Το σχέδιο του Ντόναλντ Τουσκ για την εφαρμογή μιας "προσωρινής εδαφικής αναστολής του δικαιώματος ασύλου" αντιμετωπίστηκε με αποδοκιμασία από την Κομισιόν
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπενθύμισε στην Πολωνία την υποχρέωσή της βάσει του ευρωπαϊκού και του διεθνούς δικαίου να παρέχει πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου υπό όλες τις συνθήκες, αποδοκιμάζοντας ουσιαστικά τη νέα στρατηγική του πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ να θεσπίσει μια "προσωρινή εδαφική αναστολή του δικαιώματος ασύλου".
Ο Τουσκ δήλωσε ότι το σχέδιό του, το οποίο αναμένεται να παρουσιαστεί επίσημα την Τρίτη, είναι απαραίτητο για την καταπολέμηση των μεταναστευτικών ροών που εργαλειοποιούνται από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, τις οποίες η Πολωνία βιώνει από τον Αύγουστο του 2021. Οι διελεύσεις των συνόρων αυξήθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες, χωρίς να φτάσουν τους αριθμούς που παρατηρήθηκαν στην κορύφωση της κρίσης.
Η ανακοίνωση του πρωθυπουργού έγινε αμέσως πρωτοσέλιδο, καθώς έρχεται σε μια πολιτικά βεβαρημένη περίοδο, όταν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δείχνουν όλο και μεγαλύτερη τόλμη στις προσπάθειές τους να περιορίσουν την παράτυπη μετανάστευση, δοκιμάζοντας τα όρια των καθιερωμένων νομικών κανόνων.
"Είναι σημαντικό και επιβεβλημένο η Ένωση να προστατεύει τα εξωτερικά σύνορα και, ιδίως, από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία (που) υπονομεύουν την ασφάλεια των κρατών μελών της ΕΕ και της Ένωσης στο σύνολό της", δήλωσε τη Δευτέρα εκπρόσωπος της Επιτροπής. "Ταυτόχρονα, τα κράτη μέλη έχουν διεθνείς και ενωσιακές υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης να παρέχουν πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου". Η αντιμετώπιση των υβριδικών επιθέσεων και η διασφάλιση του δικαιώματος ασύλου δεν είναι "αλληλοαποκλειόμενα" καθήκοντα, πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.
Το δικαίωμα στο άσυλο
Το δικαίωμα στο άσυλο έχει αναγνωριστεί εδώ και πολύ καιρό από το διεθνές δίκαιο, από τη Σύμβαση του 1951 για τους πρόσφυγες. Αργότερα συμπεριλήφθηκε στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ο οποίος έχει την ίδια νομική βαρύτητα με τις συνθήκες της ΕΕ.
Το δικαίωμα δεν εξασφαλίζει ότι η αίτηση γίνεται αυτόματα δεκτή: αντίθετα, υποχρεώνει τις κυβερνήσεις να δέχονται τις αιτήσεις ασύλου, να τις αναλύουν με τη δέουσα επιμέλεια και να εκδίδουν αιτιολογημένη απόφαση, με δυνατότητα προσφυγής.
Το διεθνές δίκαιο καθιερώνει επίσης την αρχή της μη επαναπροώθησης, η οποία απαγορεύει στις αρχές να απελαύνουν μετανάστες σε κράτη όπου θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν διώξεις, βασανιστήρια ή οποιαδήποτε άλλη μορφή κακομεταχείρισης.
Οι προθέσεις του Τουσκ
Στις δηλώσεις του το Σάββατο, ο Τουσκ δήλωσε ότι θα απαιτήσει "αναγνώριση στην Ευρώπη" για την απόφασή του να καθιερώσει μια "προσωρινή εδαφική αναστολή του δικαιώματος ασύλου".
"Γνωρίζουμε πολύ καλά πώς χρησιμοποιείται από τον Λουκασένκο, τον Πούτιν... από λαθρέμπορους ανθρώπων, διακινητές ανθρώπων, πώς αυτό το δικαίωμα ασύλου χρησιμοποιείται ακριβώς ενάντια στην ουσία του δικαιώματος ασύλου", είπε μιλώντας σε συνέδριο της κεντρώας Πλατφόρμας Πολιτών του.
"Η Πολωνία πρέπει να ανακτήσει 100% τον έλεγχο του ποιος έρχεται στην Πολωνία", πρόσθεσε.
Η πολιτική του Τουσκ απηχεί τον νόμο έκτακτης ανάγκης που θέσπισε η Φινλανδία τον Ιούλιο για την καταπολέμηση της εργαλειακής μετανάστευσης. Εάν ενεργοποιηθεί, ο νόμος θα επιτρέπει στους συνοριοφύλακες να απομακρύνουν "αμέσως" τους αιτούντες άσυλο και να αρνούνται την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου.
Νομικοί εμπειρογνώμονες και ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν προειδοποιήσει ότι το νομοσχέδιο νομιμοποιεί τις απωθήσεις.
