Ο Λιθουανός σκηνοθέτης ανεβάζει τον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου στις 6 & 7 Ιουλίου
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟ Τσέζαρις Γκραουζίνις δεν χρειάζεται συστάσεις. Ο Λιθουανός σκηνοθέτης που ζει στη χώρα μας εδώ και αρκετά χρόνια, «κατεβαίνει» για τρίτη φορά στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, με τον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου και μια εκλεκτή ομάδα συντελεστών, την Παρασκευή 6 και το Σάββατο 7 Ιουλίου.
Μετά την μεγάλη επιτυχία που συνάντησαν οι παραστάσεις του «Οιδίπους Τύραννος» και «Επτά επί Θήβας», ο σκηνοθέτης ανεβάζει για δεύτερη φορά Αισχύλο και επιλέγει ξανά τον Γιάννη Στάνκογλου να ερμηνεύσει όχι μόνο τον ομώνυμο πρωταγωνιστικό ρόλο αλλά και τον Αίγισθο. Τέλος εστιάζει όχι στην πολιτική, αλλά στη μεταφυσική πλευρά του έργου, αναδεικνύοντας τη δύναμη του ανθρώπινου πεπρωμένου.
Μιλήσαμε με τον Τσέζαρις Γκραουζίνις για τα ζητήματα που κέντρισαν το ενδιαφέρον του στο συγκεκριμένο κείμενο, για τη σχέση του με την αρχαία τραγωδία, πώς την προσεγγίζει και γιατί αυτά τα έργα συνεχίζουν να μας απασχολούν σήμερα.
-Ποιος ήταν ο λόγος που στραφήκατε στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου αυτή τη φορά; Ποιο ήταν το στοιχείο που σας κέντρισε το ενδιαφέρον;
Αυτή η τραγωδία με έχει απασχολήσει πολύ, εδώ και χρόνια. Η πρώτη φορά που καταπιάστηκα με το συγκεκριμένο έργο ήταν πριν από 20 χρόνια στη Σουηδία. Να πω την αλήθεια, δεν θυμάμαι τον λόγο που αυτό το έργο μου έλκυσε την προσοχή. Από τότε όμως με απασχολεί έντονα, γι’ αυτό επιστρέφω ξανά μετά από τόσα χρόνια. Είναι ένα σημαντικό έργο που αφορά το σήμερα, όχι μόνο για την πολιτική του διάσταση. Η δική μου επιθυμία να το ανεβάσω δεν έχει να κάνει κυρίως με την πολιτική. Η αρχαία τραγωδία είναι για μένα ηθική, φιλοσοφία, οντολογία και μεταφυσική.
-Εσείς που εστιάσατε;
Δεν υπάρχει ένα στοιχείο που να έχω εστιάσει. Αντίθετα, θα έλεγα ότι υπάρχει ένας τρόπος ανάγνωσης που κάνω σ’ αυτό το έργο. Δεν θέλω να τον προσδιορίσω, γιατί οι θεατές που θα έρθουν να δουν την παράσταση δεν πρέπει να είναι με κανένα τρόπο προδιατεθειμένοι. Αυτό που ελκύει εμένα περισσότερο στο έργο είναι το θέμα της αναπόφευκτης μοίρας αλλά και η πικρή ειρωνεία του τραγικού ποιητή, που μας λέει ότι ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Είναι τόσο εμφανές στη συγκεκριμένη τραγωδία. Οι χαρακτήρες είναι τόσο πεισμένοι για το δίκιο τους, ώστε καταλήγουν να διαπράξουν νέα εγκλήματα. Έτσι ο φαύλος κύκλος του αίματος συνεχίζεται.
-Πραγματικά, αυτό το έργο έχει να κάνει πολύ με αυτή την αίσθηση δικαιοσύνης. Γιατί δεν κλείνει αυτός ο κύκλος;
Νομίζω ότι το λέει πολύ εύστοχα ο χορός του συγκεκριμένου έργου: ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση να εκπροσωπήσει τη δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη είναι θέμα των θεών, του Δία. Ποτέ δεν σταματάς να μαθαίνεις τι είναι δίκαιο, μέχρι να πεθάνεις. Γι’ αυτό όταν αναλαμβάνεις να αποδώσεις δικαιοσύνη, γρήγορα θα πέσεις και εσύ θύμα της.
