Ερήμωση, μαζική μετανάστευση, οικονομικός μαρασμός. Τα χωριά του βόρειου Έβρου ερημώνουν. Όμως οι λιγοστοί κάτοικοι δεν το βάζουν κάτω, θέλουν να μείνουν στον τόπο τους και να το «παλέψουν».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
«Μα πως είναι δυνατόν να μην φοβάσαι όταν ζεις μόνη σου και γύρω σου πάνω από δέκα σπίτια είναι άδεια και έρημα; Τη νύχτα ακούω μόνο τα τσακάλια…».
Με τα λόγια αυτά η Φωτεινή Βενετίδου μιλάει για τη μοναξιά που βιώνει στην άκρη της Ελλάδας. Κατοικεί στο Ορμένιο, έχει χάσει τον άντρα της και τα δύο της παιδιά έχουν μεταναστεύσει στη Γερμανία. Στα χωριά του βόρειου Έβρου, σχεδόν όλες οι ιστορίες τελειώνουν με τη φράση, «οι νέοι έχουν φύγει».
Η συνταξιούχος αγρότισσα «ανοίγει» το πρώτο από τα τρία επεισόδια του νέου podcast παραγωγής του iMEdD, που εστιάζει στη δημογραφική κατάρρευση του Τριγώνου και στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ντόπιοι. Tα τρία ηχητικά ντοκιμαντέρ έχουν ανέβει σε Spotify, Apple Podcasts, youTube Podcasts και στο podcast.imedd.org.
Στα δεκαεπτά χωριά οι κάτοικοι δεν ξεπερνούν τους 2000, ενώ οι περισσότεροι είναι ηλικιωμένοι. Για να πάρουν τα φάρμακα τους πρέπει να πάνε στο γειτονικό χωριό, στα Δίκαια. Εκεί βρίσκεται και η μοναδική τράπεζα της περιοχής που όμως ανοίγει δύο ημέρες την εβδομάδα και για λίγες ώρες.
«Όλοι πάνε στην τράπεζα για να κάνουν τις δουλειές τους. Πολλοί ηλικιωμένοι είναι όρθιοι για ώρες και όταν έρθει η σειρά τους, ο υπεύθυνος τους λέει πως αυτό που θέλουν μπορεί να γίνει μέσω web banking. Μα πες μου σε παρακαλώ, πως να το κάνει αυτό ένας 80χρονος που ζει ολομόναχος;» αναρωτιέται η Φωτεινή Βενετίδου.
Στο χωριό Δίλοφος η εικόνα είναι πραγματικά σοκαριστική. Οι δρόμοι έχουν «σκάσει», χόρτα έχουν φυτρώσει και το αυτοκίνητο «χορεύει» στις λακούβες. Τα περισσότερα σπίτια έχουν παραδοθεί στη φύση, τεράστια καταπράσινα δέντρα έχουν σκεπάσει τα κτίρια και με δυσκολία μπορείς να εντοπίσεις την πόρτα ή τα παράθυρα.
Εδώ, ζούνε είκοσι άνθρωποι, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι. Το σχολείο του χωριού έχει εγκαταλειφθεί εδώ και χρόνια. Στην είσοδο του κτιρίου, η επιγραφή γράφει πως κατασκευάστηκε το 1950 μετά από έρανο και με την στήριξη του βασιλιά Παύλου. Η παιδική χαρά έχει σκουριάσει, κάτι που μάλλον είναι λογικό αφού στο Δίλοφο δεν κατοικεί κανένα παιδί.
«Απαξίωση και εγκατάλειψη, αυτό νιώθουμε. Δεν ενδιαφέρεται κανένας, μας θυμούνται μόνο στις εκλογές. Δεν έχουμε ούτε λεωφορείο, ούτε τρένο και μόλις μπαίνεις στο χωριό σε καλωσορίζει το μήνυμα της τουρκικής εταιρείας κινητής τηλεφωνίας» λέει ο Σάκης Τσομπανίδης, ένας από τους λιγοστούς κατοίκους του χωριού.
«Το μεγάλο λουκέτο»
To δεύτερο επεισόδιο της σειράς που εστιάζει στην οικονομία της περιοχής, ξεκινάει με το κλείσιμο του εργοστασίου της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης το 2019.
Χάθηκαν πάνω από 1000 θέσεις εργασίας, 270 μονίμων και 800 εποχικών. Όμως μεγάλο πλήγμα δέχθηκαν και άλλες επιχειρήσεις. Όπως συνεργεία αυτοκινήτων που επισκεύαζαν τα οχήματα της επιχείρησης και τα τρακτέρ των τευτλοπαραγωγών, που πλέον δεν είχαν που να πουλήσουν την παραγωγή τους.
«Το λουκέτο αυτό ήταν το μεγάλο, τελειωτικό χτύπημα. Από εκεί και μετά η Ορεστιάδα και ο βόρειος Έβρος δεν ξανασήκωσαν κεφάλι. Πρόκειται για έγκλημα γιατί το εργοστάσιο μπορούσε και έπρεπε να έχει σωθεί. Μια μεγάλη πίκρα είναι πως έσκασε στα χέρια μας, δυστυχώς δεν μπορέσαμε να το σώσουμε» υποστηρίζει ο Πέτρος Χασανίδης που εργαζόταν για περίπου 30 χρόνια στην Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης.
Πολλοί από τους πρώην εργαζόμενους, ειδικά οι νεότεροι εγκατέλειψαν την περιοχή. Μετακόμισαν στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη ή μετανάστευσαν στο εξωτερικό. Οι υποσχέσεις των πολιτικών περί επαναλειτουργίας του εργοστασίου πότε δεν υλοποιήθηκαν, ενώ εννέα στελέχη της εταιρίας οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη με κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος.
«Ο Έβρος δεν είναι ξενιτιά»
Βεβαίως, υπάρχουν και επιχειρηματικά «success stories» στην περιοχή, όπως η γαλακτοβιομηχανία «Εβροφάρμα». Ιδρύθηκε το 1993 στο Διδυμότειχο, ως μια οικογενειακή επιχείρηση. Σήμερα απασχολεί 150 εργαζόμενους, κυρίως ντόπιους, αλλά και κάποιους από άλλες περιοχές της χώρας. Ο ετήσιος τζίρος ανέρχεται σε 50 εκατομμύρια ευρώ.
«Είμαστε μακριά από τα κέντρα αποφάσεων, όμως είμαστε δίπλα στους παραγωγούς γάλακτος και αυτό είναι σημαντικό. Ο πρωθυπουργός έχει δεσμευτεί για το μεταφορικό ισοδύναμο, το περιμένουμε. Επίσης βλέπω πολλούς αξιόλογους επαγγελματίες να φεύγουν για το εξωτερικό. Όμως η ξενιτιά είναι ξενιτιά. Ο Έβρος δεν είναι ξενιτιά. Τους καλώ να έρθουν εδώ, ευκαιρίες υπάρχουν και όπως και να το κάνουμε ζεις και εργάζεσαι στη χώρα σου» εκτιμά ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Χρήστος Παπαζηλάκης.
«Δεν βρίσκουμε εργάτες»
Περίπου 12 χιλιόμετρα από την Ορεστιάδα και λίγο έξω από το χωριό της Νέας Βύσσας, βρίσκεται η έδρα του Αγροτικού Συνεταιρισμού Παραγωγής, Επεξεργασίας και Εμπορίας Σκόρδου. Ιδρύθηκε το 2009 και αυτή τη στιγμή συμμετέχουν 23 παραγωγοί. Καλλιεργούν περίπου 200 στρέμματα και φέτος η παραγωγή ήταν διακόσιοι τόνοι.
Υπήρξαν χρονιές που η ζήτηση ήταν μικρή και έτσι μεγάλες ποσότητες κατέληξαν στη χωματερή. Όμως τα τελευταία χρόνια το σκόρδο της Νέας Βύσσας έχει κερδίσει την προτίμηση των Ελλήνων καταναλωτών.
«Εμείς ψάχνουμε κόσμο να δουλέψει για 2 - 3 μήνες είτε στη συγκομιδή, είτε στο συσκεαυστήριο και δεν βρίσκουμε. Τα ελάχιστα παιδιά που μένουν στον τόπο επιλέγουν να μπούνε στον στρατό. Δεν το κρίνω, αλλά το αποτέλεσμα είναι πως στην περιοχή δεν υπάρχουν εργατικά χέρια, δεν υπάρχει κόσμος να δουλέψει» υποστηρίζει ο Βασίλης Χαντηρίδης σκορδοπαραγωγός και μέλος του συνεταιρισμού από το 2017.
Από το ρεπορτάζ μας προκύπτει πως το δημόσιο αναδεικνύεται στον μεγαλύτερο αντίπαλο των επιχειρήσεων του Έβρου. Οι ελάχιστοι νέοι που έχουν απομείνει στην περιοχή προτιμούν να γίνουν συνοριοφύλακες και όχι εργάτες ή αγρότες.
