Η Ελβετία και η Γερμανία έχουν υψηλά ποσοστά ενοικίασης με πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού τους να νοικιάζει σπίτια. Αντίθετα, οι βαλκανικές χώρες παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά ιδιοκατοίκησης, αν και πολλά σπίτια είναι υπερπλήρη.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ στεγαστική κρίση προκαλεί αυξανόμενη ανησυχία σε όλη την Ευρώπη εν μέσω έλλειψης στέγης και εκτόξευση των ενοικίων. Περίπου το 70% των κατοίκων της ΕΕ είναι ιδιοκτήτες, το υπόλοιπο 30% ενοικιατές και περίπου το 17% του πληθυσμού της ΕΕ ζει σε συνθήκες υπερπληθυσμού.
Στην Ευρώπη, το στεγαστικό τοπίο ποικίλλει, με σημαντικό χάσμα μεταξύ ιδιοκτητών κατοικιών και ενοικιαστών. Σύμφωνα με την Eurostat, σε οκτώ από τις 36 ευρωπαϊκές χώρες, πάνω από το 90% του πληθυσμού ζούσε σε δικό του σπίτι το 2022.
Γερμανία, Ελβετία: Ενοικιαστές πάνω από το 50%
Στη Γερμανία το ποσοστό των ενοικιαστών ξεπέρασε το 50% το 2022, γεγονός που την καθιστά μοναδική μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Η Ελβετία, εξετάζοντας την Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ, Ηνωμένο Βασίλειο και υποψήφιες χώρες), είχε το υψηλότερο ποσοστό ενοικιαστών με 57,7%.
Βαλκάνια: Δημοφιλέστερη η ιδιοκατοίκηση
Η Βόρεια Μακεδονία, η Αλβανία και η Ρουμανία διαθέτουν ποσοστά ιδιοκατοίκησης άνω του 95%. Με εξαίρεση την Τουρκία, το ποσοστό ιδιοκατοίκησης ήταν υψηλότερο στις βαλκανικές χώρες, μια τάση που επεκτείνεται στην Ουγγαρία, τη Σερβία, την Κροατία και το Μαυροβούνιο.
Αντίθετα, χώρες όπως η Αυστρία, η Τουρκία, η Δανία, η Γαλλία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο υπολείπονται του μέσου όρου του ποσοστού ιδιοκατοίκησης της ΕΕ που είναι 69,1%.
Μεταξύ των «τεσσάρων μεγάλων» χωρών της ΕΕ, η Ισπανία και η Ιταλία είχαν τα υψηλότερα ποσοστά, με τρεις στους τέσσερις κατοίκους να ζουν στο δικό τους σπίτι.
Δημόσιες πολιτικές και κοινωνική στέγη
Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν εφαρμόσει διάφορα μέτρα πολιτικής για τη διασφάλιση οικονομικά προσιτής στέγασης. Αυτά περιλαμβάνουν επιδόματα στέγασης, κοινωνική ενοικιαζόμενη κατοικία και κανονισμούς για τα ενοίκια.
Κατά μέσο όρο, η κοινωνική στέγη αποτελεί το 8% του συνολικού στεγαστικού αποθέματος στην ΕΕ, σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ για την προσιτή στέγαση. Πρόκειται για ενοικιαζόμενες κατοικίες που παρέχονται σε τιμές χαμηλότερες της αγοράς και κατανέμονται σύμφωνα με ειδικούς κανόνες και όχι με μηχανισμούς της αγοράς.
Ολλανδία, Αυστρία και Δανία έχουν τα μεγαλύτερα μερίδια κοινωνικής στέγης, αποτελώντας πάνω από το 20% του συνολικού στεγαστικού τους αποθέματος.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Ισλανδία και η Φινλανδία έχουν μέτρια τμήματα κοινωνικής στέγης, που κυμαίνονται από 10% έως 19%.
Ο τομέας είναι σχετικά μικρός στην Ελβετία (8%) και τη Γερμανία (2,7%), όπου πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού είναι ενοικιαστές.
Έχετε αρκετά δωμάτια στο σπίτι σας;
Η ποιότητα της στέγης είναι κρίσιμης σημασίας. Ο ΟΟΣΑ υπογραμμίζει ότι τα υπερπλήρη και περιορισμένου χώρου σπίτια επηρεάζουν αρνητικά την υγεία, ιδίως των παιδιών. Ο μέσος αριθμός δωματίων ανά άτομο και τα ποσοστά υπερπληθυσμού αποτελούν βασικούς δείκτες της στεγαστικής ποιότητας.
Το 2022, ο μέσος αριθμός δωματίων ανά άτομο στην ΕΕ ήταν 1,6, κυμαινόμενος από 2,3 δωμάτια στη Μάλτα έως 1,1 δωμάτια στην Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία. Ελλάδα και Κύπρος βρίσκονται αντίστοιχα κάτω και πάνω από τον ενωσιακό μέσο όρο.
Ο μέσος όρος δωματίων ανά άτομο ήταν χαμηλότερος στις υποψήφιες προς ένταξη χώρες των Βαλκανίων, γεγονός που συσχετίζεται με υψηλότερα ποσοστά υπερπληθυσμού. Παρά τα υψηλά ποσοστά ιδιοκτησίας στις βαλκανικές χώρες, ο υπερπληθυσμός εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα στις εν λόγω περιοχές.
Τουλάχιστον το ήμισυ του πληθυσμού στο Μαυροβούνιο, την Αλβανία και τη Σερβία ζούσε σε υπερπλήρεις κατοικίες. Το ποσοστό υπερπληθυσμού ήταν 16,8% στην ΕΕ, με την Ελλάδα να ξεπερνά τον μέσο όρο και την Κύπρο να κατατάσσεται στην τελευταία θέση της συγκεκριμένης λίστας.
Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, τα υψηλότερα ποσοστά υπερπλήρωσης παρατηρήθηκαν στη Λετονία (41,7%), στην Ρουμανία (40,5%) και στην Βουλγαρία (36,2%), ενώ τα χαμηλότερα, πέραν της Κύπρου, στη Μάλτα (2,8%) και στην Ολλανδία (2,9%).
Έκκληση για οικονομικά προσιτή στέγη
Τον Ιανουάριο του 2024 μια συλλογικότητα 100 παρόχων δημόσιας, συνεταιριστικής και κοινωνικής στέγης μαζί με φορείς χάραξης πολιτικής και ερευνητές συνήλθε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Υπό την ηγεσία της Housing Europe, η ομάδα εξέδωσε μανιφέστο που περιγράφει τρία βήματα για την εξασφάλιση οικονομικά προσιτής και αξιοπρεπούς για όλους στέγης στην ΕΕ:
- Υλοποίηση ενός νέου παραδείγματος στέγασης
- Υποστήριξη του κινήματος για μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση
- Αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών για τον τερματισμό του στεγαστικού αποκλεισμού.
Ειδικότερα, το μανιφέστο ζήτησε την υποστήριξη της δημόσιας, συνεταιριστικής, κοινωνικής και κοινοτικής στέγης ως ραχοκοκαλιά των εθνικών συστημάτων στέγασης.