Η εντυπωσιακή αναδρομική έκθεση του Takis στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Άνδρου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΔΡΟ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ιδιοφυής, καινοτόμος, αντισυμβατικός, κοσμοπολίτης, θαρραλέος. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα επίθετα που συνοδεύουν την προσωπικότητα του καλλιτέχνη Παναγιώτη Βασιλάκη (1925-2019), που έμεινε γνωστός στην παγκόσμια ιστορία της τέχνης ως Takis.

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, με τη συμβολή του Ιδρύματος Takis, τιμά τα 100 χρόνια από τη γέννηση του ρηξικέλευθου δημιουργού με μια μεγάλη αναδρομική που εκτείνεται για πρώτη φορά στο σύνολο των χώρων του που φιλοξενούν περιοδικές εκθέσεις, τόσο στην Αθήνα όσο και στην Άνδρο.

Η έκθεση περιλαμβάνει πάνω από 150 έργα, γλυπτά, σχέδια, πίνακες και κοσμήματα, τα οποία συνοδεύονται από κινηματογραφικές αναφορές σε εφήμερα έργα και δημιουργίες του. Διατρέχει όλη την καλλιτεχνική διαδρομή του Takis, που εκτείνεται σε επτά περίπου δεκαετίες και υπογραμμίζει το εξαιρετικό εύρος και τη δύναμη του εγχειρήματός του. Οι δύο πτέρυγες του Ιδρύματος Γουλανδρή στην Άνδρο φιλοξενούν 100 έργα και άλλα 50 ο χώρος που διαθέτει στο Παγκράτι.

«Θέλαμε εδώ και πολλά χρόνια να οργανώσουμε μια έκθεση για τον Takis, γιατί οι ίδιοι οι ιδρυτές μας, ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή, είχαν μια ιδιαίτερη σχέση μαζί του. Έχουμε δέκα έργα του στη συλλογή μας. Κάποια στιγμή ήταν αναπόφευκτο να του οργανώσουμε μια έκθεση και όχι μόνο μια απλή προσωπική έκθεση, αλλά μια μεγάλη αναδρομική. Και σκεφτήκαμε ότι το 2025 ήταν η ιδανική ημερομηνία γιατί έτσι γιορτάζουμε συμβολικά αυτά που θα ήταν τα εκατοστά του γενέθλια.

Διαπιστώσαμε πάρα πολύ γρήγορα ότι ο Τάκης δεν χωρούσε σε ένα μουσείο. Έπρεπε να του αφιερώσουμε πολύ χώρο για να μπορέσουν να φανούν όλες οι ενότητες της καλλιτεχνικής του πορείας. Κι έτσι για πρώτη φορά στην ιστορία του Ιδρύματός μας αφιερώσαμε τα τρία μουσεία μας στις δύο πτέρυγες που έχουμε εδώ στην Άνδρο αλλά και στην Αθήνα» αναφέρει η επιμελήτρια της έκθεσης και υπεύθυνη της Συλλογής του Ιδρύματος Β. & Ελ. Γουλανδρή, Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau.

Η έκθεση στην Αθήνα εστιάζει στη σχέση του με τον μαγνητισμό και τα μαγνητικά πεδία, ενώ στους δύο χώρους του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο παρουσιάζονται όλα τα στάδια στο έργο του Takis που υπήρξαν καθοριστικής σημασίας για εκείνον, μέσα από τις διαδοχικές ανατροπές που σημάδεψαν την καριέρα του.

Στο νησί των Κυκλάδων, υπό τον τίτλο «Εύρηκα», παρουσιάζονται σε διαφορετικές αίθουσες τα πρώτα παραγνωρισμένα έργα με πηγή έμπνευσης τα Κυκλαδικά ειδώλια και τον Τζακομέτι, τα Λουλούδια, οι Μαγνητικοί τοίχοι, οι Σφαίρες, τα Καντράν και τα Ηλεκτρονικά Ανάγλυφα, οι Σπείρες, τα Ερωτικά του, τα Μουσικά του έργα και βέβαια τα εμβληματικά Σινιάλα του, που έγιναν πολύ γρήγορα από τα πιο αναγνωρίσιμα σύνολα γλυπτών του 20ου αιώνα.

