Τα μεταναστευτικά ζώα λειτουργούν ως δείκτες των περιβαλλοντικών αλλαγών, αλλά διαδραματίζουν επίσης αναπόσπαστο ρόλο στη διατήρηση των πολύπλοκων οικοσυστημάτων του πλανήτη μας.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΔισεκατομμύρια ζώα πραγματοποιούν κάθε χρόνο μεταναστευτικά ταξίδια στη στεριά, τις θάλασσες και τους ουρανούς. Διασχίζοντας χώρες και ηπείρους, ορισμένα ταξιδεύουν χιλιάδες χιλιόμετρα σε όλο τον κόσμο για να βρουν τροφή και να αναπαραχθούν.
Όμως μέχρι σήμερα δεν υπήρχαν πλήρη δεδομένα σχετικά με την κατάσταση διατήρησης ή τις τάσεις του πληθυσμού αυτών των ζώων.
Για πρώτη φορά, υπάρχουν τώρα αδιάσειστα στοιχεία για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν. Μόλις κυκλοφόρησε έκθεση που επικεντρώνεται σε 1.189 είδη ζώων που αναγνωρίζονται ως είδη που χρήζουν διεθνούς προστασίας και περιλαμβάνονται στη Σύμβαση για τη διατήρηση των μεταναστευτικών ειδών άγριων ζώων (CMS) - μια συνθήκη του ΟΗΕ για τη βιοποικιλότητα.
Αν και ορισμένα μεταναστευτικά είδη βελτιώνονται, διαπιστώθηκε ότι σχεδόν τα μισά (44%) παρουσιάζουν μείωση του πληθυσμού τους. Περισσότερα από ένα στα πέντε είδη που περιλαμβάνονται στον κατάλογο της CMS απειλούνται με εξαφάνιση.
Τα τελευταία 30 χρόνια, 70 από αυτά τα μεταναστευτικά ζώα -μεταξύ των οποίων ο αετός της στέπας, ο ασπροπάρης και η άγρια καμήλα- έχουν καταστεί περισσότερο απειλούμενα.
Το πιο ανησυχητικό είναι ότι σχεδόν όλα τα είδη ψαριών που περιλαμβάνονται στον κατάλογο, συμπεριλαμβανομένων των καρχαριών και των σαλαχιών, αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης, καθώς ο πληθυσμός τους έχει μειωθεί κατά 90% από τη δεκαετία του 1970.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζουν τα μεταναστευτικά είδη;
Η έκθεση του ΟΗΕ υπογραμμίζει ότι οι δύο μεγαλύτερες απειλές για τα μεταναστευτικά ζώα προκαλούνται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Τρία στα τέσσερα επηρεάζονται από την απώλεια, την υποβάθμιση και τον κατακερματισμό των ενδιαιτημάτων τους. Επτά στα 10 απειλούνται από την υπερεκμετάλλευση, η οποία περιλαμβάνει την εσκεμμένη αρπαγή τους από τη φύση καθώς και την τυχαία σύλληψη.
Τα στοιχεία αυτά αφορούν μόνο τα είδη που περιλαμβάνονται στη συνθήκη του ΟΗΕ και η έκθεση αναφέρει ότι άλλα 399 μεταναστευτικά είδη απειλούνται ή σχεδόν απειλούνται με εξαφάνιση.
Μπορούμε να επαναφέρουμε αυτά τα μεταναστευτικά είδη από το χείλος του γκρεμού;
Αν και η κατάσταση είναι ανησυχητική, οι συντάκτες της έκθεσης λένε ότι η ανάκαμψη του πληθυσμού και του είδους είναι δυνατή.
Επισημαίνουν τις συντονισμένες τοπικές προσπάθειες διατήρησης στην Κύπρο, οι οποίες είδαν τα παράνομα δίχτυα για τα πουλιά να μειώνονται κατά 91%. Ή το εξαιρετικά επιτυχημένο ολοκληρωμένο έργο διατήρησης και αποκατάστασης στο Καζακστάν, το οποίο επανέφερε την αντιλόπη Saiga από το χείλος της εξαφάνισης.
«Τα μεταναστευτικά είδη βασίζονται σε μια ποικιλία συγκεκριμένων ενδιαιτημάτων σε διαφορετικές περιόδους του κύκλου ζωής τους. Ταξιδεύουν τακτικά, μερικές φορές χιλιάδες χιλιόμετρα για να φτάσουν σε αυτά τα μέρη», εξηγεί η Έιμι Φρένκελ, εκτελεστική γραμματέας του CMS.
Αντιμετωπίζουν τεράστιες προκλήσεις τόσο κατά τη διάρκεια της διαδρομής όσο και στον προορισμό τους.
«Όταν τα είδη διασχίζουν τα εθνικά σύνορα, η επιβίωσή τους εξαρτάται από τις προσπάθειες όλων των χωρών στις οποίες βρίσκονται. Αυτή η έκθεση-ορόσημο θα συμβάλει στη στήριξη των αναγκαίων πολιτικών δράσεων για να διασφαλιστεί ότι τα μεταναστευτικά είδη θα συνεχίσουν να ευδοκιμούν σε όλο τον κόσμο», προσθέτει η Φρένκελ.
Ωστόσο, λίγο πάνω από τις μισές από τις βασικές περιοχές βιοποικιλότητας που έχουν χαρακτηριστεί σημαντικές για τα μεταναστευτικά είδη δεν έχουν καθεστώς προστασίας και τα μη βιώσιμα επίπεδα πίεσης από την ανθρώπινη δραστηριότητα απειλούν το 58% αυτών των περιοχών.
Μία από τις βασικές προτεραιότητες, αναφέρει η έκθεση, είναι η χαρτογράφηση και η λήψη μέτρων για την προστασία των ζωτικών θέσεων που χρησιμεύουν ως τόποι αναπαραγωγής, διατροφής και στάσης για τα μεταναστευτικά είδη.