Το διάταγμα για την επέκταση της απαγόρευσης του καπνίσματος σε ορισμένους υπαίθριους χώρους δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβέρνησης με εφαρμογή από την Τρίτη
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η Μπριζίτ Μπαρντό αράζει ξυπόλητη σε μια παραλία στο Σεν Τροπέ, ρουφώντας ένα τσιγάρο. Ένας άλλος «μύθος» του γαλλικού σινεμά, ο Ζαν-Πολ Μπελμοντό, περπατούσε στα Ηλύσια Πεδία, με τον καπνό να βγαίνει από τα προκλητικά του χείλη, αποτυπώνοντας την αδιάκοπη επαναστατικότητα μιας γενιάς.
Στη Γαλλία, τα τσιγάρα δεν ήταν απλώς τσιγάρα: ήταν κινηματογραφικές δηλώσεις, φλερτ και επαναστάσεις τυλιγμένες σε στριφτά χαρτιά.
Ωστόσο, από την 1η Ιουλίου, αν οι εμβληματικές σκηνές της Μπαρντό και του Μπελμοντό αναπαραχθούν στην πραγματική ζωή, θα τιμωρούνται με πρόστιμα έως και 135 ευρώ (153 δολάρια) - παρόλο που το υπουργείο Υγείας είχε μιλήσει στον Τύπο στα τέλη Μαΐου για μια περίοδο "εκπαίδευσης". Το διάταγμα που δημοσιεύθηκε το πρωί του Σαββάτου δεν κάνει καμία αναφορά σε πρόστιμα για παραβάσεις.
Το διάταγμα πρέπει ακόμη να συμπληρωθεί από μια εντολή του υπουργού Υγείας για να καθοριστούν οι ακριβείς χώροι στους οποίους δεν θα επιτρέπεται πλέον το κάπνισμα κοντά σε σχολεία, βιβλιοθήκες, αθλητικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις που προορίζονται για την υποδοχή, την εκπαίδευση ή τη διαμονή ανηλίκων. Το μέτρο αυτό είχε υποσχεθεί η κυβέρνηση για τα τέλη του 2023 και επιβεβαιώθηκε στα τέλη Μαΐου από την υπουργό Υγείας Κατρίν Βοτρίν, με αρχική ημερομηνία έναρξης ισχύος του σε όλη τη Γαλλία την 1η Ιουλίου.
Μετά από δεκαετίες που δοξάζει τον καπνό, η Γαλλία δρομολογεί τώρα τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα απαγόρευση του καπνίσματος. Οι νέοι περιορισμοί, που ανακοίνωσε η Κατρίν Βοτρίν, θα απαγορεύουν το κάπνισμα σε όλους σχεδόν τους υπαίθριους δημόσιους χώρους όπου μπορούν να συγκεντρώνονται παιδιά, συμπεριλαμβανομένων των παραλιών, των πάρκων, των κήπων, των παιδικών χαρών, των σταδίων, των εισόδων των σχολείων και των στάσεων λεωφορείων.
"Ο καπνός πρέπει να εξαφανιστεί εκεί όπου υπάρχουν παιδιά", δήλωσε η Βοτρίν στα γαλλικά μέσα ενημέρωσης. Η ελευθερία του καπνίσματος "σταματά εκεί όπου αρχίζει το δικαίωμα των παιδιών να αναπνέουν καθαρό αέρα".
Ενώ ο νόμος Βοτρίν αντικατοπτρίζει τις προτεραιότητες της δημόσιας υγείας, σηματοδοτεί επίσης μια βαθύτερη πολιτισμική αλλαγή. Το κάπνισμα έχει καθορίσει τη γαλλική ταυτότητα, τη μόδα και τον κινηματογράφο για τόσο πολύ καιρό, ώστε το νέο αυτό μέτρο έχει την επίδραση μιας σιωπηλής γαλλικής επανάστασης σε μια χώρα της οποίας η σχέση με τον καπνό είναι διαβόητα περίπλοκη.
Σύμφωνα με τη Ligue contre le cancer, πάνω από το 90% των γαλλικών ταινιών από το 2015 έως το 2019 περιλάμβαναν σκηνές καπνίσματος, ποσοστό υπερδιπλάσιο από αυτό που παρατηρείται στις παραγωγές του Χόλιγουντ. Κάθε γαλλική ταινία παρουσίαζε κατά μέσο όρο σχεδόν τρία λεπτά καπνίσματος στην οθόνη, το ισοδύναμο έξι τηλεοπτικών διαφημίσεων 30 δευτερολέπτων.
Ο κινηματογράφος είχε ιδιαίτερη επιρροή. Ο επαναστάτης καπνιστής του Μπελμοντό στην ταινία του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ "Breathless" έγινε σύμβολο νεανικής προκλητικότητας σε όλο τον κόσμο. Ο καπνός του τσιγάρου της Μπαρντό αιωρούνταν στο "Και ο Θεός δημιούργησε τη γυναίκα", συμβολίζοντας τον αχαλίνωτο αισθησιασμό.
Ωστόσο, αυτή η γοητεία έχει συνέπειες. Σύμφωνα με τις γαλλικές υγειονομικές αρχές, περίπου 75.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα. Παρόλο που τα ποσοστά καπνίσματος έχουν μειωθεί πρόσφατα - λιγότερο από το 25% των Γάλλων ενηλίκων καπνίζουν πλέον καθημερινά, ένα ιστορικά χαμηλό επίπεδο - η συνήθεια παραμένει βαθιά ριζωμένη, ιδίως μεταξύ των νέων και των κομψών κατοίκων των πόλεων.
