«Δεν πρόκειται για το τέλος, αλλά για την αρχή», δήλωσε ο Μπόρις Τζόνσον.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΈπειτα από 47 χρόνια, το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε το βράδυ της Παρασκευής και τυπικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη είναι πλέον και επίσημα 27.
Στις 23:00 GMT η Μεγάλη Βρετανία, ίσως το πιο διεκδικητικό κράτος-μέλος της ΕΟΚ και εν συνεχεία της ΕΕ, ολοκλήρωσε τη διαδικασία του άρθρου 50, ξεκινώντας το δικό της αυτόνομο μέλλον, το οποίο από τους υπέρ του Brexit εμφανίζεται ως λαμπρό και ανεξάρτητο, έχει ωστόσο αρκετά σημεία αβεβαιότητας.
Το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου 2016 εξέθεσε τους διχασμούς εντός της βρετανικής κοινωνίας, αλλά και την ανάγκη ενδοσκόπησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία είδε τον πληθυσμό της να μειώνεται κατά 66 εκατομμύρια ανθρώπους, έχασε την οικονομική ισχύ του City και υπέστη ένα διπλωματικό-πολιτικό πλήγμα.
«Δεν πρόκειται για το τέλος, αλλά για την αρχή. Αυτή είναι η στιγμή που η νέα μέρα χαράζει και η αυλαία σηκώνεται για την επόμενη πράξη», δήλωσε ο Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος από το 2016 υπήρξε εμβληματική μορφή στο στρατόπεδο του Brexit. Ο Βρετανός πρωθυπουργός δεσμεύθηκε να αποκαταστήσει τους δεσμούς ενότητας μεταξύ των συμπατριωτών του σε μια νέα εποχή ευημερίας.
Τέσσερις ώρες πριν την ώρα μηδέν, στα κτίρια των ευρωπαϊκών θεσμών έλαβε χώρα η υποστολή της βρετανικής σημαίας, σηματοδοτώντας αυτό που η Άνγκελα Μέρκελ είχε χαρακτηρίσει «αλλαγή πλεύσης» για την Ένωση. Από την πλευρά του, ο Εμανουέλ Μακρόν έκανε λόγο για μια «ιστορική προειδοποίηση» που πρέπει να αναγκάσει την Ευρώπη να σταματήσει και να σκεφτεί.
Περίπου 24 ώρες πριν, οι ευρωβουλευτές είχαν επικυρώσει τη Συμφωνία Αποχώρησης και σε μια φορτισμένη ιστορική συνεδρίαση αποχαιρέτισαν τους 73 Βρετανούς συναδέλφους τους, τραγουδώντας εν χορώ το "Auld Lang Syne".
Άμεσα, πάντως, οι Βρετανοί δεν θα βιώσουν κάποια δραματική αλλαγή. Ακολουθούν η μεταβατική περίοδος των 11 μηνών, στη διάρκεια των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο και οι «27» θα απολαμβάνουν τα ωφέλη του ελεύθερου εμπορίου και της ελεύθερης μετακίνησης ανθρώπων. Ωστόσο, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πλέον επίσημα τρίτη χώρα και ως τέτοια δεν θα έχει καμία εκπροσώπηση στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και επομένως δεν μπορεί να επηρεάσει καμία απόφασή τους.
Μέσα σε αυτούς τους 11 μήνες, Βρυξέλλες και Λονδίνο θα πρέπει να θεσμοθετήσουν τη μελλοντική τους σχέση, καθώς η ΕΕ εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Γηραιάς Αλβιόνας. «Θέλουμε να έχουμε την καλύτερη δυνατή σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά αυτή ποτέ δεν θα είναι το ίδιο καλή όσο με το να είναι το Ηνωμένο Βασίλειο μέλος της ΕΕ», σχολίασε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν.
Ως μη μέλος της ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πια ελεύθερο να υπογράψει εμπορικές συμφωνίες με όλες τις χώρες του κόσμου. Ωστόσο αυτό που παραμένει ασαφές είναι το πώς θα λειτουργήσουν αυτές οι εμπορικές σχέσεις και με πιο κόστος όσον αφορά στις εταιρίες που εξαρτώνται από τις επιχειρήσεις της ΕΕ. Οι διαπραγματεύσεις των 11 μηνών, εξάλλου, δεν θα έχουν να κάνουν μόνο με τις εμπορικές σχέσεις, θα έχουν να κάνουν με κάθε πτυχή των ευρωβρετανικών σχέσεων: από το εμπόριο μέχρι τη συνεργασία στο κομμάτι της ασφάλειας. Ήδη, μάλιστα, οι Βρυξέλλες έχουν προειδοποιήσει τον Βρετανό πρωθυπουργό πως πρέπει είτε να περιορίσει τις φιλοδοξίες του είτε να ζητήσει περισσότερο χρόνο. Ο δε πρωθυπουργός της Ιρλανδίας Λίο Βαράντκαρ προειδοποίησε ότι τυχόν αποτυχία επίτευξης μιας μετά-Brexit εμπορικής συμφωνίας θα αποτελέσει απειλή στην ύπαρξη της ίδιας του της χώρας.