Η Βαρσοβία λέει όχι στο Σύμφωνο
Η ομιλία του Τουσκ, την οποία οι παρατηρητές χαρακτήρισαν ως προεκλογικό ελιγμό για τον περιορισμό της σκληρής δεξιάς αντιπολίτευσης, είχε ως στόχο το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, τη σαρωτική μεταρρύθμιση που ολοκλήρωσε το μπλοκ τον Μάιο μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια σκληρών διαπραγματεύσεων.
Η Πολωνία, όπως και η Ουγγαρία, καταψήφισε τους πέντε νόμους που συνθέτουν το Σύμφωνο. Η σθεναρή αντίθεσή τους επικεντρώνεται σε ένα νέο σύστημα "υποχρεωτικής αλληλεγγύης" που θα δίνει στις χώρες τρεις διαφορετικές επιλογές για τη διαχείριση των αιτούντων άσυλο: να μετεγκαταστήσουν έναν ορισμένο αριθμό, να πληρώσουν 20.000 ευρώ για κάθε αιτούντα που αρνούνται να δεχτούν ή να χρηματοδοτήσουν επιχειρησιακή υποστήριξη.
Το Σύμφωνο θα τεθεί σε ισχύ στα μέσα του 2026. Έως τότε, οι πρωτεύουσες αναμένεται να υποβάλουν εθνικά σχέδια για να εγγυηθούν την ορθή εφαρμογή του πολύπλοκου συνόλου της νομοθεσίας. Αλλά σύμφωνα με τον Τουσκ, η Πολωνία δεν θα είναι μεταξύ των συμμετεχόντων. "Δεν θα εφαρμόσουμε τις ευρωπαϊκές ιδέες εάν είμαστε σίγουροι ότι απειλούν την ασφάλειά μας", δήλωσε το Σάββατο.
Η απάντηση της Κομισιόν
Αντιδρώντας, η Επιτροπή δήλωσε ότι το Σύμφωνο, αφού εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, είναι "δεσμευτικό" και για τα 27 κράτη μέλη.
Η μεταρρύθμιση περιλαμβάνει τον Κανονισμό για την αντιμετώπιση κρίσεων για την αντιμετώπιση ξαφνικών μαζικών αφίξεων και περιπτώσεων εργαλειοποίησης, όπως αυτές που βίωσαν η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες. Σύμφωνα με τον κανονισμό, οι χώρες θα έχουν επιπλέον χρόνο για την καταγραφή και εξέταση των αιτήσεων ασύλου χωρίς να αφήνουν τους αιτούντες να εισέλθουν στο εθνικό έδαφος.
"Παρ' όλα αυτά, εξακολουθούμε να διατηρούμε, όπως καθ' όλη τη διάρκεια (της διαδικασίας), την υποχρέωση να διασφαλίσουμε την πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου", σημείωσε ο εκπρόσωπος.
Η επικείμενη Σύνοδος Κορυφής
Το μεταναστευτικό θα είναι ένα από τα σημαντικότερα θέματα -αν όχι το σημαντικότερο- κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής των ηγετών της ΕΕ την Πέμπτη.
Συγκεκριμένα, το θέμα της μετανάστευσης και της «εργαλειοποίησης» των μεταναστών για πολιτικούς σκοπούς, μαζί με την ανάγκη της ενίσχυσης των εξωτερικών συνόρων «με όλα τα διαθέσιμα μέσα», θα συζητηθεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στις 17 και 18 Οκτωβρίου.
Τους τελευταίους μήνες έχουν σημειωθεί ραγδαίες εξελίξεις στη μεταναστευτική πολιτική, συμπεριλαμβανομένης της επαναφοράς συνοριακών ελέγχων από τη Γερμανία, του (απορριφθέντος) αιτήματος της Ολλανδίας για ρήτρα εξαίρεσης και της απειλής της Ουγγαρίας να μεταφέρει μετανάστες με λεωφορεία "δωρεάν" στο Βέλγιο σε αντίποινα για μια απόφαση του ΔΕΚ.
Την περασμένη εβδομάδα, μια ομάδα 17 ευρωπαϊκών χωρών υπέγραψε ένα έγγραφο που ζητά "αλλαγή παραδείγματος" στην απέλαση των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο. Ο νέος υπουργός Εσωτερικών της Γαλλίας Μπρουνό Ρεταλιό δήλωσε ότι "πρέπει να χρησιμοποιηθούν όλες οι καινοτόμες λύσεις".
Παράλληλα, η Πολωνία και η Τσεχία ζήτησαν από κοινού τη σκλήρυνση της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής και μια «αυστηρότερη και διαφορετική εκδοχή του συμφώνου της ΕΕ για τη μετανάστευση», που εγκρίθηκε στις 14 Μαΐου και θα τεθεί σε ισχύ στα μέσα του 2026.
Το 2023, η ΕΕ εντόπισε 380.000 παράτυπες διελεύσεις συνόρων και έλαβε περίπου 1.140.000 αιτήσεις για διεθνή προστασία. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότερες αιτήσεις ασύλου υποβλήθηκαν από άτομα που είχαν φτάσει στο μπλοκ μέσω νόμιμων οδών.