Ο σπουδαίος σκηνοθέτης ανεβάζει τη «Νόρα» του Χένρικ Ίψεν στο θέατρο Άττις στο Μεταξουργείο
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟ Θόδωρος Τερζόπουλος σκηνοθετεί φέτος στο θέατρο Άττις του Μεταξουργείου, την «Νόρα» του Χένρικ Ίψεν. Καταπιάνεται με το ιψενικό αριστούργημα και δημιουργεί αναμφίβολα μια από τις παραστάσεις της χρονιάς. Αυτό που τον ενδιέφερε, με το συγκεκριμένο ανέβασμα δεν ήταν να πει για άλλη μια φορά την «ιστορία» της, αλλά να επικεντρωθεί αποκλειστικά στα ζητήματα που θέτει το έργο, να τα σχολιάσει, μέσα από την δική του οπτική. Να υπογραμμίσει την καθολική και διαρκή τους επικαιρότητα, πέρα από κάποιον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, μέσα από μια ελεύθερη απόδοση.
Συμπύκνωσε λοιπόν την ουσία του ιψενικού δράματος, αφαίρεσε όλα τα περιττά νατουραλιστικά στοιχεία και κράτησε μόνο τα τρία πρόσωπα της ιστορίας (Νόρα, Τόρβαλντ και δανειστής). Εστίασε τον φακό του στον ψυχισμό τους, τους προσέγγισε ψυχαναλυτικά. Ανέδειξε την ποιητικότητα του κειμένου, τους βαθιούς συμβολισμούς του, την μπρεχτική προοπτική του. Δημιούργησε ένα καινούργιο έργο τέχνης, μια διεισδυτική μελέτη των ανθρωπίνων σχέσεων και της ανατροπής τους. Με άξονα τη Νόρα, κατάφερε να συλλάβει κυριολεκτικά την τεκτονική αλλαγή ενός ατόμου, όταν έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με την αλήθεια, με το Εγώ του.
Αυτό που βλέπουμε επί σκηνής είναι μια επιτομή του διάσημου θεατρικού έργου, μια σοφή συμπύκνωση, το θέατρο της ζωής αυτού του γυναικείου χαρακτήρα, σαν ένα ωμό καμπαρέ, μια παράσταση με μαριονέτες που δεν έχει χάπι εντ.
Ένα λευκό σκηνικό με πόρτες είναι το κουκλόσπιτο που φιλοξενεί τους ήρωες αυτής της παράστασης. Μια ζωντανή εγκατάσταση που μοιάζει να αιωρείται, που σου καίει τα μάτια με το εκτυφλωτικό ζόφο της. Όταν ανοίγουν οι πόρτες, εμφανίζεται το μαύρο, η τρομακτική άβυσσος που κρύβεται από πίσω, η διαρκής κόλαση αυτής της πνιγηρής πραγματικότητας, οι σχέσεις εξουσίας που υπάρχουν σ’ αυτό το σπίτι. Είναι ένας λαβύρινθος που δεν οδηγεί πουθενά, που βγάζει πάντα στο ίδιο υπαρξιακό και συναισθηματικό αδιέξοδο. Η σκηνική σύνθεση ευρηματική, η γεωμετρία μοναδική, οι συμβολισμοί δεκάδες.
Μέσα εκεί συναντούμε η Νόρα. Μια νευρωτική κούκλα που την κινούν οι άλλοι, ένα νευρόσπαστο, ένα πλάσμα που έχει μάθει να καταναλώνει άπληστα, που είναι εγκλωβισμένο σε μια κατάσταση που δεν ελέγχει. Στο ίδιο καζάνι είναι παγιδευμένοι όμως και οι υπόλοιποι χαρακτήρες του έργου. Είναι και οι ίδιοι θύτες και θύματα, όπως και η Νόρα. Φταίνε γι’ αυτό που έχουν προκαλέσει στη ζωή τους, αλλά και στη ζωή των γύρω τους. Καθηλωμένοι στους φόβους τους, στις επιταγές της συντηρητικής κοινωνίας που ζουν, έτοιμοι να παίξουν ξανά και ξανά τον ρόλο τους.
Από το πρώτο λεπτό αντιλαμβανόμαστε το πρόβλημά της ηρωίδας. Η Νόρα ζει μέσα στο ζωτικό ψεύδος. Το μόνο που θέλει είναι να χαριεντίζεται, να ακκίζεται, να ξοδεύει. Δεν υπάρχει τίποτε αληθινό, αυθεντικό πάνω της. Είναι ολοκληρωτικά διαβρωμένη. Το πόσο ψεύτικη και επίπλαστη είναι η ζωή της θα το καταλάβει πολύ σύντομα. Το ίδιο κι εμείς.
Η σκηνή της εξόδου, της φυγής της ηρωίδας από το κουκλόσπιτο είναι σίγουρα σκηνή ανθολογίας: η Νόρα φεύγει μέσα σε ένα μαύρο κουκούλι, σύμβολο του παλιού κόσμου, αλλά και διαβατήριο μετοίκησης. Εκεί μέσα θα μεταμορφωθεί και θα πετάξει. Προχωρά προς το κενό, προς την αυτογνωσία. Βλέπει το δικό της φως μέσα στο σκότος. Αντιμετωπίζει κατάματα το δικό της σκοτάδι. Το πουλάκι που τραγουδούσε αμέριμνο στην πρώτη πράξη για το χατίρι του συζύγου της δεν υπάρχει πλέον.
Η μετάβαση έχει ξεκινήσει. Σαν ανεστραμμένη Μήδεια, μοιάζει να χώνεται στο έδαφος, ενώ στην ουσία βλέπει για πρώτη φορά τον ουρανό. Η κούκλα αποκτά ανθρώπινες αρθρώσεις και αρχίζει να αφήνει τα ίχνη της στη Γη, πέρα από τις εξαρτήσεις του παρελθόντος. Αφήνει πίσω τον παλιό εαυτό της, το σπίτι αλλά και την ίδια την συντηρητική εποχή της. Είναι ίσως από τις πρώτες μοντέρνες γυναίκες, γι’ αυτό και πολλοί σήμερα βρίσκουν αναφορές και ταυτίσεις με το δράμα της.
Σοφία Χίλλ, Αντώνης Μυριαγκός και Τάσος Δήμας ερμήνευσαν υποδειγματικά το ρόλο τους. Είναι οι τρεις πλευρές του μαζοχιστικού, κλασικού ιψενικού τριγώνου, που πρέπει να σπάσει. Υποβλητικοί και οι τρεις στο δράμα τους. Τα κοστούμια του Yiorgos Eleftheriades αλλά και η μουσική του Παναγιώτη Βελιανίτη υπογραμμίζουν και ενισχύουν την έλλειψη οξυγόνου σ’ αυτό το σπίτι. Την ανθρώπινη ασφυξία. Η συμβολή τους είναι καθοριστική στο τελικό αποτέλεσμα, καθώς σκιαγραφούν ο καθένας με τον δικό του τρόπο τον εγκλωβισμό της Νόρας, της Νόρας που είναι άθυρμα στα χέρια των άλλων, που θέλει παθιασμένα να ζήσει, να μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο. Να ζήσει κάπου αλλού, έξω από το υπάρχον σύστημα στο χώρο της φαντασίας μας, αθέατη από όλους.