Η Λευκορωσία, η οποία έχει δημιουργήσει μια πολιτική και στρατιωτική συμμαχία με τη Μόσχα, ρωσοποιείται περαιτέρω, καθώς τα σχολεία υπονομεύουν την λευκορωσική γλώσσα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΌταν ξεκίνησε φέτος το σχολείο για τον Μικαλάι στην Λευκορωσία, ο 15χρονος ανακάλυψε ότι οι δάσκαλοι και οι διευθυντές του δεν τον αποκαλούσαν πλέον με αυτό το όνομα. Αντ' αυτού, τον αποκαλούσαν Νικολάι, που είναι το όνομά του στα ρωσικά.
Επιπλέον, τα μαθήματα στο σχολείο του, ένα από τα καλύτερα της χώρας, διδάσκονται πλέον στα ρωσικά και όχι στα λευκορωσικά, τα οποία μιλούσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του.
Λευκορώσοι όπως ο Μικαλάι βιώνουν ένα νέο κύμα ρωσοποίησης, καθώς η Μόσχα επεκτείνει την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική της κυριαρχία για να ξεπεράσει την ταυτότητα του γείτονά της.
Δεν πρόκειται για κάτι πρωτοφανές. Κατά την διάρκεια της τσαρικής και της σοβιετικής εποχής, η Ρωσία επέβαλε τη γλώσσα, τα σύμβολα και τους πολιτιστικούς θεσμούς της στην Λευκορωσία. Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991, η Λευκορωσία άρχισε να διεκδικεί την ταυτότητά της. Η λευκορωσική γλώσσα έγινε για λίγο η επίσημη γλώσσα και η εθνική σημαία με τις τρεις ρίγες (λευκό - κόκκινο - λευκό) αντικατέστησε το κόκκινο σφυροδρέπανο της σοβιετικής εποχής.
Η κατάσταση άλλαξε το 1994, όταν ο Αλεξάντερ Λουκασένκο, ένας πρώην σοβιετικός υπάλληλος συλλογικών εκμεταλλεύσεων, ανέβηκε στην εξουσία. Έκανε τη ρωσική επίσημη γλώσσα μαζί με τη λευκορωσική και αφαίρεσε τα εθνικιστικά σύμβολα. Το 1995 η σημαία άλλαξε στη σημερινή πρασινοκόκκινη με το ερυθρόλευκο κάθετο μοτίβο στο πλάι.
Τώρα, με τον Λουκασένκο στην εξουσία για πάνω από τρεις δεκαετίες, έχει επιτραπεί στην Ρωσία να κυριαρχήσει σε διάφορες πτυχές της ζωής στη Λευκορωσία των 9,5 εκατομμυρίων κατοίκων. Τα λευκορωσικά σπάνια ακούγονται στους δρόμους του Μινσκ και άλλων μεγάλων πόλεων. Οι επίσημες συναλλαγές διεξάγονται στα ρωσικά, τα οποία κυριαρχούν και στα μέσα ενημέρωσης. Ο Λουκασένκο μιλάει μόνο ρωσικά και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι συχνά αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τη λευκορωσική γλώσσα.
Η χώρα βασίζεται στα ρωσικά δάνεια και τη φθηνή ρωσική ενέργεια, διαμορφώνοντας πολιτική και στρατιωτική συμμαχία με τη Μόσχα. Η συμμαχία αυτή επιτρέπει στον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να σταθμεύει στρατεύματα και πυραύλους στην Λευκορωσία, χρησιμοποιώντας την ως χώρο στάθμευσης για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Καταλαβαίνω ότι η Λευκορωσία μας είναι υπό κατοχή. (...) Και ποιος είναι ο πρόεδρος εκεί; Όχι ο Λουκασένκο. Ο πρόεδρος είναι ο Πούτιν», λέει η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, κάτοχος του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015, η οποία ζει στη Γερμανία, ουσιαστικά αυτοεξόριστη. «Το έθνος έχει ταπεινωθεί και θα είναι πολύ δύσκολο για τους Λευκορώσους να συνέλθουν από αυτό».