Η σχέση της Γαλλίας με τον καπνό είναι εδώ και καιρό γεμάτη αντιφάσεις. Η Air France απαγόρευσε το κάπνισμα σε όλες τις πτήσεις της μόλις το 2000, χρόνια αφότου οι μεγάλες αεροπορικές εταιρείες των ΗΠΑ άρχισαν να το καταργούν σταδιακά στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αυτή η καθυστέρηση αντανακλά τη βραδύτητα της χώρας να ξεφύγει από την πολιτιστική της σχέση αγάπης με το τσιγάρο, ακόμη και σε υψόμετρο 10.600 μέτρων.
Περπατώντας στους κομψούς δρόμους του Marais, της πιο μοντέρνας συνοικίας του Παρισιού, οι αντιδράσεις για την απαγόρευση του καπνίσματος κυμαίνονταν από ρεαλιστική αποδοχή έως νοσταλγική πρόκληση.
"Καιρός ήταν. Δεν θέλω τα παιδιά μου να μεγαλώσουν νομίζοντας ότι το κάπνισμα είναι ρομαντικό", δήλωσε η 34χρονη Clémence Laurent, πίνοντας έναν εσπρέσο στη βεράντα ενός πολυσύχναστου καφέ. "Είναι αλήθεια ότι η Μπαρντό έκανε το τσιγάρο γοητευτικό. Αλλά η Μπαρντό δεν ενδιαφερόταν για τις σημερινές προειδοποιήσεις για τον καρκίνο του πνεύμονα".
Σε ένα γειτονικό κατάστημα, ο έμπορος μεταχειρισμένων ειδών Luc Baudry, 53 ετών, είδε την απαγόρευση ως επίθεση σε μια ουσιαστικά γαλλική κουλτούρα. "Το κάπνισμα ήταν πάντα μέρος της κουλτούρας μας. Αν μας πάρουν τα τσιγάρα, τι μας μένει; Τα smoothies από λαχανίδα;", είπε χαριτολογώντας.
Απέναντί του, η Jeanne Lévy, 72 ετών, χασκογελούσε με βραχνή φωνή, βαθιά σημαδεμένη - όπως είπε - από δεκαετίες Gauloises. "Κάπνισα το πρώτο μου τσιγάρο βλέποντας τη Ζαν Μορό", εξομολογήθηκε, με τα μάτια της να λάμπουν πίσω από vintage γυαλιά ηλίου. "Ήταν η φωνή της - καπνιστή, σέξι, ζωντανή. Ποιος δεν θα ήθελε αυτή τη φωνή;"
Πράγματι, η βραχνή, με νικοτίνη τριμμένη φωνή της Ζαν Μορό μετέτρεψε το κάπνισμα σε ποίηση, που απαθανατίστηκε σε κλασικά έργα όπως το "Jules et Jim" του Φρανσουά Τριφό. Το κάπνισμα απέκτησε ένα υπαρξιακό κύρος που έκανε τη διακοπή αδιανόητη για τις γενιές των Γάλλων καπνιστών.
Ο νέος γαλλικός νόμος αντανακλά ευρύτερες ευρωπαϊκές τάσεις. Χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία και η Σουηδία έχουν ήδη αυστηροποιήσει τους κανονισμούς για το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους. Η Σουηδία απαγόρευσε το κάπνισμα στις ταράτσες των εστιατορίων, στις στάσεις λεωφορείων και κοντά σε σχολικές παιδικές χαρές το 2019. Η Ισπανία, εν τω μεταξύ, επεκτείνει την απαγόρευση του καπνίσματος στις βεράντες των καφετεριών και των εστιατορίων, περιοχές που παραμένουν εξαιρούμενες στη Γαλλία, τουλάχιστον προς το παρόν.
Το κάπνισμα απαγορεύεται πλέον σε υπαίθριους και δημόσιους χώρους στο Μιλάνο, την οικονομική πρωτεύουσα και πρωτεύουσα της μόδας της Ιταλίας. Πρόκειται για την αυστηρότερη επέκταση μιας σειράς απαγορεύσεων που ξεκίνησαν το 2021 και αποσκοπούν στη "βελτίωση της ποιότητας του αέρα της πόλης".
Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εισηγηθεί την επέκταση της απαγόρευσης του καπνίσματος σε ταράτσες καφετεριών, στάσεις λεωφορείων και ζωολογικούς κήπους, ενώ σχεδιάζει επίσης να συμπεριλάβει στην απαγόρευση προϊόντα χωρίς νικοτίνη, σύμφωνα με έγγραφο που διέρρευσε και περιήλθε στην κατοχή του Euronews.
Στην Place des Vosges στο Παρίσι, ο φοιτητής των τεχνών Thomas Bouchard κρατούσε ένα ηλεκτρονικό τσιγάρο που εξακολουθούσε να εξαιρείται από τη νέα απαγόρευση και σήκωσε τους ώμους.
"Ίσως το άτμισμα να είναι ο συμβιβασμός μας", είπε εκπνέοντας απαλά. "Λίγο λιγότερο σέξι, ίσως. Αλλά και λιγότερες ρυτίδες".