Βιμ Μέρτενς: «Είναι το κοινό που ολοκληρώνει την εμπειρία της μουσικής σύνθεσης»

Βιμ Μέρτενς: «Είναι το κοινό που ολοκληρώνει την εμπειρία της μουσικής σύνθεσης»
Από Γιώργος Μητρόπουλος
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια
Κοινοποιήστε το άρθροClose Button

Ο αρχιτέκτονας του μινιμαλισμού επιστρέφει στην Ελλάδα, για δύο συναυλίες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη στς 21 & 22 Οκτωβρίου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ο Βιμ Μέρτενς, ο αρχιτέκτονας του μινιμαλισμού επιστρέφει στην Ελλάδα, για δύο συναυλίες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Ο κορυφαίος Ευρωπαίος συνθέτης από το Βέλγιο, που έχει στο ενεργητικό του 70 σχεδόν άλμπουμ, θα εμφανιστεί στο Βασιλικό Θέατρο της Θεσσαλονίκης τη Δευτέρα 21 Οκτωβρίου και στο Παλλάς, την Τρίτη 22 Οκτωβρίου.

Στο πρώτο μέρος των συναυλιών του στην Ελλάδα, ο Φλαμανδός μουσικός που συμπληρώνει τέσσερις δεκαετίες παραγωγικής καριέρας θα παρουσιάσει την πρόσφατη δουλειά του, «That Which is Not» του 2018. Στο δεύτερο μέρος το κοινό θα απολαύσει μία επιλογή από τα πιο γνωστά κομμάτια από την πλούσια δισκογραφία του (1980 -2018). Πρόκειται για συνθέσεις που έχουν αγαπηθεί ιδιαίτερα από το ελληνικό κοινό όπως: «Often a bird», «Struggle for pleasure», «Not at home», «Close cover», «The tonality», «4 Mains», «No testament» και πολλά άλλα. Θα τον συνοδεύσει η Ρωσίδα βιολίστρια Τατιάνα Σαμουήλ.

Μιλήσαμε μαζί του τηλεφωνικά, λίγο πριν έρθει στην Ελλάδα για τον τελευταίο του δίσκο, για το ρόλο της μουσικής στην εποχή που ζούμε, για τις μουσικές του αναζητήσεις και τη μεγάλη μουσική του διαδρομή.

Alex Vanhee

-Ποια είναι η αφετηρία της πρόσφατης δουλειάς σας ««That Which is Not», που θα ακούσουμε στο πρώτο μέρος της συναυλίας σας;

Είναι αστείο. Το «No» και το «Not» είναι δύο ιδέες που υπάρχουν εδώ και πολλές δεκαετίες στη μουσική μου, τόσο σε τίτλους τραγουδιών, όσο και άλμπουμ. Συνήθως συνδέουμε αυτές τις δύο λέξεις, με το παραδοσιακό στερεότυπο ότι κάτι είναι αρνητικό ή κάτι που είναι απόν. Αυτό που θέλω, είναι να αλλάξω αυτήν την προσέγγιση. Η φιλοδοξία μου είναι να ανοίξω ένα νέο πεδίο θετικών προοπτικών σε σχέση με αυτές τις δύο λέξεις και τις έννοιες που μπορούν να πάρουν. Μην ξεχνάτε ότι αυτή την στιγμή συμβαίνουν τρομερά πράγματα στην Ευρώπη, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο και οι άνθρωποι τείνουν να συνδέονται με αρνητικές εμπειρίες. Αυτό έχει να κάνει βέβαια σε μεγάλο βαθμό και με την αλλαγή των εννοιών, των θεωριών και των πραγμάτων, που δεν είναι πλέον ίδια με το παρελθόν. Βρισκόμαστε όλοι πλέον σ’ αυτή την πορεία αλλαγής.

