Οι συνταξιούχοι τείνουν να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες οικονομικές δυσκολίες στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ τα ποσοστά φτώχειας είναι γενικά χαμηλότερα στις σκανδιναβικές και δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Η Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελούν εξαίρεση εδώ, παρουσιάζοντας συγκριτικά υψηλά επίπεδα φτώχειας των συνταξιούχων.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, το μέσο εισόδημα των ατόμων άνω των 65 ετών είναι χαμηλότερο από αυτό του συνολικού πληθυσμού, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. Σε αρκετές περιπτώσεις, τα εισοδήματα των ηλικιωμένων πέφτουν κάτω από το 80% του εθνικού μέσου όρου, συμβάλλοντας σε σημαντικά υψηλά ποσοστά φτώχειας μεταξύ των συνταξιούχων.
Πώς, λοιπόν, διαφέρουν αυτά τα επίπεδα οικονομικής επισφάλειας σε ολόκληρη την Ευρώπη; Σε ποιες χώρες οι συνταξιούχοι αντιμετωπίζουν τα υψηλότερα επίπεδα φτώχειας; Και πώς συγκρίνεται το εισόδημα των ηλικιωμένων με τον εθνικό μέσο όρο;
Τα ποσοστά εισοδηματικής φτώχειας μετρούν το ποσοστό των ατόμων που βρίσκονται στο κατώτερο άκρο της κλίμακας κατανομής του εισοδήματος. Συγκεκριμένα, το ποσοστό φτώχειας αναφέρεται στο ποσοστό του πληθυσμού του οποίου το εισόδημα πέφτει κάτω από το όριο της φτώχειας. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, αυτό ορίζεται ως το 50% του διάμεσου εισοδήματος των νοικοκυριών του συνολικού πληθυσμού.
Για παράδειγμα, το 2022, το διάμεσο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στη Γαλλία -προσαρμοσμένο με βάση το μέγεθος του νοικοκυριού- ήταν 26.410 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι το όριο της φτώχειας βρισκόταν στα 13.205 ευρώ.
Το 2022, το ποσοστό φτώχειας των συνταξιούχων σε 30 ευρωπαϊκές χώρες κυμαινόταν από 3,1% στην Ισλανδία έως 37,4% στην Εσθονία, μετρώντας το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών με εισόδημα κάτω από το μισό του διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών.
Ανατολική έναντι Βόρειας Ευρώπης
Οι συνταξιούχοι τείνουν να είναι πιο ευάλωτοι οικονομικά στην Ανατολική Ευρώπη, ιδίως στις χώρες της Βαλτικής και σε αρκετές μετακομμουνιστικές χώρες.
Μετά την Εσθονία, τα υψηλότερα ποσοστά φτώχειας συνταξιούχων καταγράφηκαν στη Λετονία (33%), την Κροατία (28,5%) και τη Λιθουανία (24,6%).
Τα ποσοστά φτώχειας των συνταξιούχων τείνουν να είναι χαμηλότερα στη Δυτική και Βόρεια Ευρώπη. Η Ισλανδία (3,1%), η Νορβηγία (4,1%), η Δανία (4,3%) και η Φινλανδία (5,5%) έχουν μερικά από τα χαμηλότερα ποσοστά. Οι χώρες αυτές επωφελούνται από ισχυρά συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και καθολικά συνταξιοδοτικά συστήματα.
Ωστόσο, η Ελβετία (19,8%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (14,9%) ξεχωρίζουν με σχετικά υψηλά ποσοστά φτώχειας συνταξιούχων.
Μεταξύ των πέντε μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρώπης, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει το υψηλότερο ποσοστό, ακολουθούμενο στενά από τη Γερμανία (14,1%) και την Ισπανία (13,1%).
Η Ιταλία έχει ελαφρώς καλύτερες επιδόσεις με 12%, ενώ η Γαλλία ξεχωρίζει με το μακράν χαμηλότερο ποσοστό - μόλις 6%.
Σε γενικές γραμμές, τα ποσοστά φτώχειας των γυναικών συνταξιούχων είναι πολύ υψηλότερα από εκείνα των ανδρών, εν μέρει λόγω του υψηλότερου προσδόκιμου ζωής.
Κύριοι παράγοντες πίσω από τη φτώχεια των συνταξιούχων
"Οι χαμηλές συνταξιοδοτικές πληρωμές είναι ο κύριος παράγοντας που συμβάλλει στη φτώχεια των συνταξιούχων", δήλωσε στο Euronews Business ο Andrew Reilly, αναλυτής συντάξεων στον ΟΟΣΑ.
"Ακόμη και με σχετικά μακρά επαγγελματική σταδιοδρομία, οι συντάξεις είναι χαμηλές στην Εσθονία, την Ιαπωνία, την Κορέα, τη Λετονία και τη Λιθουανία".
