Παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα είναι οι πρωταρχικές αιτίες της κρίσης στην Ιταλία. Η βιομηχανία της χώρας έχει επηρεαστεί σημαντικά από τους αργούς ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας και από τη χαμηλή μέση παραγωγικότητα στην εργασία. Ο κλάδος της βιομηχανίας περνάει τη χειρότερη κρίση στην ιστορία. Το πολιτικό σύστημα εμφανίζεται ανίκανο να επιβάλλει τις απαραίτητες κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις προκειμένου να ανατρέψει την αρνητική πορεία. Η μετεκλογική κυβέρνηση οφείλει να ανταποκριθεί στη συγκεκριμένη πρόκληση, αλλιώς κινδυνεύει να αποτύχει.
Η FIAT, η σημαντικότερη αυτοκινητοβιομηχανία της χώρας επιχειρεί να ξεπεράσει την κρίση, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις της διεθνοποιημένης οικονομίας. Από την μια πλευρά, η εταιρεία βρίσκεται στη φάση της συγχώνευσης με την αμερικάνικη Κράισλερ. Από την άλλη, η FIAT επενδύει στην καινοτομία, ειδικά στα εργοστάσια της στο εξωτερικό. Μπορεί το μοντέλο αυτό να δείξει το δρόμο στην υπόλοιπη χώρα και να αποτελέσει το συγκριτικό πλεονέκτημα των Ιταλών;
Στην πραγματικότητα, ορισμένοι από τους υπαλλήλους της FIAT φοβούνται, οτι η διεθνοποίηση θα προκαλέσει τη μεταφορά υπηρεσιών και πόρων προς το εξωτερικό και τελικά το κλείσιμο των παραδοσιακών ιταλικών εταιρειών.
Το Euronews επισκέφτηκε τη Μέλφι, μια μικρή γραφική πόλη της Βόρειας Ιταλίας και την περιοχή που φιλοξενεί το εργοστάσιο παραγωγής αυτοκινήτων της FIAT.. Η εταιρεία πρόσφατα ανακοίνωσε περικοπές στον προϋπολογισμό και δραστικές μειώσεις στις ώρες εργασίας και τους μισθούς των 5.500 εργαζομένων. Οι υπεύθυνοι της FIAT ισχυρίζονται ότι αυτό είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσει η εταιρεία προκειμένου να συνεχιστεί η συναρμολόγηση του μηχανικού μέρους των δυο νέων μοντέλων.
Η τοπική κοινωνία και τα μαχητικά συνδικάτα των εργαζομένων από την άλλη πλευρά υποστηρίζουν ότι ακόμα και αν το εργοστάσιο παραμείνει σε λειτουργία, πολλοί άνθρωποι θα χάσουν τη δουλειά τους.
Υπάρχουν βέβαια και κάτοικοι του Μέλφι, που προτιμούν να πιστεύουν ότι η περιοχή τους θα αποτελέσει μια όαση καινοτομίας στην ιταλική βιομηχανία. Δεν θέλουν σε καμιά περίπτωση το εργοστάσιο να κλείσει συνέβη με τις εγκαταστάσεις παραγωγής της FIAT στην Σικελία πριν από δυο χρόνια.
Το Euronews συνάντησε δυο εργαζόμενους της FIAT σε στιγμές χαλάρωσης.
«Το πλάνο της εταιρείας είναι να δημιουργήσει δυο νέα μοντέλα αυτοκινήτων, όμως μόνο το ένα θα παραχθεί εδώ. Παρόλα αυτά ελπίζουμε οτι θα υπάρχουν δουλειές για όλους κυρίως γιατί αυτή η περιοχή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό οικονομικά από την FIAT και τις δορυφορικές της δραστηριότητες. Αν η εταιρεία αποφασίσει συγχωνευτεί με την Κράισλερ ελπίζουμε να προκύψουν οφέλη. Μέχρι τώρα, οι ΗΠΑ διατηρούν τα περισσότερα από αυτά τα οφέλη, αλλά τώρα εμείς στο Μέλφι θα κατασκευάσουμε τα νέα μοντέλα Τζιπ. Αυτό είναι σίγουρα θετικό», υποστηρίζει ο Άντο Καρπαρέλα και καταλήγει: «Είναι σκληρό να αποφασίσει κανείς να κλείσει το εργοστάσιο του Μελφι και να μεταφερθεί στην Κίνα. Αν ωστόσο παράγονται αυτοκίνητα και στις δυο περιοχές αυτό είναι θετικό».
Ο μέσος μηνιαίος μισθός του Άλντο Καρπαρέλα ξεπερνάει τα 1700 ευρώ. Αρκετοί από τους εργαζόμενους είναι έτοιμοι να δεχτούν μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, προς την κατεύθυνση της ευελιξίας, για να κρατήσουν τις δουλειές τους.