Κι αυτό που έγινε σαφές στις 23 Ιουνίου 2016 ήταν πως ακόμη και έπειτα από 47 χρόνια εντός της ΕΕ, το ευρωπαϊκό εγχείρημα δεν κατάφερε να πείσει το 52% των Βρετανών. Ούτως ή άλλως, το Ηνωμένο Βασίλειο κρατούσε αποστάσεις από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, εφαρμόζοντας opt-out στην υιοθέτηση του ευρώ ή και στη Ζώνη Σένγκεν. Όμως τίποτα από αυτά δεν συγκρίνεται με το σοκ της λαϊκής ετυμηγορίας υπέρ του Brexit. Από την επόμενη ημέρα του δημοψηφίσματος πολιτικό χάος επικράτησε στο Λονδίνο, η κοινωνία διχάστηκε, ο τότε πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον - ο οποίος είχε την ιδέα του δημοψηφίσματος, αλλά ηττήθηκε σε αυτό - παραιτήθηκε, ενώ και η διάδοχός του Τερέζα Μέι οδηγήθηκε σε παραίτηση, έπειτα από δύο αποτυχημένες προσπάθειες να περάσει από τη Βουλή των Κοινοτήτων τη Συμφωνία Αποχώρησης, την οποία είχε συμφωνήσει με τις Βρυξέλλες.
Αναλαμβάνοντας τα ηνία της κυβέρνησης μετά την Τερέζα Μέι, ο Μπόρις Τζόνσον οδήγησε τη χώρα σε ακόμη μια πρόωρη εκλογική αναμέτρηση. Σε αντίθεση, όμως, με την προκάτοχό του, κατάφερε να πάρει τον έλεγχο της Βουλής των Κοινοτήτων, εξασφαλίζοντας μια άνετη πλειοψηφία που εν τέλει τον έφερε σε θέση να υλοποιήσει το Brexit.
Ο Τζόνσον, πάντως, απέρριψε την ιδέα διοργάνωσης μιας μεγάλης πανηγυρικής γιορτής για το ευρωβρετανικό διαζύγιο, φοβούμενος ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να βαθύνει το ρήγμα μεταξύ των Brexiters και των Remainers, το οποίο ούτως ή άλλως υπήρχε, αλλά έγινε ακόμη πιο εμφανές πριν τριάμιση χρόνια, την ημέρα του δημοψηφίσματος. Ο ίδιος προήδρευσε μιας τελετουργικής συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου, η οποία συμβολικά έλαβε χώρα στο Σάντερλαντ και όχι στο Λονδίνο, ενώ τα κυβερνητικά κτίρια στην πρωτεύουσα φωτίστηκαν στα χρώματα του "Union Jack": Κόκκινο, λευκό και μπλε.
Στους δρόμους, πάντως, δεν παρατηρήθηκαν οι ίδιοι χαμηλοί τόνοι. Ο πρώην ευρωβουλευτής Νάιτζελ Φάρατζ, ο οποίος επί χρόνια κήρυττε φανατικά υπέρ της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, διοργάνωσε ένα «εορταστικό» συλλαλητήριο με χιλιάδες οπαδούς του κοντά στο κτίριο του Κοινοβουλίου - κι αυτή είναι μόνο μία από τις υπέρ του Brexit εκδηλώσεις που γίνονται σε όλη τη χώρα.
Στην αντίπερα όχθη, φιλοευρωπαίοι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν έξω από τη σκωτσέζικη Βουλή στο Εδιμβούργο με σκωτσέζικες και ευρωπαϊκές σημαίες. Η εκδήλωση είχε τον εύγλωττο τίτλο «Ήδη μας λείπει η ΕΕ». Κεντρικό τους σύνθημα ήταν το ότι η Σκωτία εξέρχεται της ΕΕ χωρίς τη θέλησή της, αφού στο δημοψήφισμα τάχθηκε συντριπτικά υπέρ της παραμονής.