Μια διαφορετική «Μήδεια» στην Επίδαυρο βγαλμένη από το ιδιοσυγκρασιακό σύμπαν του Φρανκ Κάστορφ

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Είναι σίγουρα η πιο φιλόδοξη και πολυαναμενόμενη παραγωγή των φετινών Επιδαυρίων. Η «Μήδεια» του Φρανκ Κάστορφ φιλοξενείται στο αρχαίο αργολικό θέατρο στις 21 & 22 Ιουλίου. Ο θρυλικός σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής για πολλά χρόνια της Volksbuhne, παρουσίασε σήμερα στη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε, τις πρώτες λεπτομέρειες από αυτό το απαιτητικό εγχείρημα, επιβεβαιώνοντας ότι θα είναι σίγουρα μία από τις κορυφαίες θεατρικές στιγμές του καλοκαιριού, που θα συζητηθεί έντονα.

Αποκάλυψε μάλιστα ότι θα είναι μια εντελώς δική του «Μήδεια», που θα βασίζεται μεν στο έργο του Ευριπίδη, θα περιλαμβάνει όμως αποσπάσματα από άλλα κείμενα, όπως το «Μήδειας Υλικό», τη «Ρημαγμένη Όχθη» και το «Τοπίο με Αργοναύτες» του Χάινερ Μύλερ, ποιήματα του Ρεμπώ, αποσπάσματα άλλων συγγραφέων, καθώς και δικές του ιδέες.

Είναι η πρώτη φορά που ο ρηξικέλευθος Γερμανός καλλιτέχνης κατεβαίνει στην Επίδαυρο. Δουλειές του έχουμε δει παλαιότερα στο Φεστιβάλ Αθηνών, το 2007 («Nord») και το 2017 («Παίκτης»). Έχει στο πλευρό του μια σταθερή ομάδα συνεργατών και για τις ανάγκες αυτής της παραγωγής θα δουλέψει με Έλληνες ηθοποιούς. Πέντε γυναίκες ηθοποιοί θα ερμηνεύσουν την Μήδεια, προσπαθώντας να αναδείξουν τις διαφορετικές πλευρές και στιγμές της ηρωίδας.

Οι πρόβες ξεκίνησαν στα μέσα του Απριλίου και αναμένεται να ενταθούν την επόμενη περίοδο, καθώς δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί ο δραματουργικός ιστός της παράστασης. Η δραματουργία είναι πάντα ένα στοίχημα, μια δημιουργική πρόκληση για τον Κάστορφ, με αποτέλεσμα και σε αυτή την παραγωγή να μοιάζει με ένα παζλ που κάθε κομμάτι μπαίνει αργά στη θέση του. Υπάρχουν πολλές ιδέες, αναφορές και κείμενα στο τραπέζι και είναι ακόμη πολύ νωρίς για να είναι έτοιμος ο οριστικός καμβάς της παράστασης.

Η καλλιτεχνική διευθύντρια της διοργάνωσης Κατερίνα Ευαγγελάτου καλωσόρισε τον Κάστορφ και την ομάδα του επισημαίνοντας ότι «η συγκεκριμένη παραγωγή δίνει το διεθνές στίγμα του φεστιβάλ. Εντείνουμε τις προσπάθειες για να γίνει η Επίδαυρος ένας τόπος επαναστοχασμού πάνω στο αρχαίο δράμα. Δεν θέλουμε να φιλοξενεί απλά παραστάσεις. Μας απασχολούν οι νέες δραματουργίες, όπως φαίνεται από τις παραστάσεις που έχουν γίνει στο μικρό θέατρο και από τους καλλιτέχνες που έχουμε προσκαλέσει να σκηνοθετήσουν στο μεγάλο θέατρο. Η αρχή αυτής της προσπάθειας έγινε το 2021 με τον “Οιδίποδα” της Μάγια Τσάντε, σε σκηνοθεσία του Τόμας Οστερμάιερ. Αυτό που επιδιώκουμε λοιπόν είναι να ξανασκεφτούμε πάνω στους κλασικούς. Το φετινό εγχείρημα είναι κάπως διαφορετικό, γιατί ένας ξένος σκηνοθέτης έρχεται να ανοίξει διάλογο με ένα ελληνικό team. Είναι η πρώτη φορά που δοκιμάζουμε κάτι τέτοιο, με έναν σκηνοθέτη, που έχει μια πολύ προσωπική αντίληψη κι ένα δικό του στίγμα για το τι είναι δραματουργία και πώς φτιάχνεται ένα έργο, πριν την παρουσίασή του. Δεν θα έχουμε λοιπόν ένα συμβατικό κείμενο “κλειδωμένο” στους στίχους του Ευριπίδη, αλλά μια νέα δραματουργία: θα δούμε τη Μήδεια του Φρανκ Κάστορφ».