-Πού οδηγεί αυτή η αλλαγή;

Κανείς δεν μπορεί να πει με ασφάλεια. Ζούμε σε μια μεταβατική περίοδο και πρέπει καταρχάς να κατανοήσουμε τι συμβαίνει γύρω μας. Δίνω έμφαση σ’ αυτό. Γι’ αυτό και χρησιμοποίησα αυτόν τον τίτλο στον δίσκο μου. Ο δεύτερος λόγος που το έκανα είναι επειδή η μουσική μπορεί να λειτουργήσει άψογα, χωρίς να χρειάζονται σαφείς λεκτικοί προσδιορισμοί και βαρύγδουπες εννοιολογικές προσεγγίσεις. Αυτό είναι ουσιαστικά μία από τις χαρακτηριστικές ιδιότητες της μουσικής. Η βασική της δύναμη στο πέρασμα των αιώνων. Στη δική μου περίπτωση, πιστεύω, γιατί δεν μπορώ να το αποδείξω, υπάρχει τρόπος να δραπετεύσεις από αυτό το πολύ στενό εννοιολογικό πλαίσιο, που υπάρχει γύρω μας. Είναι επίσης η αποστολή ενός σεμνού συνθέτη, να προσφέρει τις δικές του ενδείξεις και πειστήρια για το πώς μπορούμε να δούμε τον κόσμο μας διαφορετικά.

-Η μουσική είναι όντως ένα εξαιρετικό μέσο απόδρασης από την πραγματικότητα. Πώς όμως μπορούμε να δραπετεύσουμε ή να αλλάξουμε την ζοφερή πολιτική και κοινωνική κατάσταση που βιώνουμε σήμερα στην Ευρώπη; Όντως ζούμε σε μια εποχή κλιματικής, πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής. Είμαστε σε μετάβαση.

Δεν μπορούμε να περιμένουμε από τη μουσική να φέρει ακριβείς και συγκεκριμένες λύσεις σήμερα. Γι’ αυτή τη δουλειά έχουμε εξειδικευμένους ανθρώπους, που πρέπει να εφαρμόσουν συγκεκριμένες πολιτικές και μέτρα για την αντιμετώπιση όλων αυτών των μεγάλων προβλημάτων, που απασχολούν την ήπειρό μας αλλά και όλη την ανθρωπότητα. Από την άλλη πλευρά και η ίδια η μουσική αλλάζει, φέρνοντας στο προσκήνιο νέα στοιχεία. Πρέπει να βοηθήσουμε να κατανοήσει ο κόσμος αυτά τα ζητήματα, ότι είμαστε δηλαδή στο μέσο μιας παγκόσμιας αλλαγής. Ίσως ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία, δεν είχαμε τόσο έντονα κι ακραία σημάδια αυτής της αλλαγής. Η μουσική, ο κάθε συνθέτης μπορεί, μέσω της τεχνικής του, να «περάσει» αυτά τα ζητήματα. Παρουσιάζοντας τα έργα του να κάνει τον κόσμο να καταλάβει και να είναι έτοιμος να αγωνιστεί γι’ αυτά, να ενεργοποιηθεί. Δεν υπάρχει πισωγύρισμα σ’ αυτή τη διαδικασία. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μπορούμε να μάθουμε να ερμηνεύουμε αυτό που συμβαίνει στο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον. Μπορούμε να αναπτύξουμε τρόπους και εργαλεία. Να συνδυάσουμε ξανά με ενδιαφέροντα τρόπο πρακτικές και θεωρίες.

-Πώς βοηθά η μουσική σ’ αυτό;

Η μουσική ως πρακτική θεωρία και ως θεωρητική πρακτική, όπως υποστηρίζω, μπορεί να βοηθήσει σ’ αυτό τον στόχο. Ο κόσμος που παρακολουθεί συναυλίες, μπορεί να μάθει κάτι από αυτή την εμπειρία, να παίρνει ρίσκα και να δοκιμάζει κάτι διαφορετικό, όπως κάνουν άλλωστε και οι μουσικοί που βρίσκονται πάνω στην σκηνή. Αυτό που εμείς κάνουμε στις συναυλίες μας είναι να παρουσιάζουμε πώς διαχειριζόμαστε τις πιθανότητες ενός στοιχείου που είναι ταυτόχρονα σταθερό και ασταθές. Το είχα ονομάσει στο παρελθόν «Not yet, no longer». Δηλαδή: θα παίξω τις νότες στο πιάνο. Οι νότες δεν έχουν παιχτεί ακόμη, αλλά τη στιγμή που παίζονται, είναι ήδη παρελθόν. Είναι ένα παιχνίδι με το μέλλον που γίνεται παρελθόν και με τα στοιχεία που συνθέτουν το έργο. Αποκαλύπτει το μηχανισμό, τη διαδικασία. Σε προετοιμάζει και για την δράση σου στην σκηνή του κόσμου.

-Αυτό αναζητάτε με τη μουσική σας;

Θα προσπαθήσω να σας το περιγράψω απλά. Λέμε: παίζω μουσική. Δεν λέμε παίζω ζωγραφική ή παίζω ένα βιβλίο. Το στοιχείο του παιχνιδιού είναι πολύ ουσιαστικό και έχει να κάνει με την εκτέλεση της μουσικής. Ως παιδιά, όλοι μας αρχίζουμε να παίζουμε. Και είμαστε χαρούμενοι με το παιχνίδι. Παίζοντας, ανακαλύπτουμε το στοιχείο του κινδύνου, διακινδυνεύουμε, διαχειριζόμαστε τον κίνδυνο, ρισκάρουμε. Ανακαλύπτουμε τις πιθανότητες, της έννοια της τύχης και της κακοτυχίας. Αυτή η στάση είναι ουσιώδης στη μουσική. Μας προσφέρει την δυνατότητα να διαχειριστούμε ότι ζούμε και πράττουμε σε ένα περιβάλλον, που μπορεί να είναι πολύ εχθρικό, σε μια ακραία κοινωνία. Ως συνθέτες μπορούμε να προσφέρουμε τη δυνατότητα, η μουσική μας να είναι ένα εργαλείο, ένα εργαλείο μετασχηματισμού της κοινωνίας, αλλά και ένα μέσο εξοικείωσης με την πρακτική και τη θεωρία. Αυτό είναι κάτι μοναδικό και οφείλεται στο ότι η μουσική πρέπει να εκτελείται. Πρέπει να παίζεται κάθε φορά. Γι’ αυτό, για παράδειγμα, όταν έρθω στη χώρα σας, η μουσική μπορεί να έχει γραφτεί, αλλά πρέπει να παιχτεί μπροστά σε ένα ακροατήριο. Κάθε φορά, ξανά και ξανά, περιμένουμε κάποιος να παίξει αυτή τη μουσική. Αυτό σημαίνει ότι τελικά το ακροατήριο έχει έναν σημαίνοντα ρόλο σε όλη τη διαδικασία. Δηλαδή, την τελευταία στιγμή, το κοινό είναι ενεργό, είναι αυτό που ολοκληρώνει την εμπειρία της μουσικής σύνθεσης. Καλείται να αναλάβει μια δράση, να έχει έναν ενεργητικό ρόλο.

Piet Goethals

-Τι αποτελεί για σας συνήθως αφετηρία έμπνευσης;

Δεν νομίζω ότι υπάρχει πλέον έμπνευση, με τον κλασικό ρομαντικό ή απλοϊκό τρόπο. Για μένα η εμπειρία έχει να κάνει με δύο πράγματα. Από την μία πλευρά υπάρχει η εμπειρία της αναγκαιότητας. Δηλαδή, πρέπει να κάνεις κάτι, που δεν μπορείς να εξηγήσεις γιατί το κάνεις. Υπάρχει επίσης το στοιχείο της τυχαιότητας. Δηλαδή γίνεται κάτι, που δεν ήταν προκαθορισμένο να γίνει. Σε αυτό το θέμα υπήρξε αντίδραση από την μινιμαλιστική μουσική την δεκαετία του ’60 και του ’70. Δεν μπορούσαμε πλέον να αποδεχτούμε ότι υπάρχει απλά μια ιδέα, ένα κόνσεπτ με συγκεκριμένους κανόνες και προδιαγραφές ανάπτυξης. Γι’ αυτό το λόγο, οι δικές μου μουσικές συνθέσεις αναπτύχθηκαν με ένα μη κανονικό τρόπο. Αφήσαμε λοιπόν πίσω μας πολλά στοιχεία και θεωρίες. Αυτό ήταν μέρος της δικής μου έμπνευσης και της δημιουργικής διαδικασίας που ακολούθησα. Έπρεπε λοιπόν να ανακαλύψουμε νέα σύνολα. Δεν μπορούσαμε πλέον να βασιζόμαστε στις συμβατικές μορφές μετασχηματισμού του συνθετικού υλικού. Έτσι πολλά μέρη της συνολικής διαδικασίας από την έμπνευση, μέχρι και την εκτέλεση του έργου, έπρεπε να δημιουργηθούν ξανά, να βρεθούν νέοι δρόμοι και τρόποι.

-Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν νέα πεδία μουσικής και έκφρασης που αναζητάτε; Ένας νέος κόσμος;

Δεν υπάρχουν όρια στα πεδία. Είμαστε ήδη παρόντες σε πολλά πεδία. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν διαρκείς προκλήσεις, ακόμη κι εκεί που δεν το περιμένεις. Εμένα μου αρέσει να αλλάζω διαρκώς, να εξελίσσομαι, δοκιμάζοντας νέες συνεργασίες, ενορχηστρώσεις και σχήματα ερμηνείας της μουσικής. Πέρσι δούλεψα με συμφωνική ορχήστρα στο Μεξικό και στην Νάπολη. Είναι πολύ ενδιαφέρον να πειραματίζεσαι με τις μουσικές παραδόσεις διαφορετικών χωρών και με τον τρόπο που προσεγγίζει η κάθε μια τη μουσική. Να ασχολείσαι με τη σημασία του αυτοσχεδιασμού, του μουσικού διευθυντή, την ουσία της μουσικής ερμηνείας, του συνθέτη και των μουσικών. Όλα αυτά έχουν αλλάξει στις μέρες μας και συνεχίζουν να αλλάζουν. Είμαστε μάρτυρες αυτών των κοσμογονικών αλλαγών. Υπάρχουν δηλαδή νέα δεδομένα και πληροφορίες, νέες προοπτικές και δυνατότητες.

-Έχετε δοκιμάσει και έχετε πειραματιστεί αυτές τις τέσσερις δεκαετίες με πολύ διαφορετικά πράγματα. Έχετε μια αίσθηση ολοκλήρωσης, πληρότητας μέσα σ’ αυτή την πορεία;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Είναι ενδιαφέρον που χρησιμοποιείτε την λέξη ολοκλήρωση. Η έννοια της ολοκλήρωσης δεν έχει για μένα την έννοια ότι κάτι τελειώνει, ότι κλείνει κάτι. Πολλές συνθέσεις μου τελειώνουν, σταματούν, αλλά δεν καταλήγουν, δεν ολοκληρώνονται. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, συνεχίζουν. Οδηγούν στο επόμενο βήμα, στην επόμενη σύνθεση, στην επόμενη συναυλία. Ότι κάτι δεν κλείνει, σημαίνει για μένα ότι είσαι σε μια διαρκή συνομιλία με τη μουσική. Είσαι σε μια ανοικτή διαδραστική σχέση. Δεν μένεις ακίνητος, δεν κλείνεις εντελώς το συγκεκριμένο κεφάλαιο. Μπορεί να ακούγεται σαν κάτι αφηρημένο, αλλά για μένα είναι μια πολύ συγκεκριμένη ιδέα και πρακτική. Είναι διαρκώς παρούσα στο συνθετικό μου έργο, όλο αυτά τα χρόνια. Υπό αυτή την έννοια, είναι για μένα πολύ πιο σημαντικό να συνδεθείς με το επόμενο βήμα που θα κάνεις από το να ολοκληρώσεις το προηγούμενο, τη σύνθεση που έχεις κάνει. Για να απαντήσω λοιπόν στο ερώτημά σας, θα έλεγα ότι αναμένω τους νέους συνδυασμούς. Η μουσική αλλά και η συνθετική μου δουλειά δεν τελειώνει. Δεν υπάρχει τέλος. Είναι ένα ανοικτό συνεχές (open continuum). Δεν είναι ένα κλειστό σύστημα.