«Κατά τη γνώμη μου θα μπορούσαμε να δεχτούμε αλλαγές σε ορισμένους κανόνες που καθιερώθηκαν εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Αν η εταιρεία χρειάζεται να δουλεύουμε το Σάββατο, τότε απλά πρέπει να δουλεύουμε και το Σάββατο. Πρέπει να γίνουμε ανταγωνιστικοί στην παγκόσμια αγορά» τονίζει από την πλευρά του ο Μπατζιο Αμορόζο.
Οι συνδικαλιστές της FIOM, της Εργατικής Συνομοσπονδίας της Ιταλίας παραμένουν επιφυλακτικοί, για τις εργασιακές ευκαιρίες που προσφέρουν οι παγκόσμιες αγορές.
«Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος η παρούσα δυνατότητα κατασκευής 400 χιλιάδων αυτοκινήτων απο 5.500 χιλιάδες εργαζόμενους, να μειωθεί δραματικά, εξαιτίας των νέων γραμμών παραγωγής. Ακόμα και η συμφωνία αναφορικά με τον πλεονασματικό προϋπολογισμό δεν αναφέρει πουθενά οτι όλοι οι εργαζόμενοι θα πάρουν πίσω τις δουλείες τους μετά από την λήξη της περιόδου των δυο χρόνων» τονίζει ο Εμανουέλε Ντε Νίκλα, γενικός γραμματέας του Συνδικάτου στην περιοχή και συμπληρώνει: «Χωρίς ένα συνολικό σχέδιο για το μέλλον της αυτοκινητοβιομηχανίας, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα βγουν ωφελημένες από την μεταφορά των εργασιών της παραγωγικής διαδικασίας εκτός Ιταλικής. Στη Σερβία για παράδειγμα, η FIAT κατασκευάζει ένα νέο μοντέλο , το οποίο κάλλιστα θα μπορούσε να κατασκευαστεί στην Ιταλία».
Τα επίπεδα παραγωγικότητας της Ιταλίας είναι από τα χαμηλότερα ανάμεσα στις χώρες του Ο.Ο.Σ.Α. Η διοίκηση συχνά κατηγορεί την άτεγκτη στάση των συνδικάτων σχετικά με τις αλλαγές στην αγορά εργασίας, ενώ από την άλλη οι συνδικαλιστές ρίχνουν την ευθύνη στην έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού των επιχειρήσεων. Επιπρόσθετα, οι ιταλικές κυβερνήσεις τα 20 τελευταία χρόνια αποτυγχάνουν να περάσουν ασφαλή και κατάλληλα οικονομικά μέτρα.
«Θεωρούσαμε οτι η προσαρμογή των αναπτυγμένων χωρών στην παγκόσμια αγορά θα ήταν εύκολη. Και η Ιταλία ήταν μεταξύ αυτών των χωρών. Εκείνη την εποχή ήμασταν στην έκτη ή έβδομη θέση στη λίστα των βιομηχανοποιημένων χωρών του κόσμου. Θεωρήσαμε οτι οι αναπτυσσόμενες χώρες θα παρήγαγαν προϊόντα χαμηλής ποιότητας και δεν θα ήταν ικανές να φτάσουν τεχνολογικά την Ευρώπη και την Ιταλία. Ήταν μια λάθος εκτίμηση γιατί απλά σκεφτόμασταν βραχυπρόθεσμα» δηλώνει για το θέμα ο Ιταλός οικονομικός αναλυτής και ιστορικός Βαλέριο Καστρονόβο.
Το άνοιγμα της FIAT στη Σερβία
Η FIAT επενδύει στη Σερβία. Στην πόλη Κρακούγιεβατς, η ιταλική αυτοκινητοβιομηχανία κατασκεύασε ένα νέο πρωτοποριακό εργοστάσιο στη θέση του παλιού της Ζάσταβα. Η Ζάσταβα ήταν η εθνική αυτοκινητοβιομηχανία της πρώην σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας. Η επιχείρηση παρέμεινε σε λειτουργία μέχρι το 2008 αφού κατάφερε να επιβιώσει από τον βομβαρδισμό του Κοσόβου, το 1999.
Στην εργατούπολη της κεντρικής Σερβίας κατασκευάζεται το νέο Τσικουετσέντο για την παγκόσμια αγορά καθώς και η επταθέσια έκδοση του μοντέλου που θα προωθηθεί στις ΗΠΑ.
