Η Ουκρανία και οι ΗΠΑ έχουν συμφωνήσει στα περισσότερα σημεία ενός ειρηνευτικού σχεδίου 20 σημείων με τη Ρωσία, αλλά ο έλεγχος του Ντονμπάς και του πυρηνικού εργοστασίου της Ζαπορίζια παραμένει αμφισβητούμενος, δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος και ενώ η Μόσχα αναμένεται να απαντήσει την Τετάρτη
Η Ουκρανία και οι ΗΠΑ έχουν καταλήξει σε συναίνεση σε πολλά βασικά ζητήματα που αποσκοπούν στον τερματισμό του σχεδόν τετραετούς πολέμου με τη Ρωσία, αλλά ο εδαφικός έλεγχος στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας και η διαχείριση του πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στη Ζαπορίζια παραμένουν ανεπίλυτα προβλήματα, δήλωσε ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι την παραμονή των Χριστουγέννων.
Ο Ζελένσκι μίλησε καθώς οι ΗΠΑ μοιράστηκαν το τελευταίο σχέδιο 20 σημείων με τους Ρώσους διαπραγματευτές και ενώ αναμένεται απάντηση από τη Μόσχα την Τετάρτη, όπως τουλάχιστον δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος.
Το μέλλον των ανατολικών περιοχών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ της Ουκρανίας, γνωστές μαζί ως Ντονμπάς, παραμένει στο επίκεντρο των συνομιλιών, σε αυτό που ο Ζελένσκι χαρακτήρισε ως «το πιο δύσκολο σημείο».
Η Ρωσία συνεχίζει να προβάλλει μαξιμαλιστικές απαιτήσεις, επιμένοντας ότι η Ουκρανία πρέπει να παραχωρήσει τα υπόλοιπα εδάφη στο Ντονμπάς που δεν έχει καταλάβει -ένα τελεσίγραφο που το Κίεβο έχει απορρίψει.
Σε μια προσπάθεια να διευκολύνει τον συμβιβασμό, η Ουάσινγκτον έχει προτείνει τη μετατροπή των περιοχών αυτών σε ελεύθερες οικονομικές ζώνες. Η Ουκρανία απαιτεί την αποστρατιωτικοποίηση της περιοχής και την παρουσία μιας διεθνούς δύναμης για τη διασφάλιση της σταθερότητας, δήλωσε ο Ζελένσκι στους δημοσιογράφους, κατά την διάρκεια επίσης ενημέρωσης.
Η μελλοντική διαχείριση του πυρηνικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ζαπορίζιας (ZNPP), του μεγαλύτερου εργοστασίου ρεύματος στην Ευρώπη που παραμένει υπό ρωσική κατοχή, είναι ένα άλλο επίμαχο ζήτημα. Οι ΗΠΑ προτείνουν μια κοινοπραξία με την Ουκρανία και τη Ρωσία, με κάθε μέρος να έχει ίσο μερίδιο στην επιχείρηση.
Όμως ο Ζελένσκι αντέτεινε μια πρόταση κοινοπραξίας μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας, σύμφωνα με την οποία η Ουάσινγκτον θα αποφάσιζε πώς θα κατανέμει το μερίδιό της, υποθέτοντας ότι αυτό θα πήγαινε στη Μόσχα.
«Δεν καταλήξαμε σε συναίνεση με την αμερικανική πλευρά σχετικά με το έδαφος της περιοχής του Ντονέτσκ και τον σταθμό στη Ζαπορίζια», δήλωσε ο Ζελένσκι. «Αλλά έχουμε φέρει σημαντικά πιο κοντά τις περισσότερες από τις θέσεις. Κατ' αρχήν, όλες οι άλλες συναινέσεις σε αυτή τη συμφωνία έχουν βρεθεί μεταξύ μας και αυτών».
Η Ουκρανία προτείνει επίσης η κατεχόμενη πόλη Ενερχοντάρ (Enerhodar), η οποία συνδέεται με τον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής της Ζαπορίζια, να αποτελέσει μια αποστρατιωτικοποιημένη ελεύθερη οικονομική ζώνη, δήλωσε ο Ζελένσκι. Αυτό το σημείο απαιτούσε 15 ώρες συζητήσεων με τις ΗΠΑ, αποκάλυψε.
Ο Ζελένσκι δήλωσε ακόμα ότι απαιτούνται επενδύσεις δισεκατομμυρίων για την επανεκκίνηση του εργοστασίου, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης του παρακείμενου φράγματος.