-Είστε πολύ δημοφιλής στις μεσογειακές χώρες. Πού οφείλεται;

Ισχύει! (γέλια). Δεν έχω καταλάβει γιατί. Έχω ακόμη να ανακαλύψω κάποιες χώρες του Βορρά, παρόλο που έκανα πρόσφατα μια πολύ πετυχημένη περιοδεία στη Ρωσία. Έχω συνθέσει μάλιστα και το κομμάτι «You Northeners» (Εσείς οι κάτοικοι του Βορρά). Κι εγώ να πω την αλήθεια, με θεωρώ άνθρωπο του Βορρά. Είναι γεγονός όμως ότι η μουσική μου αγκαλιάστηκε πολύ γρήγορα στην δεκαετία του ’80 στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία. Ήταν πολύ πιο δημοφιλής εκεί από ότι στη χώρα μου, το Βέλγιο. Στα τέλη εκείνης της δεκαετίας, άλλαξαν τα πράγματα. Δεν μπορώ να το εξηγήσω. Ίσως έχει να κάνει με το πόσο ανοικτή είναι η μουσική μου, με το πώς ισορροπούσε μεταξύ δημοφιλών και απροσδόκητων συνθέσεων. Ίσως είχε να κάνει με το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο υπήρχε μεγαλύτερος αυθορμητισμός και πείνα για νέες μορφές μουσικές. Όλα αυτά τα στοιχεία συνετέλεσαν στο να είμαι δημοφιλής στον Νότο. Κι εγώ απολαμβάνω πολύ περισσότερο να δίνω συναυλίες σ’ αυτές τις χώρες.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Μέρτενς γεννήθηκε στο Νέερπελτ του Βελγίου το 1953. Ξεκίνησε να μαθαίνει κιθάρα στα οκτώ του χρόνια και μετά από 10 χρόνια συνεχούς ενασχόλησης με τη μουσική, παίρνει το πρώτο του πτυχίο το 1975 – κόντρα στο αναμενόμενο - στις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες, αναζητώντας την απάντηση στο «τι τελικά καθορίζει τα ιστορικά γεγονότα, ποιοι είναι οι παράγοντες, ποια είναι τα στοιχεία που κινούν την ιστορία» αντιλαμβανόμενος ότι όλες οι μορφές τέχνης, αλλάζουν και διαμορφώνονται ακολουθώντας τα ιστορικά γεγονότα.

Τελικά, σπούδασε μουσικολογία στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης και ανώτερα θεωρητικά και πιάνο στο Ωδείο της Γάνδης και στο Βασιλικό Ωδείο των Βρυξελλών. Το διδακτορικό του (1980) τελικά έγινε το περίφημο βιβλίο «American Minimal Music» (Αμερικανική Μινιμαλιστική Μουσική), σύγγραμμα-ορόσημο με αντικείμενο την αμερικάνικη επαναλαμβανόμενη μουσική των LaMonte Young, Terry Riley, Steve Reich, και Philip Glass. «Αυτή η μουσική μου έδειξε ότι υπάρχουν νέες περιοχές να διερευνήσουμε και δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε γιατί διαφορετικά θα οδηγηθούμε σε μουσική στειρότητα».

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Από το 1978, που δούλευε ως παραγωγός στην τότε Βελγική Ραδιοφωνία - Τηλεόραση έκανε συναυλίες των Philip Glass, Steve Reich, Terry Riley, Meredith Monk, Urban Sax και άλλων και έτσι γνώρισε την αμερικάνικη μινιμαλιστική μουσική. Θαύμαζε του αμερικάνους συνθέτες «που αισθάνονται ελεύθεροι και λειτουργούν περισσότερο με τη διαίσθηση σε αντίθεση με του ευρωπαίους που ο πόλεμος τους πήγε πίσω και του έθεσε πολλούς φραγμούς και στις συνθέσεις τους πασχίζουν για σοβαρότητα και λογική αλληλουχία». Υπήρξε, ακόμη, συμπαραγωγός του ραδιοφωνικού προγράμματος Funky Town μαζί με τον Gust De Meyer, βασικό συνεργάτη του στο πειραματικό άλμπουμ «For Amusement Only», όπου έγραψαν ηλεκτρονική μουσική για... φλιπεράκια.

Στη δισκογραφία του καταγράφονται γύρω στα 70 άλμπουμ, μερικά από τα οποία έχουν αποκτήσει σχεδόν κλασική υπόσταση. Από τη μουσική επένδυση της παράστασης The Power of Theatrical Madness του Jan Fabre (1984) και της βραβευμένης ταινίας The Belly of An Architect/ Η κοιλιά του αρχιτέκτονα (1987) του Peter Greenaway μέχρι τους κλασσικούς πια δίσκους μινιμαλιστικής σύνθεσης - ορόσημο στην καριέρα τουίδιου, Vergessen (1982), Struggle for pleasure (1983) και Maximizing the Audience (1985) - το πρώτο άλμπουμ στο οποίο πρόσθεσε φωνή, τη δική του.

INFO

Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2019 - Θεσσαλονίκη – Βασιλικό Θέατρο

Τρίτη 22 Οκτωβρίου 2019 - Αθήνα – Θέατρο Παλλάς

Φυσικά σημεία προπώλησης - Αθήνα

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Hunter Agency, Πανεπιστημίου 42 (εντός στοάς), 210 3608366

Θέατρο ΠΑΛΛΑΣ, Βουκουρεστίου 5, Τηλ.: 2103213100

Φυσικά σημεία δικτύου viva: Στα καταστήματα Reload, Seven Spots, Καταστήματα Wind, Βιβλιοπωλεία Ευριπίδης, στον πολυχώρο Yoleni's (Σόλωνος 9) και στο Viva Spot Τεχνόπολης (μέσα στο χώρο της Τεχνόπολης, είσοδος από οδό Περσεφόνης)

Φυσικό σημεία προπώλησης – Θεσσαλονίκη

Stereodisc, Αριστοτέλους 4, 231 026 2912

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Musicland, Μητροπόλεως 102, 231 026 4880

Βασιλικό Θέατρο 30ης Οκτωβρίου 2, Τηλ.: 231 520 0200

Τιμές Εισιτηρίων στα φυσικά σημεία για Αθήνα και Θεσσαλονίκη

Α' Ζώνη: 27 ευρώ, Β' Ζώνη: 45 ευρώ, VIP Ζώνη: 72 ευρώ

Tιμές on line

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Α' Ζώνη: 29,70 ευρώ, Β' Ζώνη: 49,50 ευρώ, VIP Ζώνη: 79,20 ευρώ

Online σημεία προπώλησης

Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια

Σχετικές ειδήσεις

26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Χρυσός Αλέξανδρος στην Ιρανή Φαραχνάζ Σαριφί

Μουσείο Μπενάκη: Ο πολύτροπος Γιάννης Κωστόπουλος αποκαλύπτεται μέσα από μια έκθεση μνήμης

Η Πάτι Σμιθ στην Ελλάδα και στη Στέγη στις 14 και 15 Μαρτίου