Πέρα από το μεταφορικό ισοδύναμο, οι επιχειρηματίες της περιοχής ζητούν χαμηλότερη φορολογία, πιο φθηνά καύσιμα και πρόσβαση σε χρηματοδοτικά προγράμματα.
«Χάσαμε το δάσος»
Οι Εβρίτες πάντα ήταν περήφανοι για τον δασικό πλούτο της πατρίδας τους και ειδικά για το δάσος της Δαδιάς. Τόπος σπάνιας ομορφιάς με δάση πεύκης και δρυός, καθώς και καταφύγιο για τα αρπακτικά πουλιά.
Στο Εθνικό Πάρκο Δαδιάς–Λευκίμης–Σουφλίου συναντώνται τρία από τα τέσσερα είδη γύπα της Ευρώπης, (Μαυρόγυπας, Όρνιο και Ασπροπάρης), ενώ φιλοξενεί τη μοναδική αποικία Μαυρόγυπα στα Βαλκάνια.
Όμως η φωτιά που ξέσπασε τον Αύγουστο του 2022, έκαψε ολοσχερώς περισσότερα από 22.000 στρέμματα, ενώ έπληξε πάνω από 45.000. Τον Αύγουστο του 2023, ένα χρόνο μετά, ξέσπασε η μεγαλύτερη σε διάρκεια φωτιά στην ιστορία της Ευρώπης. Τουλάχιστον 18 μετανάστες έχασαν τη ζωή τους και δεκάδες χιλιάδες στρέμματα δάσους έγιναν στάχτη.
«Επειδή ο Έβρος βιώνει αυτή την εγκατάλειψη, σίγουρα έρχεται με πολύ βαριά καρδιά να αποδεχθεί κανείς αυτό που συνέβη διότι έρχεται σαν ταφόπλακα. Πιστεύω ότι πολλοί πολίτες του νομού μας σκεφτόμαστε ότι πολύ δύσκολα θα ανακάμψουμε μετά από αυτό. Δηλαδή η πρώτη αντίδραση είναι μια πλήρης απογοήτευση» υποστηρίζει η Δώρα Σκαρτσή, δασολόγος και διαχειρίστρια της Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης.
«Ο Έβρος Μετά»
Αυτός είναι ο τίτλος του σχεδίου ανασυγκρότησης του Έβρου που περιλαμβάνει πέντε βασικούς άξονες. Την αγροτική ζωή, το περιβάλλον και τις υποδομές, τις επενδύσεις, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τον κόμβο εξωστρέφειας. Με τον πρόεδρο του Διαζώματος συναντηθήκαμε στο γραφείο του στην Αθήνα. Δεν του έκρυψα πως είμαι βαθιά απογοητευμένος, αφού αυτό το φιλόδοξο πρόγραμμα ίσως έρχεται πολύ αργά, ειδικά για το ζήτημα του δημογραφικού.
Ο Σταύρος Μπένος κατανοεί την απαισιοδοξία μου, αλλά εκτιμά πως το κρίσιμο είναι να πειστεί μια ομάδα ανθρώπων για την αναγκαιότητα εφαρμογής του σχεδίου.
Ο πρόεδρος του Διαζώματος ανέφερε πως υπάρχουν νέοι που πιστεύουν σε αυτή την προσπάθεια και έκλεισε τη συνομιλία μας και το 3ο επεισόδιο με την παρακάτω φράση.
«Ο Έβρος δεν είναι ένα όριο που θέλει φράχτες. Ο Έβρος έχει γίνει ένα κέντρο αυτή τη στιγμή γεωπολιτικά και στο κομμάτι της ενέργειας και το κομμάτι των μεταφορών. Βεβαίως, εδώ ερχόμαστε σε σύγκρουση με τα πολιτικά παιχνίδια που παίζονται γύρω από την ασφάλεια. Καθώς επίσης και με αυτό το αδυσώπητο έτσι φαινόμενο των νέων ανθρώπων που λέει ‘**‘ώχου καημένε’’ να βολευτώ τώρα και προτιμάει μια θέση αστυνομικού ή συνοριοφύλακα, αντί να προσπαθήσει να γίνει νέος αγρότης*. Όλα αυτά πρέπει να παλέψουμε. Δεν είναι ένας εύκολος αγώνας, έτσι..»*
Λίγα λόγια για το iMEdD
Το iMEdD (incubator for Media Education and Development) είναι ένας μη κερδοσκοπικός δημοσιογραφικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 2018 με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), με στόχο την ενίσχυση της δημοσιογραφικής κοινότητας στην Ελλάδα και διεθνώς.