Παίρνοντας το λόγο ο Γερμανός σκηνοθέτης παρατήρησε ότι η μόνη απουσία από το καστ στη συνέντευξη τύπου είναι του Νίκου Ψαρρά, λόγω ασθένειας. Ο Έλληνας ηθοποιός που είχε συνεργαστεί με τον Ανατόλι Βασίλιεφ σε μια άλλη Μήδεια πριν κάποια χρόνια, τον έχει ενημερώσει ότι το κοινό γιούχαρε και πέταγε νομίσματα στο τέλος εκείνης της παράστασης. Ο ίδιος αστειευόμενος, ξεκινώντας το λόγο του, επισήμανε ότι: «Μετά τη δική μας παράσταση, οι θεατές θα πουν πόσο ωραία ήταν η παράσταση του Βασίλιεφ», κάνοντας τους παρευρισκομένους να γελάσουν. Ενώ προειδοποίησε όσους θέλουν να κατέβουν στην παράσταση, να το σκεφτούν καλά. Επικαλούμενος μάλιστα τον Μπέρτολντ Μπρεχτ, είπε ότι αυτό που κάνει, είναι να δουλεύει πάνω στις επόμενες πλάνες του.

«Είναι μεγάλη μου τιμή να δουλέψω σε έναν τέτοιο χώρο, μπροστά σε τόσους χιλιάδες θεατές. Είναι η πρώτη φορά που κάνω κάτι τέτοιο σε ένα ανοικτό θέατρο. Έχω σκηνοθετήσει το “Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν” του Ρίχαρντ Βάγκνερ στο Μπαϊρόιτ μπροστά σε 2.500 θεατές. Μπόρεσα να κάνω ήσυχος μια παράσταση 17ωρών. Εδώ με χιλιοπαρακαλούν να μην διαρκέσει τόσο πολύ η παράσταση».

Στη συνέχεια ο σκηνοθέτης έκανε μια εμβριθή ανάλυση της πορείας του έργου και των διαφορετικών αναγνώσεών του από την αρχαιότητα μέχρι τον εικοστό αιώνα, συνδέοντάς το με τη δημοκρατία, τον καπιταλισμό, την ελευθερία και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία.

Τόνισε μάλιστα ότι ο κυνισμός που υπάρχει στην τραγωδία του Ευριπίδη είναι τρομερά έντονος απέναντι σε αυτή τη γυναίκα, που έχει εγκαταλείψει τα πάντα, έχει σκοτώσει τον αδελφό της και οδηγείται τελικά στην εξορία, επειδή ο άνδρας τον οποίο ερωτεύθηκε και θυσίασε τα πάντα, αποφάσισε να παντρευτεί μια άλλη, αλλά και μέσα από την εξέλιξη του έργου, που χαρακτηρίζεται από τη μάχη των δύο φύλων. Βλέπουμε αυτό τον κυνισμό να επιβιώνει για τα επόμενα 2.000 χρόνια και να εμφανίζεται και πάλι στον Στρίντμπεργκ.

Ο ίδιος θεωρεί πρωτοποριακό τον Ευριπίδη, ο οποίος παρουσιάζει μπροστά σε ένα ανδρικό κοινό ένα τόσο φεμινιστικό θέμα, πριν από 2.500 χρόνια: «Είναι σπουδαίο που μας κάνει να σκεφτούμε, να στοχαστούμε τι σημαίνει γυναίκα. Στον Ευριπίδη έχουμε μια μετάβαση, μια ιδιότυπη κι ενδιαφέρουσα διάλυση της τραγωδίας».

