Το ίδρυμα Γουλανδρή σχολίασε στο euronews τη νέα μήνυση
Οι κληρονόμοι ενός εβραϊκού ζευγαριού που διέφυγε από τη Γερμανία τη δεκαετία του 1930 μηνύουν το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και το ελληνικό ίδρυμα Γουλανδρή για έναν ελαιογραφικό πίνακα του Βαν Γκογκ , ο οποίος, όπως λένε, λεηλατήθηκε από τους Ναζί.
Το Met αγόρασε το 1889 τον πίνακα του Βίνσεντ βαν Γκογκ "Μαζεύοντας ελιές" για 125.000 δολάρια (108.000 ευρώ) το 1956 και τον πούλησε στον Έλληνα μεγιστάνα το 1972.
Η αγωγή, την οποία ανέφεραν πρώτοι οι New York Times, υποστηρίζει ότι το αμερικανικό μουσείο "γνώριζε ή θα έπρεπε να γνωρίζει ότι ο πίνακας είχε πιθανότατα λεηλατηθεί από τους Ναζί". Οι κληρονόμοι που βρίσκονται πίσω από την αγωγή ζητούν τώρα την επιστροφή του πίνακα και αποζημίωση.
Οι ενάγοντες είναι απόγονοι της Hedwig και του Frederick Stern, ενός ζευγαριού Γερμανών από το Μόναχο που αγόρασε για πρώτη φορά τον "Olive Picking" το 1935.
Οι Στερν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Γερμανία για τις Ηνωμένες Πολιτείες με τα έξι παιδιά τους ένα χρόνο αργότερα, εν μέσω αυξανόμενων ναζιστικών διώξεων κατά των Εβραίων.
Όμως, η αγωγή ισχυρίζεται ότι δεν τους επέτρεψαν να πάρουν το έργο τέχνης μαζί τους. Αντ' αυτού, οι ναζιστικές αρχές το κήρυξαν "γερμανική πολιτιστική ιδιοκτησία".
Ο πίνακας πωλήθηκε το 1938 για λογαριασμό των Sterns, αλλά οι Ναζί κατάσχεσαν τα κέρδη, σύμφωνα με την αγωγή που κατατέθηκε τη Δευτέρα σε ομοσπονδιακό περιφερειακό δικαστήριο στο Μανχάταν.
Ο πίνακας έφθασε στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου αγοράστηκε από τον Βίνσεντ Άστορ, έναν επιφανή επιχειρηματία και φιλάνθρωπο, πριν ανταλλαγεί στο Met.
Το ίδρυμα της Νέας Υόρκης τον πούλησε στον Έλληνα μεγιστάνα Βασίλη Γουλανδρή και τη σύζυγό του Ελίζα. Ο πίνακας εκτίθεται σήμερα στο μουσείο της Αθήνας που λειτουργεί από το ομώνυμο ίδρυμα του ζευγαριού. Αξίζει περισσότερα από 75.000 δολάρια (64.800 ευρώ), σύμφωνα με δικαστικά έγγραφα.
Στον ιστότοπο του ιδρύματος, η ενότητα που είναι αφιερωμένη στην προέλευση του καμβά διαφεύγει της ιδιοκτησίας του μεταξύ 1924 και 1948, χωρίς καμία αναφορά στους Sterns.
Στην αγωγή υποστηρίζεται ότι η συναλλαγή του 1972 επιβλέφθηκε από τον Theodore Rousseau Jr, επιμελητή ευρωπαϊκών έργων ζωγραφικής του Met.
"Κρίσιμα, ο Rousseau ήταν επίσης ένας από τους σημαντικότερους εμπειρογνώμονες στον κόσμο για τη λεηλασία της ναζιστικής τέχνης", αναφέρει η αγωγή. "Ο Rousseau δεν έλαβε κανένα μέτρο για να βεβαιωθεί ο ίδιος ή η Met για οτιδήποτε σχετικά με τις μεταφορές του πίνακα από ή εντός της Γερμανίας κατά τη διάρκεια του πολέμου".
Οι ενάγοντες είχαν ήδη καταθέσει παρόμοια αγωγή σε δικαστήριο της Καλιφόρνια το 2022, αλλά απορρίφθηκε το 2024, αφού το δικαστήριο δήλωσε ότι δεν είχε δικαιοδοσία επί του θέματος.
"Κατά τις δεκαετίες μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αυτός ο λεηλατημένος από τους Ναζί πίνακας έχει επανειλημμένα και μυστικά διακινηθεί, αγοραστεί και πωληθεί στη Νέα Υόρκη και μέσω αυτής", ανέφεραν οι δικηγόροι των κληρονόμων στην κατάθεση.
Το Met έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν γνώριζε για τη σχέση του έργου τέχνης με την οικογένεια Stern.
"Ως απάντηση στη συστηματική, εκτεταμένη λεηλασία από το ναζιστικό καθεστώς, η προέλευση των έργων που άλλαξαν χέρια στην κατεχόμενη από τη Γερμανία Ευρώπη κατά τη διάρκεια της ναζιστικής εποχής αποτελεί εδώ και καιρό έναν τομέα ιδιαίτερης εστίασης για το Met", αναφέρει το μουσείο στην ιστοσελίδα του.
Ίδρυμα Γουλανδρή στο euronews: «Έχουμε εμπιστοσύνη στην δικαιοσύνη»
Το Ίδρυμα Βασίλης και Ελίζα Γουλανδρή σχολίασε στην ελληνική υπηρεσία του euronews αυτή τη νέα μήνυση από τους ίδιους ενάγοντες που είχαν χάσει τη δίκη του 2024. «Παρακολουθούμε την υπόθεση και έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη» είπε μεταξύ άλλων το ίδρυμα που στο παρελθόν είχε απορρίψει τους ισχυρισμούς ότι απέκρυψε μέρος της ιστορίας του πίνακα, λέγοντας τότε ότι η αγωγή επιχειρούσε την σπίλωση του ιδρύματος.