H θαλάσσια βιοποικιλότητα σε κίνδυνο: Αιτίες και προοπτικές

Σε συνεργασία με The European Commission
H θαλάσσια βιοποικιλότητα σε κίνδυνο: Αιτίες και προοπτικές
Πνευματικά Δικαιώματα euronews
Από Denis Loctier
Κοινοποιήστε το άρθρο
Κοινοποιήστε το άρθροClose Button
Αντιγραφή/Επικόλληση το λινκ του βίντεο πιο κάτω:Copy to clipboardCopied

Στην Κρήτη θαλάσσιοι βιολόγοι μελετούν τις δραματικές αλλαγές στα υποβρύχια οικοσυστήματα

Η θαλάσσια βιοποικιλότητα αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά προβλήματα. Σύμφωνα με την UNESCO, αν δεν υπάρξει ριζική αλλαγή, πάνω από τα μισά θαλάσσια είδη θα είναι στο όριο της εξαφάνισης, στο τέλος αυτού του αιώνα. Στην Κρήτη, θαλάσσιοι βιολόγοι μελετούν τις δραματικές αλλαγές που μπορούν να συμβούν στη Μεσόγειο τα επόμενα χρόνια. Ο Θάνος Νταϊλιάνης είναι θαλάσσιος βιολόγος στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.«Η βιοποικιλότητα, ειδικά σε αβαθή οικοσυστήματα αλλάζει ραγδαία. Έχουμε λιγότερα είδη σε σχέση με το παρελθόν. Και υπάρχουν και νέες αφίξεις. Νέα είδη που έρχονται και εγκαθίστανται κάθε χρόνο».

Κάνουμε μια βουτιά για να δούμε τι συμβαίνει στον έρημο πυθμένα. Ένα προστατευόμενο είδος οστρακοειδών έχει εξαφανιστεί τα τελευταία δύο χρόνια, λόγω μιας αρρώστιας που έχει επεκταθεί γρήγορα αλλά και της λαθραλιείας. Οι εκτάσεις με φύκια, που ήταν καταφύγιο για πολλά είδη, έχουν περιοριστεί στο μισό και κανείς δεν ξέρει τους λόγους. Οι βιολόγοι κρατούν σημειώσεις, καταγράφοντας τις υποβρύχιες αλλαγές και τα ενδιαιτήματα: «Στη δουλειά μας το πιο σημαντικό είναι να μπούμε στο νερό και να παρατηρήσουμε πόσα είδη υπάρχουν. Εάν λοιπόν σε 10 χρόνια δούμε μια διαφορετική εικόνα, γνωρίζοντας τι γινόταν στο παρελθόν, θα είναι πολύ σημαντικό για να καταλάβουμε τι συμβαίνει» επισημαίνει ο Θάνος Νταϊλιάνης. 

Οι ερευνητές συγκεντρώνουν δεδομένα για διάφορα πρότζεκτ που χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε. που στοχεύουν στην προστασία και την αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Οι υποβρύχιες σπηλιές της Κρήτης φιλοξενούν σφουγγάρια και κοράλλια. Κολλημένα στους βράχους, δεν μπορούν να αποφύγουν τις δυσάρεστες αλλαγές που συμβαίνουν γύρω τους. Οι επιστήμονες καταγράφουν την υγεία τους, κρατώντας ένα κλινικό ιστορικό όλων των θαλάσσιων ειδών. Οι υποβρύχιες φωτογραφίες αναλύονται στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών, με τη βοήθεια ενός ειδικού λογισμικού που ανιχνεύει και ταξινομεί τα είδη:

«Τραβάμε φωτογραφίες με τέτοιο τρόπο που μπορούμε αργότερα να μετρήσουμε την καλυπτόμενη επιφάνεια αυτών των οργανισμών. Ο στόχος μας είναι να μπορέσουμε να επισκεφτούμε ξανά τις σπηλιές στο μέλλον και να δούμε αν υπάρχουν αλλαγές στις βενθικές κοινότητες. Έχουμε ιστορικές ενδείξεις εδώ που λείπουν εντελώς από όλα μέρη του κόσμου. Αναλύοντας τη Μεσόγειο με όλες αυτές τις αλλαγές που έχουν προκύψει από την ανθρώπινη δραστηριότητα, από τον τουρισμό, από τον αυξανόμενο αριθμό μη αυτόχθονων ειδών, έχουμε στη διάθεσή μας ένα εξαιρετικό παράδειγμα για να καταλάβουμε τι συμβαίνει σε άλλα μέρη του κόσμου» αναφέρει ο Βασίλης Γεροβασιλείου, δρ. θαλάσσιας οικολογίας στο ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.

Μερικά δείγματα συλλέγονται για γενετικά ανάλυση, ώστε να φανεί αν τα συγκεκριμένα είδη είναι σε καλή ή κακή κατάσταση. Η εξέταση αναδεικνύει και μικροσκοπικούς οργανισμούς που δεν φαίνονται. Οι μελέτες αυτές θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα την απώλεια της βιοποικιλότητας, που σχετίζεται με την μόλυνση, την υπερεκμετάλλευση των θαλάσσιων πόρων και φτάνει μέχρι την παγκόσμια υπερθέρμανση.

Ένα από τα πειράματα στις δεξαμενές έρευνας του Ενυδρείου της Κρήτης προσομοιώνει τις συνθήκες της μακροχρόνιας κλιματικής αλλαγής, δείχνοντας πώς τα πιο ζεστά και όξινα νερά επηρεάζουν τα θαλάσσια σαλιγκάρια: _«Το πείραμα που κάνουμε εδώ έχει να κάνει με την ανάπτυξη. Θέλουμε να μελετήσουμε τη συμπεριφορά που τρέφεται το ζώο, την αναπαραγωγική διαδικασία. Θέλουμε επίσης να δούμε την αλληλεπίδραση μεταξύ θηρευτή και θηράματος. Πώς αυτή επηρεάζεται από τις διαφορετικές συνθήκες στο νερό» ε_ξηγεί ο Πάνος Γρηγορίου, θαλάσσιος βιολόγος στο CretAquarium.

