Η συνθήκη, η οποία προτάθηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, αποσκοπεί στη βελτίωση της προετοιμασίας και της συνεργασίας κατά τη διάρκεια μελλοντικών κρίσεων στον τομέα της υγείας.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Σε μια συνθήκη για τις πανδημίες, η οποία θα μπορούσε να εγκριθεί επίσημα τον επόμενο μήνα, συμφώνησαν χώρες από όλο τον κόσμο, δημιουργώντας ένα νέο εγχειρίδιο κανόνων για μελλοντικές παγκόσμιες κρίσεις υγείας.
Η συμφωνία έρχεται πέντε χρόνια μετά την πανδημία COVID-19 που συγκλόνισε τον πλανήτη, σκοτώνοντας περισσότερους από επτά εκατομμύρια ανθρώπους και αποκαλύπτοντας ένα έντονο χάσμα μεταξύ βορρά και νότου όσον αφορά την πρόσβαση σε ιατρικές θεραπείες και εμβόλια.
Μόλις εγκριθεί, η συνθήκη θα είναι νομικά δεσμευτική. Θα απαιτήσει από τις χώρες να ενισχύσουν την επιτήρηση των απειλών πανδημικού επιπέδου, να μοιράζονται ταχύτερα διαγνωστικά τεστ και δεδομένα, εμβόλια και φάρμακα, να κάνουν περισσότερα για να αποτρέψουν τη μετάδοση των ιών από τα ζώα στους ανθρώπους, να ενισχύσουν τα εθνικά τους συστήματα υγείας και πολλά άλλα.
«Δεν πετύχαμε όλους τους στόχους μας στη διαπραγμάτευση, αλλά πιστεύουμε ότι η νέα συμφωνία, αν εφαρμοστεί αποτελεσματικά, θα καταστήσει τον κόσμο πιο ανθεκτικό και καλύτερα εξοπλισμένο για να αντιμετωπίσει τις παγκόσμιες προκλήσεις της ασφάλειας της υγείας στο μέλλον», δήλωσε διαπραγματευτής που εκπροσωπούσε την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) κατά την καταληκτική συνεδρίαση της συνόδου.
Η συμφωνία αποτελεί το αποκορύφωμα των συνομιλιών που προτάθηκαν για πρώτη φορά το 2020. Οι διαπραγματευτές έδωσαν αρχικά διορία μέχρι τον Μάιο του 2024 για να οριστικοποιήσουν τη συνθήκη, στη συνέχεια όμως μετέθεσαν την προθεσμία για τον Μάιο του 2025.
Οι διαπραγματευτές, οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών και οι εμπειρογνώμονες σε θέματα παγκόσμιας υγείας λένε ότι, αν και η συμφωνία έχει αποδυναμωθεί με την πάροδο του χρόνου, αποτελεί ιστορική νίκη για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) σε μια εποχή που ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας έχει περιέλθει σε χάος.
«Υπήρχαν σαφώς πολλά κενά που αποκαλύφθηκαν από την πανδημία COVID [και] η συνθήκη δεν αντιμετωπίζει κάθε ένα από αυτά τα κενά», δήλωσε στο Euronews Health η Σίρι Μουν, συνδιευθύντρια του Κέντρου Παγκόσμιας Υγείας στο Ινστιτούτο Διεθνών και Αναπτυξιακών Σπουδών της Γενεύης.
Αλλά «νομίζω ότι όλες οι χώρες είναι καλύτερα επειδή έχουμε αυτή τη συνθήκη», πρόσθεσε.
Το τελευταίο σημείο εμπλοκής ήταν μια ρήτρα μεταφοράς τεχνολογίας που θα διέπει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και άλλα εργαλεία για την παραγωγή φαρμάκων και εμβολίων.
Οι χώρες με χαμηλότερο εισόδημα ήθελαν αυστηρούς κανόνες που θα τους επέτρεπαν να παράγουν αυτά τα προϊόντα σε τοπικό επίπεδο, αλλά οι πλουσιότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των μελών της ΕΕ, δήλωσαν ότι οποιαδήποτε μεταφορά τεχνολογίας πρέπει να είναι εθελοντική και «αμοιβαία συμφωνημένη».
Ο εκπρόσωπος της Γερμανίας υπογράμμισε αυτό το σημείο κατά τη λήξη των συνομιλιών. «Υποστηρίξαμε επίσης σθεναρά ότι η μεταφορά τεχνολογίας πρέπει να είναι εθελοντική για τους κατόχους τεχνολογίας, και έτσι αντιλαμβανόμαστε τις τρέχουσες διατάξεις του κειμένου», δήλωσε.
