ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣτον Κεραμεικό, το «κάλλιστον προάστειον» όπως το αποκάλεσε ο Θουκυδίδης και πιο συγκεκριμένα στον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο είναι αφιερωμένη η φετινή πολυτελής έκδοση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Λάτση, που εντάσσεται στην ενότητα «Ο κύκλος των Μουσείων». 330 σελίδες, 450 φωτογραφίες εστιάζουν σ’ αυτό τον πασίγνωστο τόπο της Αθήνας, αυτήν την υπαίθρια αίθουσα τέχνης, που δυστυχώς πολλοί από εμάς δεν έχουμε επισκεφτεί ποτέ. Περνάμε τόσο συχνά δίπλα από τον χώρο που ορίζουν οι οδοί Ερμού, Ασωμάτων και Πειραιώς, αλλά σπάνια βρίσκουμε το χρόνο να ρίξουμε μια ματιά, να πάμε μια βόλτα σ’ αυτή την όαση, όπου το παρελθόν συναντά το παρόν της σύγχρονης Αθήνας.
Συγγραφείς είναι δύο εξαίρετοι αρχαιολόγοι, η Ελένη Μπάνου και ο Λεωνίδας Μπουρνιάς, οι οποίοι τόνισαν ότι δεν πρόκειται για οδηγό του μουσείου. Είναι ένα έργο που ενώ βασίζεται σε έγκυρη και πρόσφατη επιστημονική έρευνα, παραμένει εύληπτο, έχει ενδιαφέρον για τους ειδικούς επιστήμονες και είναι εξαιρετικά ελκυστικό για το ευρύ κοινό. Πώς να μην είναι άλλωστε;
Ο Κεραμεικός αποτελεί κομβικό σημείο της πόλης των Αθηνών από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Και δεν είναι μόνο το σπουδαιότερο διαχρονικό κοιμητήριο της πόλης. Πέρα από νεκροταφείο των επιφανών πολιτών της αρχαίας Αθήνας, των τιμημένων μαχητών των πολέμων, των νέων αθλητών, και της αριστοκρατίας, ήταν συνώνυμος με μια ολόκληρη τέχνη, την κεραμική, στην οποία οφείλει το όνομά του. Πλήθος κεραμέων εργάζονταν στην περιοχή. Αυτός είναι ο τόπος καταγωγής των περίφημων αττικών αγγείων. Από εκεί μάλιστα ξεκινούσε η πομπή με το πέπλο της θεάς Αθηνάς, που κατέληγε στον Παρθενώνα, κατά τη διάρκεια της λαμπρής γιορτής των Παναθηναίων. Στο Δρόμο και το Δημόσιο Σήμα, η αθηναϊκή πολιτεία τιμούσε με επιτάφιους λόγους και αγώνες τους νεκρούς της και με λαμπρές γιορτές τους θεούς. Εκεί εκφώνησε ο Περικλής τον περίφημο επιτάφιο λόγο του.
Από τον αρχαιολογικό χώρο που έχει έκταση περίπου 39 στρέμματα, έχει αναδυθεί πλήθος ευρημάτων: υπέροχα γλυπτά που κοσμούσαν τάφους, κεραμικά με μοναδικής αισθητικής ζωγραφικές παραστάσεις από μύθους και από την καθημερινή ζωή, ίχνη από το Πομπείο στα αρχαία τείχη, επιτύμβιες στήλες διάσημων τέκνων της πόλης, κομμάτια αγγείων που είχαν χρησιμοποιηθεί για τον εξοστρακισμό διάσημων Αθηναίων όπως ο Θεμιστοκλής, ο Κίμων κ.ά. Στον ίδιο τόπο λοιπόν μπορεί να θαυμάσει λοιπόν κανείς το μεγαλείο της αρχαίας Αθήνας, αλλά και το όνειδος, τις μικροπρέπειες και τα «μαχαιρώματα από πίσω» της πόλης, καθώς ο εξοστρακισμός χρησιμοποιήθηκε επανειλημμένα από τους δημαγωγούς για να βγάλουν από τη μέση μέσω της διαβολής και της συκοφαντίας αξιόλογους πολιτικούς. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Το κλεινόν άστυ έπεσε θύμα της αλαζονείας του και των δημαγωγών του.
Στο βιβλίο ξετυλίγεται όλη η ιστορία του Κεραμεικού ανά τους αιώνες, η ανασκαφική δραστηριότητα, οι τάφοι, οι επιγραφές, τα γλυπτά, αναλυτική περιγραφή του τι βρίσκεται που, οι εορτές που προορίζονταν για τους ζώντες και αυτές που ήταν για τους νεκρούς όλα και με έναν τρόπο διεξοδικό και γλαφυρό. Όλα τα ευρήματα του Κεραμεικού ξαναβρίσκονται φωτογραφικά πλάι-πλάι, καθώς άλλα αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, άλλα στο Επιγραφικό, άλλα στο μικρό μουσείο του Κεραμεικού και άλλα στον χώρο.
