Το Euronews στη Μπιενάλε της Βενετίας: Το ελληνικό περίπτερο και το πανηγύρι ως ανάμνηση κι εμπειρία

«Ξηρόμερο/Dryland» - Πνευματικά Δικαιώματα Yorgos Kyvernitis/

Πνευματικά Δικαιώματα Yorgos Kyvernitis/

Δημοσιεύθηκε 24/04/2024 - 09:39

Οι επτά συντελεστές της ελληνικής συμμετοχής στην 60η Μπιενάλε της Βενετίας μιλούν στο Euronews για το «Ξηρόμερο/Dryland», αμέσως μετά τα εγκαίνια του ελληνικού περιτέρου στα Giardini

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Το πανηγύρι βρίσκεται στο επίκεντρο του ελληνικού περιπτέρου στην 60η Μπιενάλε της Βενετίας, που εγκαινιάστηκε από τον Υφυπουργό Πολιτισμού Χρίστο Δήμα, παρουσία πλήθους κόσμου και καλλιτεχνών, σε αντίστοιχο κλίμα: με κλαρίνα, γνωστά δημοτικά τραγούδια και τσίπουρα. Το Euronews βρέθηκε στη Βενετία, κατέγραψε τα εγκαίνια και μίλησε με όλους τους συντελεστές της φετινής αποστολής.

Το «Ξηρόμερο/Dryland» είναι το έργο που εκπροσωπεί φέτος τη χώρα μας στα γνωστά Giardini της Γαληνοτάτης. Είναι ένα διαμεσικό συλλογικό έργοσε σύλληψη των Θανάση Δεληγιάννη και Γιάννη Μιχαλόπουλου με συνδημιουργούς την Έλια Καλογιάννη, τον Γιώργο Κυβερνήτη, τον Κώστα Χαϊκάλη και τον Φώτη Σαγώνα. Η υλοποίηση και η έκθεσή του στην Βενετία έχει ως Εθνικό Επίτροπο το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Στο κέντρο του περιπτέρου κυριαρχεί ένα αγροτικό μηχάνημα άρδευσης το οποίο συντονίζει σε πραγματικό χρόνο τον ήχο, την κινούμενη εικόνα, και το φωτιστικό περιβάλλον της εγκατάστασης. Η ελληνική εκπροσώπηση στοχεύει, χρησιμοποιώντας διαφορετικά καλλιτεχνικά μέσα, να αναδείξει την εμπειρία και κυρίως την ατομική και συλλογική ανάμνηση ενός πανηγυριού, παρακολουθώντας μια διαδρομή από την πλατεία του χωριού, έως τις παρυφές του γεωργικού τοπίου που το περιβάλλει. Πηγή έμπνευσης είναι τα πανηγύρια της ηπειρωτικής Ελλάδας, της Θεσσαλίας και της περιοχής του Ξηρόμερου στην Δυτική Ελλάδα, που δανείζει και τον τίτλο στο έργο. Το πρωτότυπο αυτό καλλιτεχνικό εγχείρημα εστιάζει σε μια σειρά από δίπολα, με άξονα το νερό αλλά και τους συμμετέχοντες ή μη στο πανηγύρι. Επιμελητής της ελληνικής συμμετοχής είναι ο Πάνος Γιαννικόπουλος:

«Το Ξηρόμερο/Dryland ξεκινάει την αφήγησή του από την περιοχή του Ξηρόμερου και επικεντρώνεται σε δύο πόλους: στο Ξηρόμερο και τη Θεσσαλία, που θεωρούμε ότι είναι η πιο εύφορη γη, η περιοχή που παράγει τα περισσότερα αγροτικά προϊόντα. Δημιουργεί με αυτόν τον τρόπο έναν κύκλο. Αντί να έχει δύο αντιθετικούς πόλους, βλέπει ουσιαστικά πώς αυτή η περίσσεια ή η έλλειψη του νερού , είναι απόλυτα συνδεδεμένη. Τα δίπολα στα οποία εστιάσαμε, είναι η παράδοση και ο σύγχρονος πολιτισμός και πώς αυτά συνδέονται μεταξύ τους. Ο διαχωρισμός των φύλων και το πώς μπορείς να αναταράξεις, μέσω του έργου και αυτό που περιμένεις κανείς από την παράδοση για το performance της ταυτότητας, για την επιτέλεση της ταυτότητας κάθε φορά, είτε της αρρενωπότητας, είτε της θηλυκότητας και το πόσο αυτός ο κυκλικός χορός του πανηγυριού μπορεί να ανοίξει και για σώματα που μέχρι τώρα δεν είχαν πρόσβαση σε αυτόν».

Η έρευνα για την δημιουργία του «Ξηρόμερου/Dryland» πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Margaroni Residency σε ανάθεση του Onassis Culture. Ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2022 από τον δημιουργό διαμεσικών έργων και συνθέτη Θανάση Δεληγιάννη και τον δραματουργό και φιλόλογο Γιάννη Μιχαλόπουλο. Στόχος και κοινό τους πάθος είναι η μελέτη του μουσικού πολιτισμού στην ελληνική περιφέρεια, με αφετηρία τη διαδρομή της θρυλικής τραγουδίστριας Κικής Μαργαρώνη, στα πανηγύρια της Αιτωλοακαρναρνίας και πιο συγκεκριμένα του Ξηρόμερου:

Ο Θανάσης Δεληγιάννης επισημαίνει: «Προέρχομαι από την επαρχία. Μεγάλωσα στη Λάρισα σε μια οικογένεια αγροτών και παραδοσιακών μουσικών. Έτσι ήμουν μέσα στα πανηγύρια, μέσα στην παραδοσιακή μουσική, στα χωράφια, μέσα στα ποτιστικά, όπως έχουμε και σ’ αυτή την εγκατάσταση. Αυτό υπήρξε ένα βίωμα για μένα, το οποίο αποφάσισα, μαζί με τον Γιάννη να το διερευνήσω. Να κάνουμε δηλαδή μια ομάδα, η οποία θα καταγράψει αυτόν τον αγροτικό πολιτισμό και θα δοκιμάσει όλα αυτά τα υλικά, που θα μαζεύαμε σε ένα μεγάλο “εργοστάσιο”, για να κάνουμε κάτι που δεν ξέραμε τι θα είναι. Δεν ξέραμε δηλαδή, αν θα είναι ντοκιμαντέρ ή παράσταση, συναυλία ή εγκατάσταση. Καταλήξαμε λοιπόν σε κάτι πολύ υβριδικό. Αυτό το έργο εδώ είναι ένα παιδί αυτής της έρευνας».

«Ο Θανάσης είχε τη γενναιότητα να μας προτείνει να δουλέψουμε μαζί πάνω σε δικές του ιδέες και να μοιραστεί μαζί μας ιδέες, βιώματα και ταξίδια. Αυτό το μοίρασμα διαδόθηκε σε πολλά μέλη της ομάδας και ταξιδέψαμε μαζί. Οπότε στα πρωταρχικά βιώματα και στις ιδέες του Θανάση προστέθηκαν τα νεότερα, αυτά που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας, στην οποία η ελευθερία με την οποία την κάναμε, χάρη στο Ίδρυμα Ωνάση, είναι πάρα πολύ σημαντική. Έτσι δημιουργήσαμε ένα εξελισσόμενο έργο, που ξαναστήνεται σε κάθε χώρο, όπως ακριβώς και το πανηγύρι. Έτσι λοιπόν κάθε φορά η ομάδα αναδημιουργεί ένα καινούργιο έργο. Αυτό λοιπόν το έργο στη Βενετία είναι ένα μικρό παιδάκι, όπως ανέφερε και ο Θανάσης, του μεγάλου έργου που είναι το Margaroni Project. Θέλουμε να πούμε και οι δυο μας ότι είναι ένα επιτυχημένο παράδειγμα για το πώς ένα διαμεσικό έργο και μια ομάδα που γίνεται παρέα, πετυχαίνει παρά τις δυσκολίες. Κάνει ένα ενιαίο έργο με νόημα, που ενώνει το νόημα και το βίωμα του ενός, αλλά και τα συναισθήματα των πολλών»συμπληρώνει ο Γιάννης Μιχαλόπουλος.

Στην καλλιτεχνική ομάδα προστέθηκαν σύντομα άλλα τέσσερα άτομα. Όλοι μαζί έκαναν ταξίδια στο Ξηρόμερο και τη Θεσσαλία, ηχογράφησαν, κατέγραψαν και προσπάθησαν να αποτυπώσουν, την ατμόσφαιρα, τον τρόπο διασκέδασης, τις αγροτικές εργασίες, το ρόλο της γυναίκας και τη ζωή στην επαρχία. Η υβριδική εγκατάσταση που παρουσιάζεται στη Βενετία, συνοψίζει την πολύμηνη έρευνά τους πάνω σε αυτό το ξεχωριστό οικοσύστημα, που είναι το ελληνικό πανηγύρι.

Η εικαστικός και κινηματογραφίστρια Έλια Καλογιάννη αναφέρει: «Ακούει κανείς πανηγύρι κι αισθάνεται μια ευφορία. Εμείς δεν το έχουμε προσεγγίσει από αυτή την κατεύθυνση. Το έργο μιλά ουσιαστικά για την απουσία, γι’ αυτούς που δεν είναι εκεί. Γι’ αυτούς που λείπουν. Εμείς πάμε να καταγράψουμε με έναν τρόπο μια ανάμνηση. Την αναπόληση αυτού του αισθήματος, του όταν ήμασταν εκεί, στα πανηγύρια. Ασχοληθήκαμε ιδιαιτέρως με το τι συμβαίνει γύρω από τα πανηγύρια. Δηλαδή με τη φύση, την αγροτική ζωή, το πώς οι άνθρωποι μπαίνουν μέσα σε αυτή την γιορτή και τι σημαίνει αυτό».

Ο φωτογράφος και κινηματογραφιστής Γιώργος Κυβερνήτης τονίζει: «Εστιάσαμε σε αυτό που μας κίνησε το ενδιαφέρον, που ίσως μας τραυμάτισε ή που μας θύμισε κάτι άλλο. Εστιάσαμε σε ανθρώπους που δουλεύουν γύρω από το πανηγύρι: σε μετανάστες που εργάζονται στα χωράφια, σε ανθρώπους που δουλεύουν και πωλούν χαλβάδες, μπαλόνια, στις γυναίκες που ήταν εκεί ή που δεν μπορούσαν να είναι εκεί, γιατί δεν επιτρέπεται. Οπότε ο καθένας μας από τη δική του πλευρά και με τα δικά του βιώματα, προσπάθησε να φέρει σε αυτό το έργο, ο,τι προέβαλε. Επειδή είναι ένα συλλογικό έργο, ο καθένας ταυτίστηκε, δέθηκε προέβαλε κάτι δικό του πάνω σε αυτό. Στο κομμάτι του βίντεο, που έχουμε κάνει κυρίως εμείς οι δύο, λειτουργήσαμε με μια λογική ντοκιμαντέρ. Καταγράψαμε δηλαδή εικόνες σε μια λογική ντοκιμαντέρ, χωρίς όμως και γνωρίζοντας από πριν, ότι το τελικό αποτέλεσμα δεν θα είναι μια ταινία ή ένα ντοκιμαντέρ».

Στην 20λεπτη λούπα των προβολών εντός του περιπτέρου, ο θεατής συμμετέχει σε ένα πανηγύρι που δεν πήγε ποτέ κανείς, επισκέπτεται ένα λατομείο και τα βουνά του Ξηρόμερου, με τη βοήθεια βιντεοεγκαταστάσεων, ήχων, φωτιστικών σωμάτων, τα οποία συντονίζονται με βάση το μηχάνημα άρδευσης στο κέντρο της αίθουσας. Οι συντελεστές έχουν πετύχει να δημιουργήσουν μια εμπειρία, μια ανάμνηση πανηγυριού, που στοχεύει κυρίως στην αναπόληση και στο συναίσθημα. Ο επισκέπτης καλείται δηλαδή να ανασυνθέσει το σύμπαν του πανηγυριού, να αποκωδικοποιήσει τα στοιχεία που αναγνωρίζει, ανάλογα με τη δική του ιστορία. Το έργο, και πιο συγκεκριμένα, τα βίντεο, το κλαρίνο και τα δημοτικά τραγούδια που ακούγονται, ανασύρουν συγκινητικές εμπειρίες και αναμνήσεις συμμετοχής σε μια συλλογική τελετουργία, σε μια ουσιαστική έκφανση του ελληνικού πολιτισμού.

Ο ηχολήπτης και σχεδιαστής ήχου Κώστας Χαϊκάλης μοιράστηκε μαζί μας τον δικό του τρόπο εργασίας σε αυτό το πολυμεσικό εγχείρημα:

«Μέσα στο περίπτερο ακούμε διάφορες ηχογραφήσεις από την έρευνά μας τα τελευταία 2,5 χρόνια, από τα πανηγύρια και από το πώς αυτά σχετίζονται και συνδιαλέγονται με τη φύση γύρω τους. Μέσα στο περίπτερο προσπαθήσαμε να αποδώσουμε αυτό το πράγμα, με διάφορα layers από διαφορετικά είδη ηχείων, ξεκινώντας από το υπόγειο μέχρι την σκεπή, για να αποδώσουμε καλύτερα αυτό το συναίσθημα της ανάμνησης. Μέσα σε όλο αυτό, έχουμε και το ποτιστικό, που πότε “μιλάει” ενισχυμένα και πότε “μιλάει” μόνο του».

Ο εικαστικός και αρχιτέκτονας Φώτης Σαγώνας εξηγεί τη χωρική δυσκολία του συγκεκριμένου εγχειρήματος: «Ήταν μια τεράστια πρόκληση το πώς όλο αυτό το ερευνητικό υλικό, το οποίο συγκεντρώθηκε με τόσο μεγάλη λεπτομέρεια και τέτοια επιμονή, μπόρεσε να μεταγραφεί σε μια εικαστική εγκατάσταση και να εμφανιστεί μέσα στη χωρική συνθήκη του ελληνικού περιπτέρου. Ήταν μια τεράστια πρόκληση το πώς συνδέει κανείς φόρμες και νοήματα, το πώς μπορεί να βάλει όλα αυτά τα ετερόκλητα αντικείμενα, όλο αυτόν τον εξοπλισμό, να συσχετίσει το ένα στοιχείο με το άλλο, προκειμένου αυτό να παραγάγει μια χωρική εμπειρία, μέσα στην οποία καλείται να περιηγηθεί ο επισκέπτης, προκειμένου να επιλέξει ο ίδιος πού θα σταθεί και πόσο».

Ο Γιώργος Μητρόπουλος, απεσταλμένος του Euronews στην Μπιενάλε της Βενετίας, μεταδίδει: «Η κεντρική έκθεση της φετινής 60ης Μπιενάλε έχει τίτλο “Ξένοι Παντού”. Περιλαμβάνει 331 συμμετοχές από όλο τον κόσμο. Οι καλλιτέχνες εστιάζουν κυρίως σε ζητήματα εθνικότητας, ταυτότητας και ανισότητας. Τα έργα χωρίζονται σε δύο ενότητες: στα σύγχρονα και στα ιστορικά έργα. Από την άλλη πλευρά, στα σχεδόν 90 εθνικά περίπτερα, οι καλλιτέχνες επικεντρώνονται στην κλιματική κρίση, στον πόλεμο, στα έμφυλα ζητήματα, στην αποικιοκρατία και στην καταστροφή του πλανήτη».

TΑΥΤΟΤΗΤΑ

Το Ξηρόμερο/Dryland είναι ένα διαμεσικό συλλογικό έργο σε σύλληψη των Θανάση Δεληγιάννη και Γιάννη Μιχαλόπουλου με συνδημιουργούς την Έλια Καλογιάννη, τον Γιώργο Κυβερνήτη, τον Κώστα Χαϊκάλη και τον Φώτη Σαγώνα.

Καλλιτεχνικοί Συνεργάτες: Φωτεινή Παπαχριστοπούλου, Βασιλική-Μαρία Πλαβού, Μάριος Σταμάτης

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Επιμέλεια: Πάνος Γιαννικόπουλος

Σχεδιασμός φωτισμού: Στέφανος Δρουσιώτης

Υπεύθυνος σχεδιασμού και συντονιστής οπτικοακουστικής εγκατάστασης: Σταύρος Νικολακόπουλος

Τεχνικός σύμβουλος σχεδιασμού µμηχανισμών και κατασκευής ειδικού εξοπλισμού: Μάνος Βορδοναράκης

Περφόρμανς εγκαινίων Ελληνικού Περιπτέρου: Νατάσα Τσακηρίδου (τραγούδι), Σπύρος Ράκης Νικολάου (κλαρίνο)

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Εθνικός Επίτροπος | Οργάνωση: ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Επικεφαλής Παραγωγής Ελληνικού Περιπτέρου, ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης: Γιάννης Αρβανίτης

Επικεφαλής Επικοινωνίας & Γραφείου Τύπου Ελληνικού Περιπτέρου, ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης: Μαρία Τσολάκη

Οργάνωση & Παραγωγή έκθεσης: Γεώργιος Ευσταθουλίδης – Constructivist Exhibitions, Αντωνία Χαντζή

ΕΜΣΤ | Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Καλλιτεχνική Διευθύντρια: Κατερίνα Γρέγου

Διοικητική & Οικονομική Διευθύντρια: Αθηνά Ιωάννου

Το Onassis Culture είναι ο βασικός υποστηρικτής της Ελληνικής Συμμετοχής στην 60η Διεθνή Έκθεση Τέχνης ‐ La Biennale di Venezia. Επιπλέον υποστηρικτές είναι το Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και ο ΕΟΤ. Το έργο πραγματοποιείται με την υποστήριξη της ARTWORKS μέσα από την ιδρυτική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ, της Outset και του Qualco Foundation. Η AEGEAN είναι επίσημος χορηγός αερομεταφορών, ενώ η εκπροσώπηση τελεί υπό την αιγίδα του Δήμου Ξηρομέρου.