Οι Λευκορώσοι πολιτιστικοί παράγοντες έχουν αντιμετωπίσει διώξεις και εκατοντάδες εθνικιστικές οργανώσεις έχουν κλείσει. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η Μόσχα στοχεύει να εφαρμόσει στη Λευκορωσία αυτό που σκόπευε να κάνει στην Ουκρανία, όταν άρχισε ο πόλεμος εκεί το 2022.
«Είναι προφανές ότι τα παιδιά μας στερούνται σκόπιμα τη μητρική τους γλώσσα, την ιστορία και τη λευκορωσική ταυτότητα, αλλά οι γονείς έχουν λάβει αυστηρές συμβουλές να μην κάνουν ερωτήσεις σχετικά με τον εκρωσισμό», δήλωσε ο Ανατόλι, πατέρας ενός Λευκορώσου φοιτητή, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας λόγω του φόβου των αντιποίνων.
«Ενημερωθήκαμε για τον συγχρονισμό της διδακτέας ύλης με τη Ρωσία φέτος και μας έδειξαν μια προπαγανδιστική ταινία για το πώς οι ουκρανικές ειδικές υπηρεσίες φέρονται να στρατολογούν τους εφήβους μας και να τους αναγκάζουν να διαπράττουν σαμποτάζ στην Λευκορωσία», πρόσθεσε.
Μόνο λίγα σχολεία κατάφεραν να διατηρήσουν κάποια έγγραφα και μαθήματα στα λευκορωσικά. Τα τελευταία χρόνια, ένα από αυτά τα σχολεία είδε δεκάδες καθηγητές του να απολύονται και το τμήμα της ιστοσελίδας του στη λευκορωσική γλώσσα να εξαφανίζεται.
Ο ίδιος ο Λουκασένκο χλευάζει τη μητρική του γλώσσα, δηλώνοντας: «Τίποτα σπουδαίο δεν μπορεί να εκφραστεί στα λευκορωσικά. (...) Υπάρχουν μόνο δύο μεγάλες γλώσσες στον κόσμο: Τα ρωσικά και τα αγγλικά».
Η Λευκορωσία ήταν μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας για αιώνες και έγινε μία από τις 15 σοβιετικές δημοκρατίες μετά την επανάσταση των Μπολσεβίκων το 1917. Η καθημερινή χρήση της λευκορωσικής μειώθηκε και συνεχίστηκε μόνο στα δυτικά, τα βόρεια και τις αγροτικές περιοχές της χώρας.
Το 1994, περίπου το 40% των μαθητών διδάσκονταν στην λευκορωσική γλώσσα - τώρα το ποσοστό αυτό είναι κάτω από 9%. Η ομιλία της λευκορωσικής γλώσσας θεωρείται αντίσταση στον Λουκασένκο και δήλωση εθνικής ταυτότητας, γεγονός που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις μαζικές διαμαρτυρίες μετά τις αμφισβητούμενες εκλογές του 2020, οι οποίες έδωσαν στον Λουκασένκο έκτη θητεία. Στη σκληρή καταστολή που ακολούθησε, μισό εκατομμύριο άνθρωποι εγκατέλειψαν τη χώρα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤην ίδια στιγμή, «περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να μιλούν τη λευκορωσική γλώσσα, η οποία έχει γίνει ένα από τα σύμβολα της ελευθερίας, αλλά φοβούνται να το κάνουν δημοσίως», λέει η Αλίνα Ναχόρναγια, συγγραφέας του βιβλίου "Language 404", ενός βιβλίου για τους Λευκορώσους που αντιμετώπισαν διακρίσεις, επειδή μιλούσαν τη μητρική τους γλώσσα.
Όπως και οι Ουκρανοί, οι Λευκορώσοι επιθυμούσαν στενότερους δεσμούς με την Ευρώπη, συνοδεύοντας το εθνικιστικό τους συναίσθημα, σημείωσε ο Λευκορώσος αναλυτής Βαλέρι Καρμπάλεβιτς. «Όμως το Κρεμλίνο αντιλήφθηκε γρήγορα τον κίνδυνο και ξεκίνησε τη διαδικασία του υφέρποντος εκρωσισμού στην Λευκορωσία», πρόσθεσε.
