Η τεχνητή νοημοσύνη και ο εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν στο επίκεντρο δύο αποκαλυπτικών ντοκιμαντέρ

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης φιλοξενεί κάθε χρόνο πολλές ταινίες που έχουν να κάνουν με σύγχρονα κομβικά ζητήματα και την βέβαια με τη πολιτική και οικονομική επικαιρότητα. Το μεγάλο αφιέρωμα της φετινής διοργάνωσης ήταν στην τεχνητή νοημοσύνη. Ένα από το ντοκιμαντέρ που ξεχώρισαν ήταν το «Στην κοιλιά του AI» του Ανρί Πουλάν.

Ο Γάλλος σκηνοθέτης ερευνά την αθέατη πλευρά της τεχνητής νοημοσύνης και πώς αυτή λειτουργεί στο παρασκήνιο. Μελετά τον πολλαπλασιασμό των data centers, των κέντρων δεδομένων που καταλαμβάνουν τεράστιες εκτάσεις γης και απαιτούν μεγαλύτερες ποσότητες πρώτων υλών. Φέρνει στο προσκήνιο τους εκατομμύρια εργαζόμενους σε όλο τον κόσμο, που επεξεργάζονται τεράστιες ποσότητες δεδομένων για να τροφοδοτήσουν τους αδηφάγους αλγορίθμους, συχνά εις βάρος της πνευματικής και ψυχικής υγείας τους. Ποιοι είναι οι στόχοι των τεχνολογικών κολοσσών για το μέλλον; Όλα αυτά είναι κρυμμένα στην «κοιλιά» του ΑΙ:

«Στην πραγματικότητα, υπάρχει ένας μύθος, μια ιστορία, ένα μάρκετινγκ και μια ψυχολογία που μας κάνουν να πιστεύουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι αυτόνομη, ανεξάρτητη, εκτός επαφής, ότι μπορεί να τα καταφέρει χωρίς κανένα απρόοπτο. Στην πραγματικότητα, όταν εμβαθύνετε στο θέμα, όταν ερευνήσετε, θα ανακαλύψετε ότι υπάρχουν εκατοντάδες εκατομμύρια εργαζόμενοι στον παγκόσμιο νότο που δουλεύουν για την τεχνητή νοημοσύνη.

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι πολύ έξυπνοι, πολύ σύνθετοι αλγόριθμοι που λειτουργούν πολύ καλά, αλλά μοιάζουν λίγο με ατμομηχανή. Η ατμομηχανή χρειάζεται κάρβουνο για να προχωρήσει. Και το κάρβουνο στην περίπτωση της τεχνητής νοημσούνης αποτελείται από δισεκατομμύρια και δισεκατομμύρια σύνολα δεδομένων που ετοιμάζονται, σχολιάζονται και επισημαίνονται καθημερινά από εργαζόμενους στον παγκόσμιο νότο, με ωριαία αμοιβή περίπου 1 $ την ώρα.

Υπάρχει λοιπόν αυτή η ανθρώπινη κατάσταση που είναι σημαντική και υπάρχει επίσης μια οικολογική και περιβαλλοντική πραγματικότητα που είναι σημαντική, γιατί αυτά τα δισεκατομμύρια δεδομένα πρέπει να αποθηκευτούν σε κέντρα δεδομένων και τα κέντρα δεδομένων είναι τεράστιες αποθήκες με δισεκατομμύρια μικροεπεξεργαστές που καταναλώνουν ηλεκτρισμό και νερό για την ψύξη τους. Υπάρχει ταυτόχρονα μια πολύ σημαντική περιβαλλοντική καταστροφή. Αυτή η τεχνολογία λοιπόν μας πωλείται ως ανεξάρτητη, μη απτή, λίγο μαγική, ότι το cloud βρίσκεται κάπου στον αέρα. Στην πραγματικότητα είναι βαθιά ριζωμένο στη γη και χρειάζεται νερό, ιδρώτα και το αίμα των εργατών και των εργατριών.

Φυσικά και δεν μπορούμε να σταματήσουμε την τεχνολογία. Μπορούμε όμως να την κρίνουμε και τη συλλογιστούμε. Αυτές οι τεχνολογίες έχουν τέτοιο αντίκτυπο στην κοινωνική και περιβαλλοντική πραγματικότητα που δεν μπορούμε να μην δούμε το ζήτημα της δημοκρατίας που θέτουν. Είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους: εσάς, εμένα, αυτούς που μας ακούν. Αφορά άμεσα όλο τον κόσμο. Όλοι επηρεάζονται πολύ άμεσα και βραχυπρόθεσμα από τον αντίκτυπο αυτών των τεχνολογιών» επισημαίνει ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ Ανρί Πουλάν.

«Χαρτούμ»

Στο κέντρο του Χαρτούμ, πέντε άτομα από διαφορετικούς κόσμους, δύο παιδιά του δρόμου, μια πωλήτρια τσαγιού, ένας εθελοντής αντίστασης και ένας δημόσιος υπάλληλος - αγωνίζονται να επιβιώσουν και να διεκδικήσουν την ελευθερία τους σε μια χώρα που βυθίζεται σε κοινωνική και πολιτική αναταραχή. Μέσα από καθημερινές στιγμές στους δρόμους της πόλης, διαδηλώσεις και προσωπικές αφηγήσεις, η ταινία καταγράφει τη σκληρή μάχη για επιβίωση και την αποφασιστικότητα των ανθρώπων να κρατήσουν ζωντανά τα όνειρά τους.

Το ντοκιμαντέρ «Χαρτούμ» ξεκίνησε ως ένα κινηματογραφικό ποίημα για την πρωτεύουσα του Σουδάν το 2022. Το στρατιωτικό πραξικόπημα όμως και στη συνέχεια, ο εμφύλιος πόλεμος το 2023 ανάγκασαν την πενταμελή σκηνοθετική ομάδα (4 Σουδανοί και ένας Βρετανός) και τους «πρωταγωνιστές» αυτής της ταινίας να βρεθούν πρόσφυγες στην Κένυα. Συνέχισαν και ολοκλήρωσαν το ντοκιμαντέρ, ως μια πράξη αντίστασης και πληροφόρησης για όσα συμβαίνουν στο Σουδάν και δεν γνωρίζει ο υπόλοιπος κόσμος.

Ο Φιλ Κοξ, ένας από τους 5 σκηνοθέτες βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη για την παρουσίαση του ντοκιμαντέρ και μίλησε στο Euronews για την ταινία και το τρομερά επίκαιρο θέμα της:

«Η πρώτη ιδέα που είχαμε ξεκινώντας ήταν να κάνουμε ένα είδος το κινηματογραφικού ποιήματος για την πόλη του Χαρτούμ, σαν ένα πορτρέτο μιας πόλης. Αλλά όταν ξεκίνησε ο πόλεμος και δραπετεύσαμε, συνειδητοποιήσαμε ότι το διακύβευμα ήταν πολύ μεγαλύτερο. Οι ιστορίες των Σουδανών ήταν πολύ πιο σημαντικές και έπρεπε να βρούμε έναν διαφορετικό τρόπο να τις πούμε. Και επίσης, υπήρχε επείγουσα ανάγκη. Δεν υπήρχε πληροφόρηση για το τι συνέβαινε στο Σουδάν. Δεν έβγαιναν ταινίες από το Σουδάν. Υπήρχε απλώς ένα είδος τηλεοπτικού ρεπορτάζ για την κρίση.

Έτσι εγώ και οι άλλοι κινηματογραφιστές θελήσαμε να κάνουμε κινηματογράφο και να αφηγηθούμε την ιστορία με διαφορετικό τρόπο. Οπότε στο τέλος χρησιμοποιήσαμε green screen, ανακατασκευές, θέατρο και animation μαζί με τα πλάνα, που είχαμε τραβήξει, πριν τον πόλεμο. Είναι λοιπόν ένας πολύ δυνατός, διαφορετικός τρόπος να πούμε την ιστορία. Χρησιμοποιούμε όνειρα, ανθρώπους που πετούν πάνω σε λιοντάρια και μοτοσικλέτες. Νομίζω ότι προσπαθούμε απλά να δείξουμε τους ανθρώπους που ζουν κρίσιμες στιγμές. Δεν θέλουμε να τους δείξουμε ως θύματα.

Να δείξουμε τους πρόσφυγες, όχι απλώς ως αριθμούς, αλλά σαν ανθρώπινα όντα γεμάτα επιθυμίες, αγάπη και φαντασιώσεις, ενώ παράλληλα χάνουν το σπίτι τους, τις αναμνήσεις, τους δικούς τους ανθρώπους. Το ντοκιμαντέρ ήταν μια διεθνής κινηματογραφική συνεργασία μεταξύ Βρετανών και Σουδανών. Και επειδή η απόδραση από τη χώρα ήταν τόσο δραματική, ξοδέψαμε όλα τα χρήματα για να φύγουμε, χάσαμε τα πάντα.

Οπότε μείναμε όλοι μαζί σε έναν κοινό χώρο και κοιμόμασταν σε στρώματα στην Κένυα. Τρώγαμε σάντουιτς, λίγο φαγητό και αυτό μας έφερε όλους κοντά. Δεν νομίζω ότι αυτή η ταινία θα μπορούσε να είχε γίνει, αν όλοι οι συνεργάτες δεν ζούσαμε στον ίδιο χώρο και δεν είχαμε τέτοια εμπόδια. Κάναμε χωρίς χρήματα αυτή την ταινία, χάρη στη συνεννόηση που υπήρχε. Αυτό μας ανάγκασε να γίνουμε δημιουργικοί, ευφάνταστοι και να κάνουμε την ταινία με διαφορετικό τρόπο».

Η ταινία έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Σάντανς και παρουσιάστηκε και στο Πανόραμα του φετινού Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.