Ένα άλλο ζήτημα δεν έχει επίσης επιλυθεί πλήρως: η δημιουργία ενός νέου συστήματος πρόσβασης σε παθογόνους μικροοργανισμούς και επιμερισμού των οφελών (PABS), στο οποίο οι χώρες θα μοιράζονται δείγματα παθογόνων μικροοργανισμών με τις φαρμακοβιομηχανίες με αντάλλαγμα την πρόσβαση σε εμβόλια και φάρμακα.
Οι διαπραγματευτές συμφώνησαν να δημιουργήσουν ένα σύστημα PABS, αλλά δεν έχουν καταλήξει στον τρόπο εγκατάστασής του. Σκοπεύουν να συνεχίσουν να συζητούν το θέμα τους επόμενους μήνες και θα συμπεριλάβουν οποιαδήποτε απόφαση ως παράρτημα στη συνθήκη.
«Αυτό θα πρέπει να βοηθήσει τις φτωχότερες περιοχές, όπως η Αφρική, να γίνουν πιο αυτάρκεις μπροστά σε μια πανδημία, χωρίς να χρειάζεται να περιμένουν φιλανθρωπικές δωρεές», δήλωσε στο Euronews Health ο Λόρενς Γκόστιν, διευθυντής του Συνεργαζόμενου Κέντρου του ΠΟΥ για το Δίκαιο της Παγκόσμιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Georgetown των ΗΠΑ.
Περισσότερες από 190 χώρες συμμετείχαν στις συνομιλίες, οι οποίες διευκολύνθηκαν από ένα διακυβερνητικό όργανο διαπραγμάτευσης (INB) που οργανώθηκε από τον ΠΟΥ.
Αλλά υπήρχε ένας ελέφαντας στο δωμάτιο κατά τη διάρκεια των τελικών διαπραγματεύσεων. Ένας ελέφαντας που είχε τη μορφή του Ντόναλντ Τραμπ, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ αποχώρησαν από τις συνομιλίες τον Ιανουάριο στο πλαίσιο της κίνησής τους να αποχωρήσουν από τον ΠΟΥ.
Η έλλειψη συμμετοχής των ΗΠΑ θα μπορούσε να υπονομεύσει ορισμένα από τα βασικά σημεία της συμφωνίας.
Για παράδειγμα, η συμφωνία αναφέρει ότι οι «συμμετέχοντες κατασκευαστές» θα πρέπει να θέτουν στην άκρη το 10% των εμβολίων, φαρμάκων και διαγνωστικών που σχετίζονται με την πανδημία και τα οποία παράγουν για τον ΠΟΥ, προκειμένου να τα διανείμει σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Λέει επίσης ότι θα πρέπει να επιδιώξουν να δώσουν άλλο ένα 10% ως δωρεά.
Αλλά δεν είναι σαφές ποιος ακριβώς θα λογίζεται ως «συμμετέχων κατασκευαστής» - και αν δεν συμπεριληφθούν οι φαρμακευτικές εταιρείες με έδρα τις ΗΠΑ, αυτό θα μπορούσε να αφήσει ένα μεγάλο κενό στα αποθέματα του οργανισμού.
«Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους δεν γνωρίζουμε ακόμη ακριβώς ποιες είναι οι επιπτώσεις», δήλωσε η Μουν.
Οι χώρες θα ψηφίσουν επίσημα για το αν θα υιοθετήσουν τη συνθήκη τον επόμενο μήνα στην Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας στη Γενεύη. Θα είναι μόλις η δεύτερη συνθήκη του ΠΟΥ που θα συμφωνηθεί από τότε που σχηματίστηκε η ομάδα το 1948 - η πρώτη ήταν μια συνθήκη για τον έλεγχο του καπνού το 2003.
Η συμφωνία θα διαμορφώσει πιθανότατα την παγκόσμια αντίδραση στην επόμενη υγειονομική κρίση, δεδομένου ότι οι ειδικοί λένε ότι οι μελλοντικές πανδημίες δεν είναι θέμα του αν, αλλά του πότε. «Οι συνθήκες είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουν», δήλωσε η Μουν. «Νομίζω ότι τουλάχιστον για μια γενιά, αυτό που έχουμε είναι αυτό που θα έχουμε».