Συμβιβασμός για ελεύθερη οικονομική ζώνη
Τα δύο αυτά ζητήματα θα παραμείνουν πιθανότατα τα πιο σημαντικά σημεία εμπλοκής στις συνομιλίες.
Ο Ζελένσκι δήλωσε: «Η ελεύθερη ζώνη εμπορίου είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που θα πρέπει να συζητηθούν. Βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου οι Ρώσοι θέλουν να φύγουμε από την περιοχή του Ντονέτσκ και οι Αμερικανοί προσπαθούν να βρουν έναν τρόπο έτσι ώστε να μην είναι "μια διέξοδος" - επειδή είμαστε κατά της αποχώρησης - θέλουν να βρουν μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ή μια ελεύθερη οικονομική ζώνη σε αυτό, δηλαδή μια μορφή που μπορεί να παρέχει τις απόψεις και των δύο πλευρών».
Το σχέδιο αναφέρει ότι η γραμμή επαφής, η οποία διασχίζει πέντε ουκρανικές περιοχές, θα πρέπει να παγώσει μόλις υπογραφεί η συμφωνία.
Η θέση της Ουκρανίας είναι ότι οποιαδήποτε προσπάθεια για τη δημιουργία ελεύθερης οικονομικής ζώνης πρέπει να επικυρωθεί με δημοψήφισμα, υπογραμμίζοντας ότι ο ουκρανικός λαός έχει τελικά τη δύναμη λήψης αποφάσεων, δήλωσε ο Ζελένσκι.
Η διαδικασία αυτή θα απαιτήσει 60 ημέρες, πρόσθεσε, κατά τη διάρκεια των οποίων θα πρέπει να σταματήσουν οι εχθροπραξίες για να μπορέσει να προχωρήσει το σχέδιο.
Οι πιο δύσκολες συζητήσεις θα περιλαμβάνουν τον καθορισμό του πόσο μακριά θα πρέπει να αναπτυχθούν στρατεύματα για να αποσυρθούν, σύμφωνα με την πρόταση της Ουκρανίας, και πού θα σταθμεύουν οι διεθνείς δυνάμεις. Τελικά, «οι άνθρωποι μπορούν να επιλέξουν: αυτό το τέλος μας ταιριάζει ή όχι», δήλωσε ο Ζελένσκι.
Το σχέδιο προτείνει επίσης να αποσυρθούν οι ρωσικές δυνάμεις από τις περιοχές Ντνιπροπετρόφσκ, Μικολαίβ, Σούμι και Χάρκοβο και να αναπτυχθούν διεθνείς δυνάμεις κατά μήκος της γραμμής επαφής για την παρακολούθηση της εφαρμογής της συμφωνίας.
«Δεδομένου ότι δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στους Ρώσους και έχουν επανειλημμένα αθετήσει τις υποσχέσεις τους, η σημερινή γραμμή επαφής μετατρέπεται σε γραμμή μιας de facto ελεύθερης οικονομικής ζώνης και οι διεθνείς δυνάμεις θα πρέπει να βρίσκονται εκεί για να εγγυηθούν ότι κανείς δεν θα εισέλθει εκεί με οποιοδήποτε πρόσχημα - ούτε "μικρά πράσινα ανθρωπάκια" ούτε Ρώσοι στρατιωτικοί μεταμφιεσμένοι σε πολίτες», δήλωσε ο Ζελένσκι.
Το παρελθόν με τις συμφωνίες του Μινσκ
Το Κίεβο έχει υπογράψει στο παρελθόν συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός με τη Μόσχα μετά την αρχική εισβολή της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας. Οι συμφωνίες του Μινσκ του 2014 και του 2015 ζητούσαν την άμεση κατάπαυση του πυρός στην ανατολική Ουκρανία, την απόσυρση των βαρέων όπλων από τη γραμμή του μετώπου και την αποκατάσταση του ελέγχου της ουκρανικής κυβέρνησης στα σύνορά της με τη Ρωσία.
Βάσει της αρχικής συμφωνίας, η Ρωσία έπρεπε να αποσύρει όλους τους ξένους ένοπλους σχηματισμούς, συμπεριλαμβανομένων των μισθοφορικών ομάδων της, και τον στρατιωτικό εξοπλισμό από το ουκρανικό έδαφος, δέσμευση που η Μόσχα δεν τήρησε, στέλνοντας στρατεύματα στην περιοχή ήδη από το 2015, γεγονός που προκάλεσε τη δεύτερη συμφωνία, το επονομαζόμενο «Μινσκ ΙΙ».
Οι δύο συμφωνίες κατέρρευσαν πριν από την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022.