-Εσείς πώς βλέπετε τον Αγαμέμνονα;
Είναι ένας άνθρωπος που ψάχνει απαντήσεις. Αναζητεί το νόημα της ύπαρξης. Αναρωτιέται αν είναι ή δεν είναι δίκαιος. Αν μετά από όλα αυτά που έχει κάνει, είναι οι θεοί μαζί του ή δεν είναι. Ψάχνει να βρει τον τρόπο να πει ότι ήταν εργαλείο στα χέρια των θεών για να συμβούν όλα αυτά. Και αυτό βέβαια στη συνέχεια ο Αισχύλος το ανατρέπει με εξαιρετικό τρόπο. Σκιαγραφεί έναν χαρακτήρα που είναι βαθιά αβέβαιος για τις πράξεις του. Είναι ένα πλούσιο δραματικό πρόσωπο με πολλές διαφορετικές πλευρές. Εκφράζει εξαιρετικά τον παραλογισμό του κόσμου μας. Ο συγγραφέας του μας καλεί να αναρωτηθούμε για τις πράξεις, τις παραλείψεις, τα λάθη μας.
-Αντιπροσωπεύει όμως κι έναν κόσμο που είναι στο τέλος του. Ένα κόσμο μυθικών ηρώων. Έναν κόσμο που θα αντικατασταθεί από καθημερινούς ανθρώπους. Από απλούς θνητούς. Και μάλιστα στη δική σας παράσταση ο ίδιος ηθοποιός, ο Γιάννης Στάνκογλου θα ερμηνεύσει και τους δύο ρόλους: δηλαδή τον Αγαμέμνονα και τον Αίγισθο.
Αυτός ακριβώς ήταν ο στόχος μου. Ο ίδιος άνθρωπος να καταστραφεί δύο φορές. Και οι δύο χαρακτήρες είναι καταδικασμένοι. Δεν μπορούν να αποφύγουν την μοίρα τους.
-Παρόλο που η τραγωδία ονομάζεται Αγαμέμνων με έναν τρόπο είναι η γυναίκα του η Κλυταιμνήστρα, που είναι το πρωταγωνιστικό πρόσωπο. Αυτή είναι η κινητήριος δύναμη.
Είναι πραγματικά το κεντρικό πρόσωπο του έργου, που θα μας απασχολήσειο και στα επόμενα μέρη της τριλογίας. Απλά δεν θα φαίνεται εκεί, τόσο αποφασισμένη, όσο είναι στο συγκεκριμένο έργο. Για μας εδώ, η πιο σημαντική στιγμή της είναι εκείνη που αρχίζει να αμφιβάλλει. Τι γίνεται εκείνη τη στιγμή στην καρδιά και το μυαλό της, μετά την υπεράνθρωπη απόφαση που παίρνει να τον σκοτώσει;
-Αισθάνεστε ότι αυτά τα έργα αφορούν τη σημερινή μας ζωή, τη δική μας κατάσταση;
Οπωσδήποτε. Μας αφορούν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Κοιτάξτε απλά πόσα στοιχεία από την τραγωδία έχουν οι ζωές μας. Τα ρητορικά σχήματα που χρησιμοποιούν οι πολιτικοί μας. Τα μοντέλα και οι ρόλοι της αρχαιοελληνικής τραγωδίας αναπαράγονται παντού: από το θέατρο και τον κινηματογράφο μέχρι την καθημερινότητά μας. Γι’ αυτό κατά τη γνώμη μου πρέπει όλοι να ξεκλέβουμε δύο ώρες από τη ζωή μας για να μπορούμε να βλέπουμε αυτά τα έργα. Γιατί είναι πραγματικά διδακτικά. Μας βάζουν να σκεφτούμε τι είναι η ζωή, τι είναι η μοίρα, τι είναι ανθρώπινο και τι όχι, ποια είναι τα πάθη μας και που μας οδηγούν. Εγώ δεν φτιάχνω μια παράσταση με στόχο να διδάξω κάτι. Σέβομαι το κοινό μου. Η δική μου δουλειά είναι απλά να του δώσω την εμπειρία αυτού του ταξιδιού, αυτής της διαδρομής σε καθηλωτικές πανανθρώπινες ιστορίες. Είναι το ίδιο το έργο που μιλά στην ψυχή και το μυαλό των θεατών του.