Αυτό οδήγησε στην εμφάνιση φιλορωσικών οργανώσεων, κοινών εκπαιδευτικών προγραμμάτων και πολιτιστικών έργων, «όπως τα μανιτάρια μετά τη βροχή - με φόντο τις σκληρές καταστολές εναντίον κάθε τι λευκορωσικού», επισημαίνει ο Καρμπάλεβιτς.
Η λογοκρισία και οι απαγορεύσεις επηρεάζουν όχι μόνο την σύγχρονη λευκορωσική λογοτεχνία, αλλά και τους κλασικούς της. Το 2023, η εισαγγελία κήρυξε εξτρεμιστικά τα ποιήματα του 19ου αιώνα του Βίνσεντ Ντάνιν-Μαρτσίνκιεβιτς, ο οποίος αντιτάχθηκε στην Ρωσική Αυτοκρατορία.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΌταν το Κρεμλίνο υποστήριξε τον Λουκασένκο κατά των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων το 2020, ο πρόεδρος της χώρας με την αφοσίωσή του στη Μόσχα κατάφερε και έλαβε λευκή επιταγή στην Λευκορωσία. «Σήμερα, ο Λουκασένκο πληρώνει τον Πούτιν με την κυριαρχία μας», τονίζει η εξόριστη ηγέτιδα της αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια. «Η λευκορωσική εθνική ταυτότητα, οι πολιτισμοί και η γλώσσα είναι τα ισχυρότερα όπλα μας ενάντια στον ρωσικό κόσμο και τον εκρωσισμό».
Τον Φεβρουάριο είχε αναρτήσει στο Χ ότι «το να χαρακτηρίζεσαι ως "εξτρεμιστής" σημαίνει να αγαπάς τη χώρα σου & να μιλάς τη γλώσσα σου».
Τέσσερις πόλεις της Λευκορωσίας φιλοξενούν τώρα ένα «Σπίτι της Ρωσίας» για την προώθηση της ρωσικής κουλτούρας και επιρροής, προσφέροντας σεμινάρια, κινηματογραφικές λέσχες, εκθέσεις και διαγωνισμούς.
«Ο στόχος είναι να φυτέψουμε ρωσικές αφηγήσεις, ώστε όσο το δυνατόν περισσότεροι Λευκορώσοι να θεωρούν τα ρωσικά ως δικά τους», σχολιάζει ο αναλυτής Αλεξάντερ Φρίντμαν. «Το Κρεμλίνο δεν φείδεται εξόδων και δρα σε μεγάλη κλίμακα, κάτι που θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό και επικίνδυνο σε μια κατάσταση όπου η Λευκορωσία έχει βρεθεί σε πληροφοριακή απομόνωση και δεν έχει απομείνει σχεδόν κανείς στο εσωτερικό της χώρας για να αντισταθεί στον ρωσικό κόσμο».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣχεδόν ολόκληρος ο θίασος του παλιότερου θεάτρου της Λευκορωσίας «Γιάνκα Κούπαλα» έχει φύγει εκτός της χώρας για να προλάβει την πολιτική καταστολή. Ο πρώην διευθυντής του Πάβελ Λατούσκα, ο οποίος θεωρείται εμβληματική μορφή της αντιπολίτευσης πλέον, λέει πως η νέα διεύθυνση δεν κατάφερε να προσλάβει αρκετούς νέους ηθοποιούς και χρειάστηκε να προσκαλέσει Ρώσους, όμως «όπως προέκυψε, κανείς τους δεν γνώριζε την λευκορωσική γλώσσα».
«Το 2021 ο Πούτιν δημοσίευσε ένα άρθρο, στο οποίο αρνείται την ύπαρξη μιας ανεξάρτητης Ουκρανίας και ακόμη και τότε καταλάβαμε πολύ καλά ότι επιδιώκει παρόμοιους στόχους στην Λευκορωσία», λέει ο Λατούσκα.
«Το κυρίως γεύμα επρόκειτο να είναι η Ουκρανία», προσθέτει, ενώ μια ρωσοποιημένη Λευκορωσία θα ήταν «το επιδόρπιο».