Έντονα πολιτικοποιημένος, δεν παρέλειψε να αναφερθεί τόσο στον καθοριστικό ρόλο της χώρας του της Γερμανίας στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, στο πώς Γερμανοί πιλότοι βομβάρδιζαν το Βελιγράδι, αλλά και στο πόσο ευχαριστημένος είναι ο πρώην καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ από τον Πούτιν και την εργασία του ως υψηλά αμειβόμενος υπάλληλος μιας ρωσικής εταιρίας. Χαρακτήρισε μάλιστα τον εαυτό του βίαιο ειρηνιστή.

Χρησιμοποίησε στη συνέχεια τα λόγια του Ζαν Ζενέ, ότι ο κόσμος, που ζούμε δεν είναι καλός, δεν είναι ωραίος. Γι’ αυτό το μόνο που μένει στον άνθρωπο είναι μια λαχτάρα να είναι ωραίος. Αυτή η λαχτάρα κρύβει την επαναστατικότητα. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και στη Μήδεια, η οποία αντιδρά στον κόσμο που την περιτριγυρίζει. Τον καταστρέφει λοιπόν, φεύγοντας στο τέλος με το άρμα του ήλιου στους ουρανούς.

Συμπλήρωσε μάλιστα ότι πρώτος ο Γκαίτε ανέλυσε αυτό το παθολογικό, γκροτέσκο, καφκικό στοιχείο, που αναδύεται έντονα στον κόσμο που χτίζει ο Ευριπίδης. Τη Μήδεια δηλαδή ως μια μορφή μίσους, ως μιας γυναίκας που δεν μπορεί να τα βάλει κανείς μαζί της, γιατί θα τον καταστρέψει. Ο πατριάρχης της γερμανικής λογοτεχνίας θεωρεί ότι αυτό είναι κάτι που πρέπει να παρασταθεί και ότι η Μήδεια μοιάζει με ένα χαλασμένο ψάρι, που δεν χρειάζεται να το αρωματίσουμε. Πρέπει να φαίνεται ότι είναι χαλασμένο, να το παρουσιάζουμε όπως είναι. Αυτό ακριβώς κάνει ο Ευριπίδης, σύμφωνα με τον Γκαίτε. Η Μήδεια λοιπόν είναι μια αρχή, μια ιδέα, η εικόνα μιας μητριαρχίας, που τη συναντάμε επίσης στις Αμαζόνες και την Πενθεσίλεια του Κλάιστ.

Εξήγησε επίσης γιατί θα δούμε πολλές Μήδειες σε αυτό το ανέβασμα: «Σε κάθε γυναίκα υπάρχει η δυνατότητα μιας Μήδειας. Οπότε όλες μπορούν να υποδυθούν τη Μήδεια. Κάθε μια έχει να δώσει κάτι διαφορετικό, γιατί κάθε μια προσεγγίζει, ερμηνεύει διαφορετικά το συγκεκριμένο ρόλο. Γι’ αυτό αποφάσισα να εφαρμόσω αυτό το σχήμα στη συγκεκριμένη παράσταση».

Ο ίδιος κλείνοντας επισήμανε ότι του αρέσει πρώτα να καταστρέφει κάτι, πριν δημιουργήσει κάτι καινούργιο. Είναι ο τρόπος εργασίας του. Αυτό συμβαίνει και στην περίπτωση της Μήδειας: «Επισκεφτήκαμε με την Κατερίνα τον Δεκέμβριο την Επίδαυρο. Έκανε κρύο κι έβρεχε. Ήταν εντυπωσιακό. Υπήρχε η μοναξιά αυτής της γυναίκας, ανάμεσα σε τόσους πολλούς ανθρώπους που περιγράφει ο Ευριπίδης στο έργο του. Είναι μια γυναίκα μόνη και διωγμένη. Σ’ αυτό το θέατρο των 2.500 ετών, ένιωθα κι εγώ πάρα πολύ μόνος. Ήθελα να ξαπλώσω πάνω στις πέτρες, μέσα σε αυτή την υγρασία. Ο χειμώνας είναι πιο αληθινός και πιο κοντά στο πνεύμα της τραγωδίας από ότι το καλοκαίρι. Είναι πολύ δύσκολο να σας πω τι ακριβώς θα δείτε στην Επίδαυρο σε λίγο καιρό. Μου έρχονται διάφορες ιδέες. Είμαι μια ψυχοπαθολογική περίπτωση. Μπορώ να σας υποσχεθώ τα πάντα, αλλά μετά να κάνω το αντίθετο».

Οι ηθοποιοί της παράστασης για τη «Μήδεια» και τις πρόβες της παράστασης

Στη συνέχεια πήραν το λόγο οι ηθοποιοί της παράστασης. Η Μαρία Ναυπλιώτου ανέφερε: «Βρισκόμαστε σε μια στιγμή που δεν χρειάζεται να καταλαβαίνει κανείς, είναι μια στιγμή που πρέπει να κάνει. Είναι ίσως η πιο ευτυχισμένη στιγμή στην επαγγελματική μου πορεία. Είμαστε σε ένα στάδιο προβών, που αισθάνομαι μεγάλη χαρά και έχω έλθει αντιμέτωπη με πράγματα που δεν έχω δοκιμάσει ξανά. Είναι σαν ένα παιχνίδι που μου δίνει μόνο χαρά».

Ο Αινείας Τσαμάτης τόνισε ότι: «Η δραματουργία της παράστασης αποκαλύπτεται μέρα με τη μέρα. Ακόμη δεν έχουμε ένα τελικό κείμενο στα χέρια μας. Είναι ένα παζλ στο οποίο κάθε μέρα έρχεται ένα κομμάτι, πάνω στο οποίο δουλεύουμε. Είμαστε σε μια αναμονή να δούμε λοιπόν όλο το παζλ».

«Αυτό που μου αρέσει πολύ και δεν το έχω ξαναζήσει ποτέ και νομίζω ότι δεν θα το ξαναζήσω, είναι η τεράστια ελευθερία που αυτός ο σκηνοθέτης σου δίνει και η εμπιστοσύνη που σου δείχνει πάνω στην σκηνή. Είναι κάτι μαγικό, που μου δημιουργεί όμως και τεράστιο φόβο, γιατί δεν ξέρω τι να το κάνω κι αν θα μπορέσω να ανταποκριθώ σε αυτό που έχει στο μυαλό του» εξηγεί η Ευδοκία Ρουμελιώτη.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η Αγγελική Παπούλια δεν έκρυψε τη χαρά της από τις πρόβες με τον Κάστορφ: «Μας κάνει όλους κοινωνούς σε κάτι περισσότερο, που είναι η σύνθεση της παράστασης. Οι συνδέσεις και οι αντιστοιχίες που κάνει, είναι μέρος της παράστασης. Χαίρομαι που είμαι κάθε μέρα σε μια τέτοια δημιουργική διαδικασία του να μπορώ να παρακολουθώ το πώς σκέφτεται και τον τρόπο που φτιάχνει την παράσταση και πώς ενώνονται δραματουργικά όλα αυτά τα διαφορετικά κείμενα. Είναι κάτι που με ενδιαφέρει πάντα στο θέατρο».

Η Σοφία Κόκκαλη συμφώνησε με την Αγγελική Παπούλια: «Όταν κάναμε την πρώτη συνάντηση, γνώρισα έναν άνθρωπο που μιλούσε πολύ συνειρμικά και πήγαινε από το ένα θέμα στο άλλο. Έφτιαχνε έναν κόσμο, στον οποίο ήθελα πολύ να μπω. Το ίδιο γίνεται τώρα και στις πρόβες. Ο δικός μου τρόπος σκέψης φτάνει ως ένα ορισμένο σημείο. Η δική του σκέψη έρχεται και ανατινάζει κάτι που στη δική μου περίπτωση βλέπω πιο σωματικά. Αυτή η διαδικασία με φέρνει πιο κοντά στο να καταλάβω τι σημαίνει δραματουργία. Αυτή είναι η βασική διαφορά σε αυτή την Μήδεια που θα κάνουμε: βλέπω δηλαδή κι εγώ σε αυτό το στάδιο που βρισκόμαστε και δεν έχει ακόμη φτιαχτεί και ολοκληρωθεί τίποτε, τη δική μου λειτουργία ως ηθοποιός. Μπαίνω πιο πολύ δραματουργικά στα πράγματα και όχι απλά συναισθηματικά, ψυχολογικά, πνευματικά όπως έχουμε συνηθίσει. Αυτό είναι ένα καινούργιο τερέν που με ενδιαφέρει πολύ».

Ο Νικόλας Χανακούλας επισήμανε: «Ο Φρανκ έχει έναν βαθύ, διεισδυτικό και μαγνητικό τρόπο που προσεγγίζει τα πράγματα. Νομίζω ότι αυτή είναι η δική του προσέγγιση. Αυτό είναι κάτι πρωτόγνωρο για τους Έλληνες ηθοποιούς, δηλαδή το πώς έρχεται ένα πνεύμα, ένας διανοούμενος, ο οποίος συλλογίζεται πάνω στο άτομο και στην κοινωνία, στη μονάδα και στο πλαίσιο που λειτουργεί αυτή η μονάδα. Είναι μοναδικό λοιπόν στο πώς θα αποτυπώσει το μύθο της Μήδειας. Στην πρόβα, δημιουργείται ένα γόνιμο πεδίο δράσης και ελευθερίας. Η ελευθερία είναι κεντρική έννοια στη δουλειά του Φρανκ Κάστορφ. Είναι πράγματι, όπως είπε, ένας βίαιος ειρηνιστής. Ζητάει από τους ηθοποιούς το 110% τους. Να είναι δηλαδή εν θερμώ από το 0 δευτερόλεπτο. Αυτό που θέλει λοιπόν να φτιάξει πραγματική ζωή επί σκηνής και όχι να έχει μια απλή εκπλήρωση μιας ιστορίας. Οπότε αυτός ο κόσμος συνομιλεί πολύ δημιουργικά με την πολιτική, την ιστορία, την κοινωνία και τις ανθρώπινες σχέσεις. Νομίζω ότι θα μας οδηγήσει σε κάτι πολύ μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα».

Η Στεφανία Γουλιώτη μίλησε τελευταία: «Νομίζω ότι όλοι καταλάβαμε ότι δεν θα δούμε τη Μήδεια του Ευριπίδη. Θα δούμε το σύμπαν του Φρανκ Κάστορφ. Κάνοντας αυτό που μας ζητάει, καταλαβαίνει το σώμα πια και όχι η νόηση. Αυτό ελπίζω να συμβεί και στο κοινό. Έχουμε έρθει αντιμέτωποι με έναν τρόπο δουλειάς και πρόβας που δεν έχουμε ξαναζήσει. Μέρα με τη μέρα γινόμαστε πιο δεκτικοί σε αυτόν τον τρόπο και καταλαβαίνουμε τη μαγεία του. Πρέπει το κοινό να ετοιμαστεί για κάτι πολύ ιδιαίτερο. Η συνθετική σκέψη και ο κόσμος του Κάστορφ μοιάζει, κατά τη γνώμη μου, με πίνακες του Ιερώνυμου Μπος. Ξεπηδούν όλα τα θεμελιώδη ζητήματα του ανθρώπου, ασχέτως αν ταιριάζουν μεταξύ τους. Εμπιστεύεται τους συνειρμούς του και αυτό για μας είναι ένα μεγάλο μάθημα το πόσο μπορείς να εμπιστεύεσαι αυτό που είσαι. Θα δούμε όλα τα αρχετυπικά λοιπόν θέματα μέσα από το μυαλό του Φρανκ Κάστορφ».

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

21 & 22 Ιουλίου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

«Μήδεια»

Σκηνοθεσία Frank Castorf • Σκηνικό Aleksandar Denic • Κοστούμια Adriana Braga-Peretzki • Μουσική William Minke • Φωτισμοί Lothar Baumgarte • Βίντεο Andreas Deinert • Διεύθυνση καλλιτεχνικής παραγωγής Sebastian Klink • Παίζουν (αλφαβητικά) Στεφανία Γουλιώτη, Σοφία Κόκκαλη, Μαρία Ναυπλιώτου, Αγγελική Παπούλια, Ευδοκία Ρουμελιώτη, Αινείας Τσαμάτης, Νικόλας Χανακούλας, Νίκος Ψαρράς

Εισιτήρια