-Αυτό είναι για σας η αρχαία τραγωδία;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΝαι ακριβώς αυτό! Η αρχαία τραγωδία δεν είναι ερμηνεία του έργου, εφέ, εξυπνάδες ή σκηνοθετισμοί. Ο σκηνοθέτης πρέπει απλά να φωτίσει αυτό το κείμενο. Να ταξιδέψει το κοινό του σ’ αυτό το δραματικό τοπίο, που πολλές φορές μπορεί να γίνει εφιαλτικό. Πρέπει να αφουγκράζεσαι το λόγο, στη συγκεκριμένη περίπτωση, του Αισχύλου γιατί αλλιώς έχεις χάσει την ουσία. Πρέπει να ομολογήσω εδώ ότι είμαστε πολύ τυχεροί, που έχουμε την νέα, εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα. Αυτή η ποίηση του κειμένου, που μας έχει παραδώσει, μας βοηθά να περάσουμε τον εφιάλτη του παραλόγου της ανθρώπινης ζωής, όπως προκύπτει μέσα από το έργο. Μας βοηθά να καθαρίσουμε, να δούμε τη ζωή με διαφορετικό τρόπο, να την αγαπήσουμε.
-Έχετε βρει έναν λιτό, σύγχρονο, ουσιαστικό τρόπο να προσεγγίζετε τις αρχαίες τραγωδίες. Το είδαμε τόσο στον «Οιδίποδα Τύραννο», όσο και στους «Επτά επί Θήβας». Ποιος είναι ο τρόπος που δουλεύετε;
Δεν ξέρω να σας πω. Εσείς νομίζω ότι το καταλαβαίνετε καλύτερα. Για μένα είναι πολύ δύσκολο να σχολιάζω τη δουλειά μου. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι δεν νιώθω την ανάγκη να βγάλω δικές μου σκηνοθετικές εξυπνάδες στο έργο. Ξεκινάω πάντα με πολύ θάρρος τις πρόβες, χωρίς να ξέρω πολύ καθαρά ποιος είναι ο στόχος, που ακριβώς θέλω να πάμε. Εννοώ, ότι αφήνω το κείμενο να μας οδηγήσει. Πιστεύω ότι δεν πρέπει να ψάξω για κάτι καινούργιο ή κάτι σύγχρονο. Ψάχνω τα πράγματα που είναι αιώνια, καθολικά και αφορούν τους πάντες. Γιατί κατά βάθος πιστεύω ότι οι άνθρωποι σαν πλάσματα δεν έχουμε αλλάξει ιδιαίτερα μέσα στους αιώνες. Δυόμιση χιλιάδες χρόνια δεν είναι τίποτε για το ανθρώπινο γένος. Δεν έχουμε γίνει ούτε πιο έξυπνοι, ούτε έχουμε λύσει ζωτικά προβλήματα του βίου μας. Μόνο τεχνολογία έχουμε παραπάνω, αλλά αυτή μας κάνει λίγο πιο χαζούς νομίζω (γέλια).
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣκηνοθεσία: Τσέζαρις Γκραουζίνις
Σκηνικά – Κουστούμια: Κέννυ ΜακΛέλλαν
Μουσική-Μουσική Διδασκαλία: Χάρης Πεγιάζης
Κίνηση: Έντι Λάμε
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΒοηθός Σκηνοθέτη: Συγκλητική Βλαχάκη
Βοηθός Ενδυματολόγου: Σοφία Βάσο
Σύμβουλος Δραματουργίας: Παναγιώτης Σκούρας
Παίζουν: Μαρία Πρωτόπαππα, Γιάννης Στάνκογλου, Αργύρης Πανταζάρας, Ιώβη Φραγκάτου και ο Θοδωρής Κατσαφάδος
Χορός: Μάρκος Γέττος, Δημήτρης Γεωργιάδης, Τάσος Θεοφιλάτος, Πανάγος Ιωακείμ, Δημήτρης Καραβιώτης, Ηλίας Μενάγιερ, Δημήτρης Μηλιώτης, Αλέξανδρος Μούκανος, Αλέξανδρος Μπαλαμώτης, Βασίλης Παπαγεωργίου, Κλέαρχος Παπαγεωργίου, Γιώργος Παπανδρέου
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗPromo photos: Τάσος Θώμογλου
Φωτογραφίες παράστασης & αφίσας, trailer: Πάτροκλος Σκαφίδας
Παραγωγή: Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου - Stefi & Lynx Productions/Arcadia Media - ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Βέροιας - ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κοζάνης
INFO
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ6 & 7 Ιουλίου, 21:00
Αγαμέμνων του Αισχύλου
Εισιτήρια από 8€ (early bird: 6,40€) στο greekfestival.gr και το 210 32 72000
Tip: Εξασφαλίστε τη μεταφορά σας στην Επίδαυρο για να παρακολουθήσετε την παράσταση με εισιτήριο λεωφορείου που κοστίζει μόλις 11 ευρώ, μέσω του site του Φεστιβάλ Αθηνών και της σελίδας της παράστασης