«Ο Τάκης ξεκινάει ως αυτοδίδακτος. Είναι ένα νέο παιδί, το οποίο δεν έχει σπουδάσει την ιστορία της τέχνης, ούτε τη γλυπτική. Από το 1946 όμως και μετά ασχολείται αποκλειστικά με τη γλυπτική. Νιώθει τέτοιο πάθος γι’ αυτή που θα συνεχίσει. Αυτό το νέο παιδί που γνώρισε τις δυσκολίες, την πείνα στην Κατοχή, τη φυλακή, θα βρεθεί στο Παρίσι, όπου θα μπορέσει να εκφραστεί με μία απόλυτη ελευθερία και να γνωρίσει πολύ σημαντικό κόσμο, είτε καλλιτέχνες, όπως ο Yves Klein, είτε διανοούμενους, όπως όλους τους συγγραφείς της Beat Generation. Ακόμα και μουσικούς, όπως τους Beatles, κυρίως τον Τζον Λένον. Κι έτσι από το πουθενά θα γίνει τελικά ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της δεκαετίας του ’60.

Ξεκινάει πολύ παραδοσιακά, με προτομές, με μπούστα επηρεασμένα πρώτα από την Κυκλαδική Τέχνη και μετά από τον Αλμπέρτο Τζακομέτι. Το 1955 καταλαβαίνει απότομα ότι είναι φτιαγμένος για κάτι άλλο και φιλοτεχνεί τα πρώτα του Σινιάλα. Τα Σινιάλα λειτουργούν ως μια ανάγκη να επικοινωνούμε μεταξύ μας. Τα νιώθει ζωντανά σχεδόν. Προοδευτικά, κυρίως από τη στιγμή που θα ανακαλύψει και τον μαγνητισμό το 1959. Εκεί η οπτική του θα πάρει μια εντελώς διαφορετική πορεία, γιατί θέλει να αναδείξει το αόρατο. Η γλυπτική δεν είναι πια αυτό που φαίνεται, αλλά αυτό που δεν φαίνεται. Οι δυνάμεις που είναι γύρω μας που είναι εντελώς αόρατες, ορίζουν την καθημερινότητά μας, την κάθε της λεπτομέρεια.

Ο Takis είχε περιέργεια για όλα τα υλικά. Ξεκίνησε από το σίδηρο, αλλά πολύ γρήγορα εισήγαγε στα έργα του διάφορα πράγματα, που έβρισκε οπουδήποτε. Ψώνιζε σε ολόκληρο τον κόσμο. Είχε τα στέκια του στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη, στο Παρίσι, στην Αθήνα. Βλέπουμε λοιπόν ότι όλα του τα έργα είναι ένα mix & match από διάφορα κομμάτια, είτε από μηχανές αλλά και από θραύσματα, από οβίδες, όλων των ειδών τα εργαλεία. Αλλά αυτό που έχει επίσης ενδιαφέρον είναι ότι είχε αυτή την περιέργεια για υλικά τα οποία δεν ήταν φτιαγμένα για τη γλυπτική, μέχρι την στιγμή που τα ανακάλυψε εκείνος. Αυτό φαίνεται κυρίως μέσα από τη συνεργασία που είχε με το MIT το 1968, που πήγε και δούλεψε με επιστήμονες εκεί και έκανε ένα υδρομαγνητικό υγρό, που είναι πολύ εντυπωσιακό ακόμα και σήμερα.

Προσέφερε πολλά, γιατί εισήγαγε διάφορα πράγματα προοδευτικά στην τέχνη του. Μετά από τον μαγνητισμό, μπήκε και η μουσική σιγά σιγά μέσα από ήχους στην αρχή και με κανονική μουσική στη συνέχεια. Συνεργάστηκε με κάθε είδους καλλιτεχνική έκφραση, το θέατρο, τα μπαλέτα, τον κινηματογράφο με τον Κώστα Γαβρά. Έτσι η τέχνη του ήταν επαναστατική όταν την έκανε, αλλά παραμένει μέχρι σήμερα διαχρονική και σύγχρονη» μας εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης.

Ο ίδιος αυτοχαρακτηριζόταν ως αρχαϊκός καλλιτέχνης και ενστικτώδης επιστήμονας, προφήτης, μάντης και μάγος. Οι ειδικοί τον παρουσίασαν ως «τον τελευταίο από τους σπουδαίους Έλληνες αοιδούς», ως τον «Απόλλωνα των Μαγνητικών Μουσών». Η γοητευτική και εκκεντρική προσωπικότητα δεν άφησε κανέναν ασυγκίνητο στα 94 χρόνια της ζωής του. Παρά τη φτώχεια και τις δυσκολίες της παιδικής του ηλικίας, έγινε γρήγορα πολίτης του κόσμου, για να κλείσει τον κύκλο του ως ερημίτης στο Γεροβουνό, εκεί που έκτισε το βασίλειό του, το μέρος που στεγάζει το Ίδρυμα και το έργο του:

«Ήταν ένας πολυδιάστατος και πληθωρικός καλλιτέχνης. Θα τον χαρακτήριζα παντοδύναμο, γιατί είχε αυτήν τη θέληση να μοιραστεί με τον κόσμο όσο περισσότερα διαφορετικά πράγματα μπορούσε. Ακόμα και στο τέλος της ζωής του δεν σταμάτησε ποτέ να δημιουργεί. Είχε αυτή τη δίψα και την περιέργεια και τον ενθουσιασμό. Στα περασμένα 90 του, ήταν ένα νέο παιδί και το έλεγε σε πολλούς καλεσμένους του. Έλεγε: “Εγώ να ξέρετε είμαι κατά βάθος πιο νέος από εσάς”» επισημαίνει η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau και συμπληρώνει:

«Το συμπέρασμα στο οποίο φτάσαμε, είναι ότι ο Τάκης έχει αναδειχθεί στο εξωτερικό και πολύ λιγότερο στην Ελλάδα, σε βαθμό που οι ξένοι τον γνωρίζουν καλύτερα από τους Έλληνες. Αυτό μας φάνηκε ότι είναι πολύ μεγάλη αδικία που καθιστούσε απαραίτητο να γίνει μια έκθεση για εκείνον στην Ελλάδα και να αναδειχθεί ολόκληρο το έργο του. Γι’ αυτό και ο στόχος μας είναι σε όσους τον ξέρουν να μάθουν περισσότερα για εκείνον και να δουν τι πολυδιάστατος καλλιτέχνης ήταν τελικά και γι’ αυτούς που δεν τον γνωρίζουν, να νιώσουν αυτή την περηφάνια ότι έφυγε από την Ελλάδα ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα».

Η αναδρομική έκθεση σε Αθήνα και Άνδρο με τίτλο «Takis 100, 1925-2025» από το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, διαρκεί μέχρι τις 2 Νοεμβρίου.

B&E Goulandris Podcasts

Με αφορμή το επετειακό αφιέρωμα, το Ίδρυμα εγκαινιάζει την πρώτη του σειρά podcasts με τίτλο «B&E Goulandris Podcasts: μια ηχητική κατάδυση στον μαγευτικό κόσμο της Τέχνης».

Η πρώτη ενότητα της σειράς περιλαμβάνει πέντε επεισόδια που διατρέχουν την πολυκύμαντη ζωή του Takis: από τα νεανικά κατοχικά χρόνια στην Ελλάδα, την καλλιτεχνική πορεία με ενδιάμεσους σταθμούς το Παρίσι, το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, έως την επιστροφή στην Αθήνα, στο λόφο του Γεροβουνού, και την ίδρυση του ομώνυμου Ιδρύματος και ερευνητικού κέντρου.

Μέσα από σπάνια ηχητικά ντοκουμέντα, διαφωτιστικές συζητήσεις με τους επιμελητές της έκθεσης και ανέκδοτες ιστορίες από ανθρώπους που τον έζησαν από κοντά, οι ακροατές καταδύονται στο εκρηκτικό σύμπαν του Takis και παρατηρούν τα έργα του με άλλα μάτια και αυτιά.

Τα podcasts είναι διαθέσιμα σε όλες τις πλατφόρμες (Spotify, Apple Podcasts, YouTube Music κ.ά.), στο goulandris.gr και στους εκθεσιακούς χώρους των περιοδικών εκθέσεων του Ιδρύματος, μέσω QR codes.

INFO

Επιμέλεια έκθεσης: Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, Υπεύθυνη Συλλογής Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή, Toby Kamps, Υπεύθυνος Συλλογής Μοντέρνας Τέχνης της Hamburger Kunsthalle

Επιστημονική Σύμβουλος: Πηνελόπη Σιδέρη, Αντιπρόεδρος Ιδρύματος Takis

Σκηνογραφία:Παρασκευή Γερολυμάτου, Ανδρέας Γεωργιάδης

Διάρκεια έκθεσης: Μέχρι 2 Νοεμβρίου 2025

Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή Ερατοσθένους 13, Αθήνα Τ: 210 725 2895 visit@goulandris.gr | goulandris.gr

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη, Σάββατο & Κυριακή 10.00-18.00 Παρασκευή 10.00-20.00, Τρίτη κλειστά

Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χώρα, Άνδρος Τ: 22820 22444 andros@goulandris.gr Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά 11.00-15.00 & 18.00-21.00, Δευτέρα 11.00-15.00 Δευτέρα απόγευμα & Τρίτη κλειστά