διατήρηση της γονιμότητάς του, είναι πρακτικές που ενισχύουν την ποιότητα του εδάφους: «Ο μεγάλος αριθμός μικροοργανισμών παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία του εδάφους. Όσον μεγαλύτερος είναι, τόσο μεγαλύτερη είναι η ποικιλία των ειδών, τόσο πιο σταθερό είναι το χώμα, τόσο λιγότερες ασθένειες και προβλήματα παρουσιάζει» υπογραμμίζει ο Άλφρεντ Γκραντ.
Πέρα από το κομπόστ από γαιοσκώληκες, ένα άλλο φυσικό λίπασμα που δοκιμάζεται εδώ είναι η θερμοφιλική κομποστοποίηση. Είναι ένας συνδυασμός οργανικής ύλης με ποσότητα άνθρακα και αζώτου. Ερευνητές όπως ο Φλόριαν Σιτς, αναλύουν τακτικά δείγματα για να ελέγξουν την ποιότητα και τα στοιχεία που απελευθερώνονται στο χώμα και την ατμόσφαιρα, ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε μόλυνση. Η διαδικασία του σχηματισμού κομπόστ ενεργοποιείται μέσω βακτηρίων και μυκητών: _«Στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσουμε την ενέργειά μας και τους πόρους μας. Η βιομάζα είναι μια πηγή ενέργειας. Πάνω από όλα όμως το άζωτο. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι αποταμιεύουμε τη μεγαλύτερη ποσότητα». _
Το Κήπος του αγροκτήματος είναι ένα παράδειγμα μικρής κλίμακας αυτής της προσέγγισης που βασίζεται στη φύση. Η ιδέα είναι η παραγωγή πολλών διαφορετικών, υγιεινών τροφίμων σε μικρές εκτάσεις και η πώλησή τους στις τοπικές κοινότητες. Η καλλιέργεια και η συγκομιδή τους γίνονται κυρίως με το χέρι. Δεν χρησιμοποιούνται βαριά μηχανήματα: «Ο δικός μας τρόπος παραγωγής λαχανικών έχει πολλά πλεονεκτήματα, όσον αφορά την οικονομική, οικολογική και κοινωνική διάσταση. Για μένα προσωπικά, το πιο σημαντικό είναι οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται, ότι έχουμε άμεση επαφή με τον καταναλωτή και ότι παρέχουμε εκπαίδευση. Και επίσης ότι προστατεύουμε το έδαφος και το περιβάλλον» αναφέρει η Λίβια Κλέν, υπεύθυνη παραγωγής του Κήπου Γκραντ.
Το βιώσιμο έδαφος είναι το κλειδί για την ισορροπία του οικοσυστήματος. Λειτουργώντας σαν σφουγγάρι, αποθηκεύοντας άνθρακα και μειώνοντας τα αέρια του θερμοκηπίου, το έδαφος μπορεί να αμβλύνει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.