Ποια είναι η χρησιμότητα αυτού του τόμου, σύμφωνα με τους συγγραφείς του;
Η αρχαιολόγος Ελένη Μπάνου υπογραμμίζει: «Το βιβλίο αυτό πιστεύουμε ότι θα αποτελέσει εργαλείο και αφορμή για τη σχεδιαζόμενη ανάπτυξη του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού. Από το 2004 που ανακαινίσθηκε, από την τότε Γ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, το αρχαιολογικό μουσείο του χώρου στη μορφή που χαιρόμαστε σήμερα, η Εφορεία έχει αποδυθεί σε μία προσπάθεια αναμορφώσεως του χώρου με δράσεις όπως μελέτες επανέκθεσης άγνωστων γλυπτών από τις αποθήκες, αποκαταστάσεις και συντηρήσεις μνημείων».
Ο αρχαιολόγος Λεωνίδας Μπουρνιάς επισημαίνει: «Καταβάλαμε κάθε προσπάθεια να φωτίσουμε τα μνημεία σε σχέση με το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο της εποχής και της κοινωνίας που τα δημιούργησε. Επιδίωξή μας ήταν να προβάλουμε κατά το δυνατόν μνημεία όχι πολύ γνωστά. Έτσι, εκτός από όσα γνωστά και πολυφωτογραφημένα μπορεί ο επισκέπτης να απολαύσει στη μόνιμη έκθεση του μουσείου, επιλέξαμε να περιλάβουμε και ορισμένα ευρήματα που λόγω έλλειψης χώρου και, παρά τη σημασία τους, δεν εκτίθενται.».
Θεμελιώδης σκοπός του Κύκλου των Μουσείων, της ενότητας δηλαδή που εντάσσεται αυτή η έκδοση, αποτελεί η προβολή του κάθε μουσείου και αρχαιολογικού χώρου με όρους υψηλής ποιότητας, δηλαδή επιστημονικά κείμενα, πλούσια εικονογράφηση και προσεγμένη εκδοτική παραγωγή. Πέρα από την ευρεία λίστα διάθεσης του τόμου στην Ελλάδα σε υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, πανεπιστήμια, μουσεία και ερευνητικά κέντρα, υλοποιείται και ένα ευρύτατο πρόγραμμα αποστολής σε σημαντικούς φορείς του εξωτερικού. Από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης μέχρι το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Ντόχα και από το Ερμιτάζ και το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης μέχρι τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Πλήθος εκπαιδευτικών, πολιτιστικών και ερευνητικών φορέων γίνονται αποδέκτες της κάθε έκδοσης.
Απώτερος στόχος του Ιδρύματος Λάτση είναι αυτή η έκδοση να φωτίσει με τρόπο εύπεπτο αλλά ταυτόχρονα ουσιαστικό την ιστορία του συγκεκριμένου χώρου και να αυξήσει τον αριθμό των επισκέψεων, είτε αυτές είναι φυσικές, είτε ψηφιακές. Η συγκεκριμένη πολυτελής έκδοση αλλά και όλες οι προηγούμενες είναι διαθέσιμες στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, στον ιστότοπο του Ιδρύματος Λάτση, www.latsis-foundation.org.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
INFO ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ:
Ο τόμος «Κεραμεικός» αριθμεί συνολικά 330 σελίδες και εικονογραφήθηκε με 405 φωτογραφίες του κ. Σωκράτη Μαυρομμάτη. Τη γενική φροντίδα της έκδοσης είχε η κα Ειρήνη Λούβρου των εκδόσεων ΟΛΚΟΣ, ο σχεδιασμός και η καλλιτεχνική επιμέλεια έγιναν από τον κ. Δημήτρη Καλοκύρη ενώ η εκτύπωση πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία Φωτόλιο & Typicon Α.Ε.. Υπεύθυνη για τους διαχωρισμούς ήταν η Indigo Graphics A.E., για την επεξεργασία των εικόνων οι κ. Νίκος Λαγός και κα Ελίζα Κοκκίνη και για τη βιβλιοδεσία ο κ. Γ. Ηλιόπουλος. Η τυπογραφική διόρθωση πραγματοποιήθηκε από τον κ. Παντελή Μπουκάλα ενώ η μετάφραση στην αγγλική γλώσσα από την κα Ντέμπορα Καζάζη.