Ξεπεράστηκε το όριο του 1,5° Κελσίου ως προς τη μέση αύξηση της θερμοκρασίας τη διετία 2023-2024, σύμφωνα με την έκθεση του Κοπέρνικου - Τι προβλέπουν οι ειδικοί
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Το 2024 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ και το πρώτο ημερολογιακό έτος κατά το οποίο ξεπεράστηκε μεσοσταθμικά το όριο του 1,5° Κελσίου ως προς την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο Κοπέρνικος
Κάθε ένα από τα τελευταία 10 χρόνια - από το 2015 έως το 2024 - ήταν ένα από τα 10 θερμότερα που έχουν καταγραφεί, σύμφωνα με την υπηρεσία παρακολούθησης του κλίματος της ΕΕ.
Όπως ήταν σαφές ότι θα συνέβαινε εδώ και μήνες και πλέον επιβεβαιώθηκε από το σύνολο των δεδομένων για τις θερμοκρασίες μέχρι την 31η Δεκεμβρίου, το 2024 πράγματι ήταν η πιο θερμή χρονιά που καταγράφτηκε ποτέ αφότου άρχισαν να τηρούνται στατιστικές, το 1850, επισημαίνει έκθεση της υπηρεσίας κλιματικής αλλαγής (C3S) του Copernicus.
Στην πραγματικότητα, η υπερθέρμανση του κλίματος δεν έχει προηγούμενο εδώ και τουλάχιστον 120.000 χρόνια, σημειώνουν επιστήμονες.
Το 2025 δεν αναμένεται νέο ρεκόρ, όμως, από την πλευρά της, η βρετανική μετεωρολογική υπηρεσία προεξόφλησε πως η χρονιά που μόλις άρχισε θα είναι μια από τις τρεις θερμότερες που έχουν καταγραφεί ποτέ στη Γη.
Η έκθεσή για το 2024 Global Climate Highlights περιγράφει τις εξαιρετικές συνθήκες που βίωσε ο πλανήτης στη διάρκεια της περυσινής χρονιάς.
"Βρισκόμαστε πλέον στα πρόθυρα να περάσουμε το όριο του 1,5ºC που ορίζεται στη Συμφωνία του Παρισιού και ο μέσος όρος των δύο τελευταίων ετών είναι ήδη πάνω από αυτό το επίπεδο", λέει η Samantha Burgess, υπεύθυνη για το κλίμα στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Προβλέψεων Καιρού.
"Οι υψηλές θερμοκρασίες παγκοσμίως, σε συνδυασμό με τα επίπεδα υδρατμών στην ατμόσφαιρα που σημείωσαν ρεκόρ το 2024, έφεραν πρωτοφανείς καύσωνες και έντονες βροχοπτώσεις, προκαλώντας δυστυχία σε εκατομμύρια ανθρώπους".
Η Ευρώπη είδε ακραία καιρικά φαινόμενα να σαρώνουν την ήπειρο καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, με εκατοντάδες ζωές να χάνονται σε καταστροφές όπως οι πλημμύρες στη Βαλένθια, η καταιγίδα Μπόρις και οι καύσωνες του καλοκαιριού στη Μεσόγειο.
Τι σημαίνει το όριο του 1,5°C της συμφωνίας του Παρισιού;
Πέρυσι ήταν η πρώτη χρονιά που ξεπέρασε τον 1,5°C πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο και ο μέσος όρος των δύο ετών από το 2023 έως το 2024 υπερβαίνει επίσης αυτό το όριο.
Το όριο που θέτει η Συμφωνία των Παρισίων αναφέρεται σε αύξηση της θερμοκρασίας στον μέσο όρο τουλάχιστον 20 ετών, οπότε δεν έχει ακόμη ξεπεραστεί. Τα δεδομένα, ωστόσο, δείχνουν ότι η θερμοκρασία παγκοσμίως αυξάνεται πλέον περισσότερο από ό,τι έχει βιώσει ποτέ στο παρελθόν ο σύγχρονος άνθρωπος.
"Ας ελπίσουμε ότι πρόκειται για κάλεσμα αφύπνισης για την ανθρωπότητα", λέει η αντιπρόεδρος της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) Diana Urge-Vorsatz.
Επί του παρόντος, η IPCC εκτιμάει ότι θα υπερβούμε το όριο της συμφωνίας του Παρισιού γύρω στις αρχές της δεκαετίας του 2030.
"Υπάρχει μια πολύ έντονη συζήτηση στην επιστημονική κοινότητα, σχετικά με το αν η υπερθέρμανση του πλανήτη επιταχύνεται ή όχι, λόγω αυτών των πραγματικά ακραίων θερμοκρασιών τα τελευταία δύο χρόνια", σημειώνει η Urge-Vorsatz.
Οι θερμοκρασίες δεν επέστρεψαν στο "φυσιολογικό" μετά το τέλος του κλιματικού φαινομένου Ελ Νίνιο και αντίθετα ξεπέρασαν το ρεκόρ του 2023.
Θα μπορούσε να ευθύνεται η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η οποία αντανακλά την ηλιακή ακτινοβολία και "συγκάλυπτε" την πραγματική έκταση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αλλά και το ίδιο το φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη μειώνει την κάλυψη των χαμηλών νεφών και αυξάνει τις θερμοκρασίες στο έδαφος.
Η επιτάχυνση της αύξησης της θερμοκρασίας παγκοσμίως ωστόσο μπορεί να αποδοθεί σε πλήθος άλλων παραγόντων.
"Δεν υπάρχει ακόμη συναίνεση σε αυτό", τονίζει η Urge-Vorsatz. Από την άλλη πλευρά της συζήτησης, οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτή η "έκρηξη" εμπίπτει στις προβλέψεις για την αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως.
"Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι στην πραγματικότητα τα προηγούμενα κλιματικά μοντέλα εξακολουθούν να εξηγούν πλήρως αυτό το φαινόμενο".
"Θα ξέρουμε σε λίγα χρόνια αν αυτό ήταν απλώς ένα "blip" φυσικής μεταβλητότητας ή αν οφείλεται σε κάποια φαινόμενα που δεν έχουμε ακόμη κατανοήσει".
Οι θερμοκρασίες ρεκόρ τροφοδότησαν τα ακραία καιρικά φαινόμενα 2024;
Το περασμένο έτος σημειώθηκαν δεκάδες ακραία καιρικά φαινόμενα σε όλο τον κόσμο, από σοβαρές καταιγίδες μέχρι πλημμύρες, ξηρασία, καύσωνες και πυρκαγιές. Καθώς αυτά τα φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά και έντονα, απειλούνται οι ζωές και τα μέσα διαβίωσης των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.
Το 2024, η συνολική ποσότητα υδρατμών στην ατμόσφαιρα έφτασε σε επίπεδο ρεκόρ - περίπου 5% υψηλότερη από τον μέσο όρο της περιόδου 1991-2020 και σημαντικά υψηλότερη από το 2023.
"Το μεγαλύτερο μέρος της υπερβολικής θερμότητας που έχουμε παγιδεύσει ως αποτέλεσμα του φαινομένου του θερμοκηπίου και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων έχει απορροφηθεί από τους ωκεανούς και το θερμικό περιεχόμενο των ωκεανών αυξάνεται πολύ ανησυχητικά", λέει η Urge-Vorsatz.
"Οι θερμότερες θαλάσσιες επιφάνειες εξατμίζονται περισσότερο. Αυτό λοιπόν σημαίνει ότι, ως αποτέλεσμα, βλέπουμε υψηλότερα επίπεδα υγρασίας και υδρατμούς".
Η ασυνήθιστα υγρή ατμόσφαιρα ενίσχυσε το ενδεχόμενο ακραίων βροχοπτώσεων και, σε συνδυασμό με την υψηλή θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας, συνέβαλε στην ανάπτυξη μεγάλων καταιγίδων, συμπεριλαμβανομένων των τροπικών κυκλώνων. Αυτό δεν σημαίνει περισσότερες βροχοπτώσεις παντού, αλλά σημαίνει πιο έντονη βροχή εκεί όπου πέφτει και ακόμη και ξηρασία σε άλλα μέρη του κόσμου, καθώς ο κύκλος του νερού γίνεται πιο έντονος και στα δύο άκρα της κλίμακας.
Ο ετήσιος μέσος όρος της θερμοκρασίας της επιφάνειάς τους, πλην των δυο πολικών ζωνών, έφθασε σε επίπεδο άνευ προηγουμένου, στους 20,87° Κελσίου, συντρίβοντας το προηγούμενο ρεκόρ, που καταγράφτηκε μόλις το 2023.
Πέρα των άμεσων συνεπειών των θαλάσσιων καυσώνων στα κοράλλια και στα ψάρια, η διαρκής υπερθέρμανση των ωκεανών, βασικών ρυθμιστών του κλίματος της Γης, επηρεάζει τα θαλάσσια και τα ατμοσφαιρικά ρεύματα.
Οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας σε ορισμένα μέρη του κόσμου δημιούργησαν επίσης συνθήκες που ευνοούν τις πυρκαγιές. Στην αμερικανική ήπειρο καταγράφηκαν μεγάλες και επίμονες πυρκαγιές πέρυσι. Η Βολιβία και η Βενεζουέλα κατέγραψαν τα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί ποτέ, ενώ ο Καναδάς είδε τα δεύτερα υψηλότερα επίπεδα, με βάση τα στοιχεία της Υπηρεσίας Παρακολούθησης της Ατμόσφαιρας του Copernicus (CAMS).
Οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να έχουν θανατηφόρες συνέπειες
Οι υψηλές θερμοκρασίες αποτελούν από μόνες τους κίνδυνο. Μαζί με άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως η υγρασία, μπορούν να καταπονήσουν το σώμα.
Ο πιο υγρός αέρας σημαίνει ότι δυσκολευόμαστε να απαλλαγούμε από την υπερβολική θερμότητα μέσω του ιδρώτα. Ο συνδυασμός ζέστης και υγρασίας θα μπορούσε να επηρεάσει 3,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη μέχρι το 2070, σύμφωνα με ορισμένες έρευνες.
Πέρυσι, μεγάλο μέρος του πλανήτη βίωσε περισσότερες ημέρες από τον μέσο όρο με τουλάχιστον "έντονο θερμικό στρες".
Σε ορισμένες περιοχές παρατηρήθηκε επίσης αύξηση των ημερών κατά μέσο όρο με "ακραία θερμική καταπόνηση", με συνέπεια να είναι επιτακτική ανάγκη να ληφθούν μέτρα για την αποφυγή θερμοπληξίας.
"Κάθε κλάσμα του βαθμού έχει σημασία, διότι ακόμη και με αυτή τη μικρή αύξηση, βλέπουμε ήδη ότι μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού εκτίθεται περισσότερο στη θερμική καταπόνηση", λέει η Urge-Vorsatz.
Φτάνουμε στα όρια της προσαρμογής σε όλο και περισσότερα μέρη του κόσμου, καθώς φτάνουμε σε θερμοκρασίες όπου το σώμα μας δυσκολεύεται να απαλλαγεί από τη θερμότητα. Το να ανοίξουμε τον κλιματισμό δεν αποτελεί επιλογή για πολλούς.
Τι κάνουμε για να αναχαιτίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη;
"Κάνουμε ήδη πολλά, αλλά πρέπει να κάνουμε περισσότερα και να είμαστε πιο φιλόδοξοι σε περισσότερους τομείς", λέει η Urge-Vorsatz.
Η Ευρώπη, για παράδειγμα, ήταν πολύ επιτυχής στην αναβάθμιση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, μέσα σε μόλις μια δεκαετία περίπου. Μετά τη συμφωνία του Παρισιού, ο κόσμος έχει ήδη αποφύγει τα χειρότερα σενάρια υπερθέρμανσης.
"Δεν περιμένουμε πλέον ότι ο κόσμος θα μπορούσε να θερμανθεί κατά 5 έως 6 βαθμούς μέχρι το τέλος του αιώνα, κάτι που είναι πραγματικά μεγάλη υπόθεση, διότι ακριβώς όταν συμφωνήσαμε για τη Συμφωνία του Παρισιού, όλα αυτά ήταν δυνητικά πιθανά ή απλώς αληθοφανή σενάρια", προσθέτει.
Αλλά ακόμα δεν κάνουμε αρκετά. Η δίψα μας για ενέργεια αυξάνεται ταχύτερα από ό,τι μπορούμε να αναπτύξουμε ανανεώσιμες πηγές, η υιοθέτηση των ηλεκτρικών οχημάτων είναι πιο αργή από ό,τι χρειάζεται και τα ορυκτά καύσιμα δεν καταργούνται σταδιακά αρκετά γρήγορα.
"Όλα τα διεθνώς παραγόμενα σύνολα δεδομένων για την παγκόσμια θερμοκρασία δείχνουν ότι το 2024 ήταν το θερμότερο έτος από την έναρξη των καταγραφών το 1850", λέει ο Carlo Buontempo, διευθυντής του C3S.
"Η ανθρωπότητα είναι υπεύθυνη για το πεπρωμένο της, αλλά ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στην κλιματική πρόκληση θα πρέπει να βασίζεται σε στοιχεία. Το μέλλον είναι στα χέρια μας - η ταχεία και αποφασιστική δράση μπορεί ακόμα να αλλάξει την πορεία του μελλοντικού μας κλίματος".
Η πληθώρα ακραίων καιρικών φαινομένων το 2024 αποτελεί επίσης υπενθύμιση ότι η προσαρμογή στην πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής είναι ζωτικής σημασίας.
"Ακόμα και αν καταφέρουμε να περιορίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη στον 1,5C, υπάρχει ακόμα περισσότερη υπερθέρμανση που πλησιάζει. Και ήδη η παρούσα αύξηση της θερμοκρασίας απαιτεί πραγματικά να καταβάλουμε πολύ μεγαλύτερες προσπάθειες προσαρμογής", προσθέτει η Urge-Vorsatz.
Σε οικονομικό επίπεδο, οι φυσικές καταστροφές προκάλεσαν ζημίες ύψους 320 δισεκ. δολαρίων σε παγκόσμια κλίμακα πέρυσι, σύμφωνα με την αντασφαλιστική εταιρεία Munich Re.
Το να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5° Κελσίου μάλλον, αντί των 2° Κελσίου — το ανώτατο όριο της συμφωνίας του Παρισιού—, θα επέτρεπε να περιοριστούν σημαντικά οι πιο καταστροφικές συνέπειες, σύμφωνα με την GIEC, τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ.
Στην Ευρώπη, ορισμένα από τα γεγονότα του περασμένου έτους αποτέλεσαν καμπανάκι αφύπνισης σχετικά με την ετοιμότητα για γεγονότα όπως οι ακραίες πλημμύρες ή η ξηρασία και οι καύσωνες. Μπορούμε όμως να τα πάμε ακόμα καλύτερα, ειδικά για τους καύσωνες, οι οποίοι δεν είναι πάντα τόσο εντυπωσιακοί οπτικά όσο άλλα θανατηφόρα γεγονότα.