Εάν η συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα συνεχίσει να αυξάνεται, ο ωκεανός θα γίνει πιο όξινος και συνεπώς πιο διαβρωτικός για τα οστρακοειδή και άλλους θαλάσσιους οργανισμούς. Η Εύα Χατζηνικολάου είναι θαλάσσια βιολόγος στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.: «Η κλιματική αλλαγή είναι πολύ σημαντική ως παράγοντας που επηρεάζει την βιοποικιλότητα. Γιατί ακόμη κι αν επηρεάζεται ένα είδος, αλλάζει όλη η ισορροπία. Εδώ κάνουμε ένα πείραμα για ένα ζώο, αλλά είναι η βάση για να αντλήσουμε γνώσεις για όλα τα θαλάσσια ζώα».

Οι όξινες συνθήκες κάνουν πιο λεπτά και πιο εύθραυστα τα όστρακα. Αυτά είναι άσχημα νέα για τα θαλάσσια σαλιγκάρια, αφού γίνονται πιο εύκολη λεία για τους κυνηγούς τους, καθώς το κλίμα συνεχίζει να αλλάζει. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μικρο-τομογραφία για να οπτικοποιήσουν και να μετρήσουν με ακρίβεια τις συνέπειες: «Αυτό το δείγμα είναι σε συνθήκες χαμηλού Ph. Μπορείτε να δείτε ότι υπάρχουν διαφανείς περιοχές. Υπάρχουν δηλαδή λιγότερο πυκνές δομές εδώ. Η κλιματική αλλαγή μεγαλώνει, με αποτέλεσμα τα ζώα να μην έχουν τον χρόνο εξέλιξης για να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Άρα ίσως έχουμε μαζικούς θανάτους» επισημαίνει η Νίκη Κεκλίκογλου, θαλάσσια βιολόγος στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.

Βρισκόμαστε στο λιμάνι του Ηρακλείου. Πώς επηρεάζουν τα λιμάνια την θαλάσσια βιοποικιλότητα; «Τα λιμάνια λειτουργούν ως πύλη για νέα είδη. Τα νέα είδη κολλούν στα πλοία και αυτά τα μεταφέρουν σε καινούργια μέρη. Και όταν εγκατασταθούν στο νέο μέρος αρχίσουν να ανταγωνίζονται τα αυτόχθονα είδη. Αυτό είναι πρόβλημα» αναφέρει ο Γιώργος Χατζηγεωργίου, δρ. θαλάσσιας οικολογίας στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.

Χωρίς να έχουν ντόπιους θηρευτές, οι πληθυσμοί αυτών των ξένων ειδών μπορούν να αυξηθούν θεαματικά, εκτοπίζοντας την αυτόχθονη πανίδα. Για να παρακολουθούν αυτό αλλά και άλλα προβλήματα, οι ερευνητές χρησιμοποιούν στοίβες ειδικών πιάτων που βρίσκονται σήμερα σε 20 τοποθεσίες σε όλη την Ευρώπη. Αυτές αποικίζονται από μικρά θαλάσσια είδη στο πέρασμα των μηνών. Οι ερευνητές τα αναλύουν χρησιμοποιώντας γενετικές αλληλουχίες και άλλες μοντέρνες μεθόδους. 

Τα δείγματα που συλλέγονται στην Κρήτη μπορούν να βοηθήσουν κι άλλους ευρωπαίους επιστήμονες, όπως τον θαλάσσιο βιολόγο Πέντρο Βιέιρα από το Πανεπιστήμιο Μίνιο που μελετά ένα συγκεκριμένο σκουλήκι που είναι υπό απειλή σε κάποιες περιοχές της Πορτογαλίας: «Μερικά ενδιαιτήματα αυτού του είδους εξαφανίζονται. Άρα μπορεί να εξαφανιστεί κι αυτό. Είναι σημαντικό να το παρακολουθούμε γιατί είναι τροφή για ψάρια και άλλα είδη. Με αποτέλεσμα να έχουμε θεωρητικά την κατάρρευση του οικοσυστήματος, εξαιτίας του σκουληκιού».

Ακόμη και η φωτορύπανση από τις ακτές μπορεί να βλάψει μικρά θαλάσσια ζώα. Για να καταλάβουν ακριβώς τι γίνεται, οι επιστήμονες αναπτύσσουν ειδικές παγίδες που πιάνουν τα είδη που επηρεάζονται περισσότερο από την αυξανόμενη παρουσία ηλεκτρικού φωτός. Η Νίκη Κεκλίκογλου, θαλάσσια βιολόγος στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. μας αναλύει τι συμβαίνει: «Το πώς τρέφονται τα ψάρια μπορεί να αλλάξει, όπως οι σχέσεις ανάμεσα στα είδη, η αλληλεπίδραση, γιατί επηρεάζουμε την κανονική ημερήσια και νυκτόβια συμπεριφορά τους. Θέλουμε να προστατέψουμε τη θάλασσα. Πρέπει να το κάνουμε, γιατί με αυτόν τον τρόπο προστατεύουμε κι εμάς. Είναι πολύ σημαντικό για τον κάθε βιολόγο και για τον κάθε άνθρωπο».

Κοινοποιήστε το άρθρο

Σχετικές ειδήσεις

Νέο SOS του ΟΗΕ για την βιοποικιλότητα - Τι φταίει; (όλη η έκθεση)