Η λειψυδρία απειλεί την Κύπρο και οι αρχές καλούνται να δράσουν άμεσα σύμφωνα με έκθεση για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Δυσοίωνη είναι η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας της Κύπρου για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων στη χώρα. Σύμφωνα με τον Γενικό Ελεγκτή «η Ειδική Έκθεση αποτελεί συνέχεια της αντίστοιχης του 2016 και εξετάζει την πορεία υλοποίησης των αναγκαίων μέτρων για διαχείριση των υδάτινων πόρων της Κύπρου. Παρά τα μέτρα που έχουν ληφθεί κατά τη διάρκεια των 9 ετών που μεσολάβησαν, εξακολουθούν να παρατηρούνται σοβαρές αδυναμίες και καθυστερήσεις, οι οποίες απειλούν τη βιώσιμη και ορθολογική του διαχείριση».
Η λειψυδρία στην Κύπρο είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο. Η έλλειψη φυσικών επιφανειακών υδατικών συστημάτων, όπως λίμνες και ποτάμια, οδήγησε στο παρελθόν στην υπερβολική εκμετάλλευση των υπόγειων υδάτινων πόρων, που είχε ως αποτέλεσμα σήμερα οι περισσότεροι υπόγειοι υδροφορείς της Κύπρου να βρίσκονται σε κακή κατάσταση.
Το κράτος, σε μια προσπάθεια διασφάλισης επαρκών αποθεμάτων νερού, κατασκεύασε φράγματα για συλλογή του βρόχινου νερού που θα κατέληγε στη θάλασσα και δημιούργησε υποδομές για τη μεταφορά νερού σε περιοχές με λιγότερη βροχόπτωση, όπως το έργο του Νοτίου Αγωγού.
Επιπλέον προχώρησε με την κατασκευή και ολοκλήρωση, μέχρι σήμερα, πέντε1 συνολικά μονάδων αφαλάτωσης, και προγραμματίζει την κατασκευή ακόμα δύο, για να διασφαλίσει την επάρκεια πόσιμου νερού, ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες, αν και με υψηλό κόστος.
Παρά τις πιο πάνω ενέργειες, η έλλειψη νερού παραμένει ένα κύριο πρόβλημα για την Κύπρο, με αρνητικές συνέπειες στην ανάπτυξη, το περιβάλλον, τη γεωργία και τη δημόσια υγεία. Η κατάσταση επιδεινώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Επομένως, η εφαρμογή μέτρων για την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων αποτελεί επιτακτική ανάγκη.
Τα σημαντικότερα ευρήματα του ελέγχου των υδάτινων πόρων:
1. H λειτουργία της Συμβουλευτικής Επιτροπής Διαχείρισης Υδάτων (ΣΕΔΥ) και η καθοδήγηση που παρέχει στους Τοπικούς Φορείς Ύδρευσης (ΤΦΥ) σε θέματα υδατικής διαχείρισης δεν έχουν βελτιωθεί.
2. Το υδατικό ισοζύγιο της Κύπρου, δηλαδή η διαφορά μεταξύ της ζήτησης και των διαθέσιμων υδάτινων πόρων, εξακολουθεί να παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις, γεγονός που δυσχεραίνει τον μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό της διαχείρισης των υδάτινων πόρων.
3. Ο βαθμός υλοποίησης του 15ετούς Σχεδίου Υδατικής Ανάπτυξης για τη χρονική περίοδο 2016 – 2030, ύψους €1,5δις, είναι πολύ περιορισμένος, αφού μόνο 14 έργα από τα 60 που προγραμματίστηκαν έχουν ολοκληρωθεί. Επίσης οι προϋπολογισθείσες δαπάνες ανά έργο δεν αντιπαραβάλλονται, από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), με τις πραγματικές ώστε να διαφανούν τυχόν αποκλίσεις, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να τεκμηριωθεί εάν το ποσό που είχε αρχικά υπολογιστεί είναι επαρκές για την ολοκλήρωση όλων των έργων.
4. Η υλοποίηση του προγράμματος μέτρων του 1ου Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ) (2016 – 2021), ύψους €19,2εκ., παρουσίασε επίσης καθυστέρηση, καθώς σύμφωνα με την Έκθεση Προόδου 2021, μόνο 15 από τα 38 μέτρα είχαν ολοκληρωθεί, 16 βρίσκονταν σε εξέλιξη, ενώ για επτά δεν είχε ακόμη καν ξεκινήσει η υλοποίηση.
5. Εξακολουθούν να παρατηρούνται ελλείψεις στα θέματα ασφάλειας των φραγμάτων στην Κύπρο, πολλά από τα οποία είναι παλιά και χρήζουν άμεσης επαναξιολόγησης και συντήρησης.
6. Εκκρεμεί ακόμα ο προβλεπόμενος από τη νομοθεσία διορισμός επιβλεπόντων μηχανικών για ορισμένα μεγάλα φράγματα ενώ, παρά τις σχετικές πρόνοιες της νομοθεσίας δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία ανεξάρτητη επιθεώρηση σε μεγάλο φράγμα μέχρι σήμερα.
7. Για κανένα ιδιωτικό φράγμα δεν έχει εκδοθεί ακόμα τελικό πιστοποιητικό ενώ για τα κυβερνητικά φράγματα δεν υπάρχει σαφής εικόνα για το θέμα.
8. Η παραγωγή αφαλατωμένου νερού έχει βοηθήσει σημαντικά στην κάλυψη των αναγκών ύδρευσης και απεξάρτησης από τις καιρικές συνθήκες, ωστόσο έχει δημιουργήσει περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως την αρνητική συνεισφορά στις εκπομπές ρύπων αερίων θερμοκηπίου και την επιβάρυνση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, λόγω της απόρριψης της άλμης. Επίσης, η λύση αυτή είναι δαπανηρή και αυξάνει το κόστος που καλούνται οι καταναλωτές να καταβάλουν, γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρξει αξιοποίηση των μονάδων αφαλάτωσης με το πιο βέλτιστο τρόπο στη βάση κόστους/ οφέλους.
9. Το 64% των υδάτινων σωμάτων της Κύπρου είναι σε κακή κατάσταση. Οι σημαντικότερες απειλές στα υπόγεια ύδατα περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα αστικά λύματα, τα κτηνοτροφικά απόβλητα καθώς και τη νιτρορύπανση καιτην υφαλμύρινση.
10. Εντοπίζονται αδυναμίες στην προστασία των γεωτρήσεων ύδρευσης, αφού έχουν καθοριστεί Ζώνες Προστασίας (ΖΠ) μόνο για το 26% από αυτές.