Η γαλλική ΜΚΟ Bloom προειδοποιεί για ένα «υγειονομικό σκάνδαλο τεραστίων διαστάσεων» σχετικά με τα επίπεδα υδραργύρου σε κονσέρβες τόνου. Η έρευνά της, που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο, βρήκε απήχηση σε ολόκληρο τον κόσμο. Θα επιφέρει αλλαγή στην ευρωπαϊκή νομοθεσία;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η ΜΚΟ Bloom εξέτασε τυχαία 148 κονσέρβες τόνου από πέντε ευρωπαϊκές χώρες και σε όλες διαπίστωσε μόλυνση από υδράργυρο. Μία από τις δέκα ξεπέρασε τα επιτρεπόμενα επίπεδα για τον φρέσκο τόνο. Ορισμένα δείγματα περιείχαν ακόμη και το τετραπλάσιο της επιτρεπόμενης ποσότητας. Η έκθεσή της αναζωπύρωσε τη συζήτηση για την επισιτιστική ασφάλεια στην Ευρώπη.
Η κύρια συντάκτρια είναι μια 25χρονη βιοχημικός, η Julie Guterman. Δεν δούλεψε μόνο με δείγματα τόνου, τα οποία η Bloom είχε αναλύσει σε εξωτερικό εργαστήριο. Έψαξε σε έγγραφα του FAO, του ΠΟΥ και της ΕΕ ακόμη και από τη δεκαετία του '60 για να καταλάβει πώς καθορίστηκε το όριο του 1 χιλιοστόγραμμου υδραργύρου ανά κιλό. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα όρια καθορίζονται από δημόσιες αρχές σε συνεννόηση με το λόμπι του τόνου.
«Οι δημόσιες αρχές εξέτασαν το επίπεδο μόλυνσης του τόνου με υδράργυρο και καθόρισαν αυτό το επίπεδο στους κανονισμούς. Με άλλα λόγια, καθόρισαν ένα μέγιστο επίπεδο υδραργύρου στον τόνο που θα τους επέτρεπε την πώληση όλων των αποθεμάτων τόνου τους, τα οποία είναι πολύ μολυσμένα με υδράργυρο, αλλά όχι την προστασία της δημόσιας υγείας. Διότι αν καθορίζαμε ένα πραγματικό επίπεδο για την προστασία της δημόσιας υγείας, θα ήμασταν πολύ κάτω από αυτό που έχει καθοριστεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.»
Η Bloom ένωσε τις δυνάμεις της με μια άλλη γαλλική ΜΚΟ, τη Foodwatch, για να ξεκινήσει μια εκστρατεία πίεσης εθνικών και ευρωπαϊκών αρχών προκειμένου να αλλάξουν τους ισχύοντες κανόνες.
Θα καταφέρει η έρευνα της Bloom να επιτύχει αυστηρότερα μέτρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο για αμφιλεγόμενα τρόφιμα όπως ο τόνος; Ρώτησα τον εκπρόσωπο της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια των τροφίμων αν υπάρχει πρόθεση να μειωθούν τα όρια του υδραργύρου στον τόνο από 1 χιλιοστόγραμμο ανά κιλό σε 0,3.
«Το δοκιμάσαμε για 25 είδη ψαριών το 2022, όχι για τον τόνο, αλλά σε κάθε περίπτωση με βάση το κατώτερο επίπεδο που μπορεί ευλόγως να επιτευχθεί» εξηγεί ο Stefan de Keersmaecker, εκπρόσωπος της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια των τροφίμων.
Ερωτηθείς για το τι εννοεί με τον όρο «μπορεί ευλόγως να επιτευχθεί», αναφέρει:
«Εάν τα επίπεδα τεθούν πολύ χαμηλά, μπορεί να υπάρξει ο κίνδυνος όλα τα ψάρια που αλιεύονται να καταστούν ακατάλληλα για κατανάλωση. Επομένως, πρέπει να βρεθεί μια ισορροπία για προστασία των καταναλωτών από την πρόσληψη ρύπων. Από την άλλη, πρέπει επίσης να διασφαλιστεί για την αλυσίδα εφοδιασμού ότι τα ψάρια παραμένουν διαθέσιμα στις αγορές.»
Πρόκειται, λοιπόν, για ζήτημα προστασίας της αγοράς υπό την πίεση του λόμπι του τόνου;
«Όχι, δεν είναι έτσι» – αναφέρει ο de Keersmaecker. «Εξετάζουμε δύο εξαιρετικά σημαντικές προτεραιότητες που μεταφράζουμε σε μέγιστο επίπεδο για οποιοδήποτε ψάρι για το οποίο μιλάμε. Αφενός, την προστασία των καταναλωτών από μολυσματικές προσμείξεις, από τον υδράργυρο. Αφετέρου, τη διασφάλιση ότι οι καταναλωτές μπορούν να συνεχίσουν να αποκομίζουν τα οφέλη της κατανάλωσης ψαριών.»
Ωστόσο, ο εκπρόσωπος της ΕΕ πρόσθεσε ότι τα επίπεδα τόνου δεν είναι απαράβατος κανόνας: «Μπορούν πάντα να μειωθούν, εάν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που καθιστούν σαφές ότι πρέπει να προχωρήσουμε σε μείωση του μέγιστου επιπέδου μολυσματικών προσμείξεων.»
Όταν ρωτήθηκε για την περίπτωση που δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να απαιτούν τη μείωση των ορίων υδραργύρου στον τόνο, εξήγησε ότι η Επιτροπή ακολουθεί τις γνωμοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων. Ο Stefan de Keersmaecker πρόσθεσε ότι δεν θα σχολίαζε μια έκθεση κάποιας ΜΚΟ, αλλά με προέτρεψε να ελέγξω την επιστημονική ισχύ ή την εγκυρότητα των συμπερασμάτων τέτοιων εκθέσεων με τους επιστήμονες. Και αυτό κάναμε.
Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων, η EFSA, είναι υπεύθυνη για την αξιολόγηση των κινδύνων που συνδέονται με ορισμένες μολυσματικές προσμείξεις, με βάση την οποία, στη συνέχεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθορίζει τα όρια.
Η EFSA μάς είπε ότι δεν έχει λάβει κανένα αίτημα για επικαιροποίηση της γνωμοδότησής της του 2012 σχετικά με τους κινδύνους του υδραργύρου στα τρόφιμα. Εντούτοις, η EFSA αναμένει να λάβει σύντομα ένα νέο αίτημα για αξιολόγηση κινδύνου-οφέλους σχετικά με την κατανάλωση ψαριών.
Αναμένοντας αυστηρότερα όρια, συνεχίζουμε να τρώμε τόνο σε κονσέρβα, πλούσιο σε πρωτεΐνες, ωμέγα 3 και υδράργυρο. Στο μεταξύ, εναπόκειται σε εμάς τους Ευρωπαίους να ενημερωθούμε και να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας.