Όλια Λαζαρίδου: «Το θέατρο που με ενδιαφέρει, είναι το θέατρο της καρδιάς και της συν-κίνησης»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μετά την εκπληκτική «Νέκυια», που παρουσίασαν με τον Γιάννη Αγγελάκα στην Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, η Όλια Λαζαρίδου στρέφεται σε έναν «αγιασμένο σαλό» - όπως τον αποκαλεί η ίδια - της ελληνικής τέχνης, τον Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Ετοίμασε μαζί με δύο νέες ηθοποιούς, την Αιμιλιανή Σταυριανίδου  και την Αριάδνη Κωσταντακοπούλου, τον «Θεόφιλο Sold», μια παράσταση που συνδυάζει το λαϊκό θέαμα με το τσίρκο, η οποία βασίζεται πάνω στο ποιητικό κείμενο του Σαμσών Ρακά. Ξεφυλλίζουν μαζί κάποια κεφάλαια από την ζωή του, 90 χρόνια μετά τον θάνατο του.

Ο Θεόφιλος, ο ταπεινός και περιπλανώμενος αυτός λαϊκός ζωγράφος αποτελεί σπάνιο παράδειγμα αστείρευτης δημιουργικότητας. Δεν απελπίστηκε, δεν δείλιασε, δεν εγκατέλειψε τη ζωγραφική ποτέ. Αντιμετώπιζε τη χλεύη και τις ειρωνείες ζωγραφίζοντας ακατάπαυστα και αφήνοντας το έργο του να μιλήσει γι αυτόν. Η ζωγραφική ήταν το μυστικό του όπλο. Ο Τεριάντ, ο Ελύτης, ο Εμπειρίκος, ο Σεφέρης, άνθρωποι που πρωτοστάτησαν στο φανέρωμα των έργων του Μυτιληνιού ζωγράδου, εκπροσωπούσαν τη νεότερη Ελλάδα, την κοσμοπολίτικη, την μορφωμένη στα ευρωπαϊκά κέντρα.

Σε αυτή την Ελλάδα ο Θεόφιλος δεν μπορούσε να ενταχθεί. Η μόρφωσή του ήταν η βιωμένη αγραμματοσύνη του, σαν του Μακρυγιάννη. Δεν αντιλαμβανόταν την ευρωπαϊκή παιδεία. Η ευρωπαϊκή παιδεία, όμως, αντιλήφθηκε το μεγαλείο του. Βρήκε το αιώνιο, σε εκείνον που ζωγράφιζε σε υλικά εφήμερα και χαλασμένα. Βρήκε το αυθεντικό, σε εκείνον που το ζούσε χωρίς να το ξέρει. Αυτές οι πολιτισμικές αντιφάσεις είναι μέρος της ιστορίας που αφηγείται η παράσταση.

Η παραγωγή έκανε πρεμιέρα στο Fougaro ArtCenter στο Ναύπλιο την Παρασκευή 22 Μαρτίου. Από το Σάββατο 13 Απριλίου θα παρουσιαστεί στο θέατρο της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, για εννιά μόνο παραστάσεις, μέχρι τις 28 Απριλίου.

Αυτή ήταν η αφορμή να συνομιλήσουμε με την Όλια Λαζαρίδου για τον διάσημο λαϊκό ζωγράφο, για τη χειροποίητη παράσταση που έχουν ετοιμάσει, για τη θεατρική διαδικασία, για την πορεία της στο χώρο, αλλά και για το τι την συγκινεί σήμερα.

Ποια είναι η αφορμή που σας έκανε να στραφείτε στον Θεόφιλο;

Τον αγαπώ πολύ. Με εμπνέει αυτό το πρόσωπο. Με εμπνέουν όλοι οι άνθρωποι που είναι τόσο τρομερά δημιουργικοί και πηγαίνουν κόντρα σε όλα. Ο Θεόφιλος πήγε κόντρα σε όσους τον κορόιδευαν για την ιδιορρυθμία του. Με ενέπνεαν πάντα τα πρόσωπα που ήταν κάπως στο περιθώριο και δεν μπορούσαν να ενταχθούν στην κανονικότητα. Μου άρεσαν επίσης πολύ οι ζωγραφιές του. Τον έβλεπα σαν έναν αγιασμένο σαλό.

Η προσωπικότητα και η ιστορία του Θεόφιλου έχουν κάτι το συγκινητικό και ταυτόχρονα μια χαμένη αθωότητα. Αντιπροσωπεύει έναν κόσμο που δεν υπάρχει πλέον

Εγώ νομίζω ότι υπάρχει. Γύρω μου δεν τον βλέπω, αλλά μέσα μου τον βρίσκω αυτόν τον κόσμο. Αυτή είναι άλλωστε η συγγένεια που βρήκα. Έχει μια χαζομάρα για τον πολύ κόσμο, που δεν είναι χαζομάρα. Μια θεία βλακεία, που λέει ο Νίκος Καρούζος. Μια αφέλεια που εμπεριέχει κάτι τρομερά δημιουργικό στη συγκεκριμένη περίπτωση. Βλέπεις τους πίνακές του και είναι σαν εκρήξεις από χρώματα, από εντυπώσεις και εικόνες, μια δοξολογία για τη ζωή. Έχει τρομερή χαρά.

Ποιος είναι ο Θεόφιλος που προκύπτει μέσα από το κείμενο του Σαμσών Ρακά;

Είναι ένα ποιητικό κείμενο. Μέσα από αυτό, αναδύεται η ψυχή του Θεόφιλου. Ενώ στηρίζεται στη βιογραφία του Θεόφιλου, ο Σαμψών βλέπει με ποιητική ματιά τη ζωή και το έργο του καλλιτέχνη. Είναι εξαιρετικό. Αποκαλύπτει ουσιαστικά από τι στο καλό συστατικά, ήταν φτιαγμένη η ψυχή αυτού του τόσο διαφορετικού και μοναδικού ανθρώπου. Αυτό λέει λοιπόν η παράστασή μας: είχε τόσο αλάτι, τόσο πιπέρι.. (γέλια).

Ποια είναι λοιπόν η συνταγή αυτού του προσώπου;

Δεν υπάρχει συνταγή! Είναι κάτι μοναδικό. Είναι αυτό που έλεγε κάποτε ένας φίλος, ότι το ανταλλακτικό χάθηκε. Σε πολλά πράγματα υπάρχουν ανταλλακτικά, σε κάποια λίγα όμως δεν υπάρχουν. Αυτό είναι που κάνει μοναδικούς αυτούς τους ανθρώπους.

Γιατί Θεόφιλος Sold;

Γιατί μέσα από το έργο αναδεικνύεται η τρομερή αντίφαση ότι ο Θεόφιλος έφτιαχνε τα έργα του για ένα πιάτο φαΐ και τώρα αυτά πωλούνται στις δημοπρασίες των Sotheby’s και των Bonhams για 300.000-400.000 ευρώ. Το έργο μιλάει με ποιητικό τρόπο για την εμπορευματοποίηση της τέχνης και την αντίφαση μεταξύ δημιουργικότητας και εμπορευματοποίησης. Είναι κάτι που συμβαίνει και ο Θεόφιλος είναι ένα ζωντανό παράδειγμα αυτής της αντίφασης. Ο ίδιος δεν θα φανταζόταν ποτέ την εξέλιξη και την πορεία που θα ακολουθούσαν τα έργα του. Δεν θα τον ενδιέφερε καθόλου.

Πώς δουλέψατε; Ποια είναι η δική σας σκηνοθετική προσέγγιση;

Πρέπει να πω ότι το θαυμαστό που έγινε με τη συγκεκριμένη παράσταση, είναι ότι έγινε ακριβώς με τον τρόπο που την είχα ονειρευθεί, που επιθυμούσα. Αν δεν έβρισκα τα δύο νέα κορίτσια, δεν θα έκανα αυτή την παράσταση. Η Αιμιλιανή Σταυριανίδου, που ερμηνεύει τον Θεόφιλο, είναι ένα πλάσμα 24 ετών. Είναι καταπληκτική σε αυτό το ρόλο. Της πάει τρομερά. Μαζί με την Αριάδνη Κωσταντακοπούλου ήρθαν στην Αίγινα. Ζήσαμε σχεδόν κοινοβιακά για ενάμιση μήνα, κάνοντας τις πρόβες μας. Είχαμε νοικιάσει ένα χώρο, όπου είχαμε βάλει το σκηνικό. Κάναμε όποτε θέλαμε πρόβες, χωρίς να είμαστε αναγκασμένες να τον μοιραζόμαστε με άλλους 10, όπως συμβαίνει συνήθως στην Αθήνα. Ούτε είχαν οι κοπέλες κάποιο τηλεοπτικό γύρισμα και να μου λένε, ότι «εμείς μπορούμε μόνο 5-8 να δουλέψουμε για την παράσταση». Ζήσαμε μαζί αυτή την περιπέτεια, από την αρχή ως το τέλος. Ήταν μια μοναδική εμπειρία, εντελώς διαφορετική στην προετοιμασία και την εκτέλεσή της από τη συνηθισμένη πρακτική. Αυτό είναι κάτι που έχει αποτυπωθεί και στην παράσταση, η οποία, όπως μου είπαν και στο Ναύπλιο, όπου ξεκινήσαμε, δημιουργεί μια ευφορία.

Σας αρέσουν πολύ τα λιτά, χειροποίητα θεάματα. Γιατί;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Με ενδιαφέρει η χειροτεχνία στο θέατρο. Οπότε μπορώ και έχω την ευκαιρία να την κάνω. Δεν είμαι καθόλου εγκεφαλικός άνθρωπος, ούτε καν σκηνοθέτις καλά καλά. Με ενδιαφέρει λοιπόν να κάνω πράγματα, με τα «χέρια», γιατί δεν περνούν τόσο πολύ από την εγκεφαλική διεργασία και την πολλή σκέψη. Είναι καρδιακά θεάματα. Δηλαδή δεν προλαβαίνεις να τα πολυσκεφτείς, όταν τα φτιάχνεις. Έχουν μέσα περισσότερη καρδιά, παρά σκέψη. Όταν λέω καρδιά, δεν εννοώ κάτι χύμα. Εννοώ ότι βγαίνει περισσότερο αυτό που είσαι ως τώρα.

Αυτό έχει να κάνει με το συναίσθημα;

Όχι! Εγώ πιστεύω ότι το συναίσθημα δεν έχει μεγάλη σημασία. Το συναίσθημα είναι μικρό πράγμα. Το γεννάει το Εγώ. Είναι ωραίο, αλλά δεν είναι και κάτι το σπουδαίο. Η καρδιά είναι κάτι πιο βαθύ για μένα. Αυτό που θέλω ουσιαστικά είναι το κοινό να συν-κινηθεί με αυτό που βλέπει. Να συν-κινηθεί ψυχικά, όχι συναισθηματικά. Αυτή την ευφορία που μου περιέγραψαν, όσοι είδαν την παράσταση στο Ναύπλιο. Αυτό για μένα είναι υπεραρκετό. Με ευχαριστεί πολύ να προσφέρω χαρά στους ανθρώπους. Δεν χρειάζομαι κάτι άλλο. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να μοιραστώ τη συγκίνησή μου για τη ζωή και για κάποια άλλα πράγματα.

Αυτό είναι κάτι που έχει προκύψει πρόσφατα, λόγω της εμπειρίας σας και της μεγάλης διαδρομής σας στο θέατρο, ή είναι κάτι με το οποίο πορεύεστε εδώ και πολλά χρόνια;

Νομίζω ότι είναι κάτι που με συγκινούσε πάντα. Περισσότερο από το να κάνω καριέρα, αυτό που με συγκινούσε ήταν το μοίρασμα με τους ανθρώπους. Με αυτόν τον τρόπο, ήθελα να με γνωρίσουν και να τους γνωρίσω. Επειδή ήμουν πολύ αυτιστικό παιδί, είχα ανακαλύψει αυτόν τον τρόπο για να επικοινωνώ. Ήταν ένας προστατευμένος τρόπος επικοινωνίας, γιατί ήμουν δειλή και φοβισμένη. Αυτό ήταν το κίνητρό μου για να κάνω ο,τι έκανα. Θέλω να μοιράζομαι. Πολύ περισσότερο από το να κάνω καριέρα, ή να με αναγνωρίζουν και να δοξαστώ. Αυτό ήθελα και αυτό συνεχίζω να θέλω.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Με αφορμή αυτό που μου λέτε για το θέατρο της καρδιάς και της συν-κίνησης, αυτό είναι τελικά το θέατρο που θέλετε να υπηρετείτε ή υπάρχει ένα άλλο θέατρο που θέλετε να κάνετε;

Ως ηθοποιός, υπάρχει μια μεγάλη γκάμα πραγμάτων στα οποία θα επιθυμούσα να συμμετέχω. Ως σκηνοθέτης, σε αυτά που φτιάχνω με δική μου αποκλειστική ευθύνη, το θέατρο που με ενδιαφέρει, είναι το θέατρο της καρδιάς και της συν-κίνησης. Παρόλα αυτά και σε όσα κάνω, τουλάχιστον τώρα που μπορώ να επιλέγω, είμαι κοντά σε αυτό που θέλει η καρδιά μου. Τώρα πια μπορώ να μην κινούμαι απλώς επαγγελματικά για τον βιοπορισμό. Οι επιλογές μου είναι απόλυτα σύμφωνες με αυτό που θέλω. Και η «Νέκυια» που κάναμε πριν λίγο καιρό με τον Γιάννη Αγγελάκα στην Στέγη, ήταν κάτι που θέλαμε πολύ να το κάνουμε. Ήταν άλλη μια χρόνια επιθυμία της καρδιάς. Ήρθε η ώρα όμως και το κάναμε. Η Νέκυια ήταν η μεγάλη κλίμακα. Ο Θεόφιλος τώρα είναι η μικρή κλίμακα. Και στα δύο είμαι 100% εγώ.

Τι σας προσφέρει σήμερα η ενασχόληση με το θέατρο; Αλλάζει το πλαίσιο, όταν αναλαμβάνετε τα σκηνοθετικά ηνία μιας παράστασης;

Νομίζω τόσο ως ηθοποιός, όσο και ως σκηνοθέτης, αυτό που φέρνεις στο θέατρο είναι ο κόσμος σου. Όταν σκηνοθετείς κάτι, είναι εντελώς δική σου η ευθύνη σε όλα. Είσαι ο απόλυτος τελετάρχης του οράματός σου. Εσύ το φτιάχνεις το κέντημα. Δεν συμμετέχεις απλά, το φτιάχνεις. Αυτή είναι η διαφορά. Βέβαια το θέατρο είναι ένα συλλογικό εγχείρημα. Την τελική όμως ευθύνη και την τελική ματιά την έχει ο σκηνοθέτης.

Είστε υπέρ της έκπληξης στο θέατρο ή αναζητείτε την απόλυτη ασφάλεια στις προτάσεις που επιλέγετε;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Κοιτάξτε, αν υπάρχει κάτι που μου επισημαίνουν όλα αυτά τα χρόνια, είναι ότι είμαι ο κατεξοχήν άνθρωπος που σε όλη την πορεία του αποζητούσε να μην λιμνάσω, να μην ταυτιστώ και να μην κλειστώ σε ένα μόνο πράγμα. Αυτός είναι ο λόγος που η θεατρική πορεία μου δεν είναι γραμμική. Κάποιοι τη θεωρούν αλλοπρόσαλλη. Για μένα δεν ήταν αλλοπρόσαλλη, γιατί αναζητούσα πάντα να εκπλαγώ και να μάθω από μια καινούργια πρόταση. Αυτό είχε βέβαια κι ένα κόστος για μένα.

Υπάρχει κάτι που σας δίνει χαρά σε αυτή διαδικασία, ή με το πέρασμα των ετών όλο αυτό έχει γίνει μια συνηθισμένη, επαναλαμβανόμενη, επαγγελματική πρακτική;

Διεκδικώ με νύχια και με δόντια να παίρνω χαρά από τη δουλειά μου. Όλες οι επιλογές μου μπορεί να μην έχουν άλλα κριτήρια, αλλά αυτό τουλάχιστον το έχουν. Όταν δεν παίρνω χαρά, είμαι τελείως σαν τα παιδιά που δεν έχουν καθόλου υπομονή και δεν αντέχουν τη συνθήκη, στην οποία βρίσκονται. Στενοχωριέμαι πάρα πολύ, γιατί θέλω να παίρνω χαρά από αυτή τη δουλειά. Αυτός είναι ο λόγος που την έκανα. Διεκδικώ τη χαρά και θα συνεχίσω να τη διεκδικώ. Δεν έκανα αυτή τη δουλειά, ούτε για τη δόξα, ούτε για τα χρήματα. Την έκανα για να παίρνω χαρά και για να παίζω με άλλα παιδάκια (γέλια). Πέρα από τη χαρά, αυτό που με κάνει να λέω ναι σε μια πρόταση είναι η συγγένεια με κάποιους ανθρώπους και η περιέργεια που έχω.

Παράλληλα, σας ενδιαφέρουν πολύ οι συνεργασίες με νέους ανθρώπους. Τώρα στον Θεόφιλο αλλά και στο παρελθόν το έχουμε δει και με τους 18 Άνω, με το «Άσμα Ασμάτων» και το «Έγκλημα και τιμωρία». Έχετε μεγάλη αγάπη για αυτούς. Είναι μια σαφής επιλογή. Τι βρίσκετε σε αυτή τη διεργασία;

Ναι ισχύει! Αισθάνομαι ότι αυτό πρέπει να κάνω. Δεν μπορώ να το εξηγήσω αλλιώς. Δεν μπορείς να βάζεις μόνο εσύ «γκολ» στη ζωή. Πρέπει να αφήνεις και κανέναν άλλο. Να στρώνεις το παιχνίδι για να βάλει και κάποιος άλλος γκολ. Είναι μέσα στη νομοτέλεια της ζωής. Το να το ακολουθώ αυτό, αισθάνομαι ότι με κάνει σοφότερη και στη συνέχεια πλουσιότερη. Παίρνω πάρα πολύ, όταν αισθάνομαι ότι αυτό που έχω να πω, είναι για τον άλλο πολύτιμο, ότι του είναι ανάγκη. Με κάνει κι εμένα να εμπνέομαι. Αισθάνομαι ότι είμαι χρήσιμη. Και με αυτή την ευκαιρία θα ήθελα να αναφέρω ότι φέτος πάλι κάνουμε με το Εθνικό Θέατρο, ένα πρόγραμμα με παιδιά που είναι από την απεξάρτηση, από το ΚΕΘΕΑ και το 18 Άνω. Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Ιανουάριο και θα παρουσιάσουμε τους Μύθους του Αισώπου τον Ιούνιο στο Rex.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Υπάρχει μια αίσθηση πληρότητας από όλη αυτή τη διαδρομή ή υπάρχει ακόμη μια αίσθηση ανικανοποίητου;

Καθόλου! Κανένα ανικανοποίητο! Αισθάνομαι τρομερή ευγνωμοσύνη για την κάθε στιγμή. Δεν θεωρώ τίποτε αυτονόητο. Ούτε ότι μου οφείλεται κάτι. Αντίθετα αισθάνομαι ότι μου έχουν δοθεί πολύ περισσότερα από όσα άξιζα. Αισθάνομαι πάρα πολύ προνομιούχα και ευνοημένη. Κάθε μέρα ξυπνάω και είμαι σαν τον Θεόφιλο. Ευχαριστώ το Θεό, που περνά άλλη μια μέρα τόσο όμορφα και δημιουργικά. Δεν έχω πια ανάγκη τις κορώνες. Αυτό που έχω να κάνω είναι να χαίρομαι, να δοξολογώ και να βοηθάω και κανέναν άλλο, ώστε να χαρεί κι αυτός.

Αισθάνεστε ότι έχουμε ανάγκη από ένα άλλο θέατρο στις μέρες μας; Ή όλα καλύπτονται σήμερα από την υπερπροσφορά που υπάρχει;

Δεν ξέρω τι ανάγκες καλύπτει ο καθένας μέσα από το θέατρο και ποιο είναι αυτό το θέατρο που ευχαριστεί και ικανοποιεί το θεατή. Σκεφτείτε όμως από πόσες παραστάσεις που παρακολουθούμε, δεν φεύγουμε γεμάτοι, αλλά άδειοι. Σαν να μας έχουν πάρει κάτι και όχι σαν να μας έχουν δώσει. Πολλές φορές, πηγαίνω σε μια παράσταση και αισθάνομαι σαν να μου έχουν κάνει αφαίμαξη. Με έχει απασχολήσει πολύ γιατί φεύγω τόσο ράκος και έχω καταλήξει ότι αυτό οφείλεται σε ένα υπόγειο «δοξάστε με» του σκηνοθέτη, των ηθοποιών ή και όλης της παράστασης. Αυτό το «δοξάστε με» σε ρουφάει. Όταν δεν υπάρχει αυτό, φεύγεις πιο γεμάτος, πιο ευχαριστημένος. Σημαίνει ότι κάτι σου έδωσε. Αλλιώς είναι τρομερά κουραστικό αυτό που συμβαίνει.

Μετά την «Νέκυια» και τον «Θεόφιλο Sold», τι έπεται;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Τον Φεβρουάριο του 2025, θα επαναλάβουμε την Νέκυια στη Θεσσαλονίκη. Επίσης, υπάρχει μια ταινία ενός Δανού σκηνοθέτη που τα γυρίσματα θα γίνουν στην Τήνο, τον Σεπτέμβριο. Τέλος, επειδή πέρασα υπέροχα με την προετοιμασία του Θεόφιλου στην Αίγινα, ψάχνω να κάνω κάτι αντίστοιχο με ένα καινούργιο έργο.

Μακάρι! Και να έρθουμε να το δούμε εκεί!

Έχω καταλήξει ότι όλοι οι φίλοι μου θέλουν να έρθουν στην Αίγινα. Στην Αίγινα λοιπόν αδελφές μου, στην Αίγινα! (γέλια).

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

«Θεόφιλος Sold»

Κείμενο: Σαμσών Ρακάς

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σκηνοθεσία: Όλια Λαζαρίδου

Παίζουν: Αιμιλιανή Σταυριανίδου, Αριάδνη Κωσταντακοπούλου

Σκηνικά – κοστούμια: Η ζωγράφος Κατερίνα Γιάννακα

Φωτισμός: Θωμάς Οικονομάκος

Συμπαραγωγή: «Fougaro Artcenter» στο Ναύπλιο και της ΝΕΡΑ ΕΙΔΑ ΑΜΚΕ.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

INFO

Θέατρο Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (Α.Σ.Κ.Τ.)

Πειραιώς 256, Ταύρος

Ημέρες & ώρες παραστάσεων

Σάββατο 13 Απριλίου, στις 19:00 & 21:00

Κυριακή 14 Απριλίου, στις 19:00

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σάββατο 20 Απριλίου, στις 19:00 & 21:00

Κυριακή 21 Απριλίου, στις 19:00

Σάββατο 27 Απριλίου, στις 19:00 & 21:00

Κυριακή 28 Απριλίου, στις 19:00

Τιμές εισιτηρίων: 12 ευρώ κανονικό, 10 ευρώ μειωμένο

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Προπώληση