Ο Reilly σημείωσε ότι οι χώρες αυτές έχουν μερικά από τα υψηλότερα ποσοστά φτώχειας των συνταξιούχων.
"Στις χώρες της Βαλτικής, τα υψηλά ποσοστά φτώχειας είναι αποτέλεσμα των χαμηλών συντάξεων που σχετίζονται με τις αποδοχές και των σχετικά χαμηλών παροχών του δικτύου ασφαλείας", πρόσθεσε.
Η ισχύς των συντάξεων πρώτου βαθμού - γνωστές και ως κρατικές συντάξεις - μπορεί να μειώσει τα ποσοστά φτώχειας μεταξύ των ηλικιωμένων πολιτών παρέχοντας ένα εγγυημένο ελάχιστο εισόδημα.
"Οι χώρες που έχουν μεγάλες παροχές ασφαλείας για τους συνταξιούχους, είτε στοχεύουν μόνο στους φτωχότερους είτε καταβάλλονται καθολικά σε όλους, τείνουν να έχουν χαμηλότερα επίπεδα φτώχειας μεταξύ των ηλικιακών ομάδων μεγαλύτερης ηλικίας σε σύγκριση με τα στοιχεία του συνολικού πληθυσμού, π.χ. Δανία, Ισλανδία και Νορβηγία", δήλωσε ο Reilly. Πρόσθεσε ότι η Λετονία και η Λιθουανία έχουν χαμηλά επίπεδα παροχών ασφαλείας.
Το εισόδημα των ηλικιωμένων σε σύγκριση με τον εθνικό μέσο όρο
Το μέσο εισόδημα των ατόμων άνω των 65 ετών, όταν εξετάζεται ως ποσοστό του μέσου εισοδήματος του συνολικού πληθυσμού, διαφέρει σημαντικά σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Το 2022, κυμαινόταν από 66,3% στην Εσθονία έως 107% στο Λουξεμβούργο. Αυτό σημαίνει ότι στην Εσθονία, οι ηλικιωμένοι έπαιρναν μόλις τα δύο τρίτα του εθνικού μέσου εισοδήματος.
Μεταξύ 29 χωρών, η αναλογία εισοδήματος για τα άτομα άνω των 65 ετών πέφτει κάτω από το 80% σε αρκετές περιπτώσεις. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Λιθουανία (66,5%), η Λετονία (71,4%), η Κροατία (73,4%), το Βέλγιο (76,2%), η Τσεχία (76,7%), η Βουλγαρία (77,2%) και η Ελβετία (79,4%).
Στην κορυφή της λίστας, το Λουξεμβούργο προηγείται με 107%, ακολουθούμενο από την Ιταλία (98,8%), την Πορτογαλία (97,1%) και την Ισπανία (96,7%).
Μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρώπης, η Ιταλία και η Ισπανία έχουν τα υψηλότερα ποσοστά εισοδήματος ηλικιωμένων, ακολουθούμενες στενά από τη Γαλλία με 94,3%. Το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται χαμηλότερα με 82,1%. Παρά το υψηλό ποσοστό φτώχειας των συνταξιούχων της Γερμανίας, ο δείκτης εισοδήματος ηλικιωμένων εκεί εξακολουθεί να φτάνει το 90%.
Για παράδειγμα, το 2022, το μέσο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στη Γαλλία - προσαρμοσμένο στο μέγεθος του νοικοκυριού - ήταν 30.500 ευρώ. Τα άτομα άνω των 65 ετών έλαβαν κατά μέσο όρο 28.750 ευρώ.
Η αναλογία αυτή μπορεί να αυξομειώνεται σημαντικά από έτος σε έτος σε ορισμένες χώρες. Για παράδειγμα, στην Τουρκία, ήταν 97,3% το 2019. Στη συνέχεια αυξήθηκε στο 103% το 2020 και έπεσε στο 84,5% το 2022.
Αγοραστική δύναμη
Από την άλλη πλευρά, η έκθεση "Συντάξεις με μια ματιά 2023" του ΟΟΣΑ σημειώνει ότι "οι αριθμοί αυτοί βασίζονται σε δεδομένα εισοδήματος και οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών όσον αφορά τον πλούτο (στεγαστικό ή άλλο) που κατέχουν οι ηλικιωμένοι ενδέχεται να μην αντικατοπτρίζονται στα ποσοστά εισοδηματικής φτώχειας".
Με άλλα λόγια, τόσο το ύψος του συνταξιοδοτικού εισοδήματος όσο και η αγοραστική του δύναμη θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση των χωρών που προσφέρουν τις καλύτερες συνθήκες συνταξιοδότησης.