Δυο Σέρβοι εργαζόμενοι στη FIAT στο Κρακούγιεβατς μιλούν για τις διαφορές που εντοπίζουν στο νέο εργασιακό περιβάλλον.. «Όταν ξεκίνησα να δουλεύω στο εργοστάσιο της Ζάσταβα, οι συνθήκες ήταν δύσκολες. Έκανε κρύο και δουλεύαμε σκληρά. Αλλά όταν ήρθε η FIAT, τα πάντα άλλαξαν: Οι εγκαταστάσεις και οι άιθουσε εργασίας έγιναν πιο φωτεινές. Ανακαινίστηκαν και εγκαταστάθηκε θέρμανση. Πήγαινα στη δουλειά και πλέον σκεφτόμουν οτι θα κάνει ζέστη και οχι κρύο» τονίζει ο Γκόραν Οσταγιτς ενώ ο γιος του Αλεξάντερ σημειώνει:
«Είναι μια σίγουρη δουλειά που μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε το μέλλον. Άμέσως μόλις αποφοίτησα από το λύκειο, δυο – τρεις μήνες μετά, έπιασα δουλειά στη FIAT και από τότε δουλεύω εδώ».
Το εργοστάσιο της FIAT στο Κρακούγιεβατς απασχολεί 1.500 εργαζόμενους, με μέσο μηνιαίο μισθό , που ξεπερνά τα 400 ευρώ. Λίγο πάνω δηλαδή από τον μέσο μισθό στη Σερβία. Το παλιό εργοστάσιο της Ζάσταβα απασχολούσε περισσότερους από 25.000 εργαζόμενους, οι οποίοι δεν είχαν την υποστήριξη της τεχνολογίας και οι μισθοί ήταν ελαφρώς χαμηλότεροι από τους σημερινούς.
Στο τέλος του πολέμου και την αιματηρή μετάβαση στη δημοκρατία από την εποχή τού αυταρχικού καθεστώτος Μιλόσεβιτς, η παραγωγικότητα των Σέρβων εργατών αυξάνεται δραματικά. Αλλά σύμφωνα με τους επικεφαλής της FIAT υπήρχαν πολύ ακόμα λόγοι που έκαναν την επένδυση στη Σερβία ελκυστική.
«Στην Ιταλία, η εργατική νομοθεσία είναι πιο ανεπτυγμένη. Αντίθετα η Σερβία βρίσκεται σε διαφορετική φάση, σε οτι αφορά τις εργασιακές συμβάσεις και τα εργατικά δικαιώματα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει οτι είναι εύκολο για μια εταιρεία να εγκατασταθεί εδώ και οτι δεν υπάρχουν εργασιακά διακιώματα. Πρόκειται ωστόσο για μια διαφορετική πραγματικότητα και διαφορετικό πλαίσιο. Διαθέτεις μεγαλύτερη ευελιξία σε διάφορους τομείς» σημειώνει ο Ντιέγκο Βελίνι και καταλήγει:
«Δεν έχω ιδιαίτερες γνώσεις στην ιταλική εργατική νομοθεσία, αλλά σίγουρα πρόκειται για δυο εντελώς διαφορετικά θεσμικά παλίσια. Όπως και να έχει πάντως, η παρουσία μας εδώ δεν εξαρτάται μόνο από το εργατικό δυναμικό. Υπάρχουν και άλλοι λόγοι που προκύπτουν από ευρύτερες εκτιμήσεις που αφορούν το σύνολο της επένδυσης, όπως η καλύτερη πρόσβαση στις αγορές, η πρότερη εμπειρία μας από τις συνεργασίες μας στην Σερβία, και ένα δελεαστικό πακέτο με οφέλη που μας προσέφερε η τοπική κυβέρνηση» υποστηρίζει ο διευθυντής της εταιρείας στην Ιταλία Ντιέγκο Βελίνι.
Η δραστηριοποίηση της FIAT στο εξωτερικό αποτελεί μια ακόμα προειδοποίηση προς την πολιτική ελίτ της Ιταλίας να προχωρήσει άμεσα σε βαθιές οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Απολύτως απαραίτητη είναι μια νέα συμφωνία ανάμεσα σε εργοδότες και εργαζόμενους, η οποία θα συνοδευτεί από δύσκολες πολιτικές αποφάσεις.
Οι επερχόμενες εκλογές στην Ιταλία μοιάζουν πολύ μακρινές για να επηρεάσουν την Σερβία. Στην πραγματικότητα ωστόσο, το μέλλον της οικογένειας Όσταγιτς και όλων των υπόλοιπων εργαζομένων στο εργοστάσιο τςη FIAT συνδέεται στενά από την πολιτική επιλογή των συναδέλφων τους στην Ιταλία. Αυτή άλλωστε είναι μια από τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας.